School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW

1. s School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlıkta Dönüşüm Programı: Piyasada Eşitlik Mümkün mü?5 Nisan 2013, Türk Toraks Derneği Ulusal Kongresi-Antalya Volkan YılmazDoktora adayı, Siyasal ve Uluslararası Çalışmalar, Leeds ÜniversitesiAraştırmacı, Sivil Toplum Çalışmaları Merkezi,İstanbul Bilgi Üniversitesi

2. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sunum Planı • Sağlık hizmetlerine erişimde eşitliğin anlamı • Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi’nin temel özellikleri: finansman; hizmet sunumu; sağlık hizmetlerine erişim • SDP’nin temel felsefesi ve Türkiye Sağlık Sistemi’nde yol açtığı önemli dönüşümler: finansman; hizmet sunumu; sağlık hizmetlerine erişim • SDP sonrası Türkiye Sağlık Sistemi’ni anlamak

3. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlık hizmetlerine erişimde eşitlik • Ülkeler zenginleştikçe, ortalama sağlık düzeyi yükseliyor. • Ancak her zaman ekonomik büyüme, hele gelir dağılımında adaletsizliği arttırıyorsa, sağlık düzeyine olumlu yansımıyor. • Gelir sıralamalarında ortalarda bulunan Kosta Rika ve Küba yetişkin ölüm oranlarında geliri yüksek ülkelerden ABD’den daha iyi durumda.

4. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlık hizmetlerine erişimde eşitlik • Temel koruyucu sağlık hizmetleri sağlandığı ve epidemiyolojik geçişin gerçekleştiği ülkelerde, tedavi edici hizmetlere erişim kişilerin yaşam kalitelerini ve yaşam sürelerini doğrudan etkilemeye başlıyor. • Metalaşma düzeyi, yurttaşlık statüsü ve sağlık sistemleri, kişilerin sağlık hizmetlerine erişimlerini belirliyor.

5. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi: Finansman • SSK, ES, BAĞ-KUR: İstihdam statüsüne göre örgütlenmiş, mensuplarından farklı oranlarda prim toplayan ve mensuplarına farklı hizmet paketleri sunan ve finansal olarak iyi yönetilemeyen sosyal sigortalar • 1992’den itibaren Yeşil Kart

6. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW • Sağlık hizmet sunumunda Sağlık Bakanlığı’na bağlı devlet hastaneleri, kamu üniversite hastaneleri ve Sosyal Sigortalar Kurumu hastanelerinin ağırlığı • Muayenehaneler SDP Öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi: Hizmet Sunumu

7. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Öncesinde Türkiye Sağlık Sistemi: Hizmete Erişim • ES mensupları memnun; • SSK ve BAĞ-KUR mensupları mutsuz; • Yeşil Kartlıların sağlık hizmetlerine erişimi kısıtlı.

8. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlıkta Dönüşüm Programı • Finansman ve sunumun tek elde toplandığı entegre model değil finansman ve sunumun kesin olarak birbirinden ayrıldığı iç piyasa modeline geçiliyor. • Kamusal zorunlu tek sağlık sigortası modeli yerleşiyor. • Kamu tarafından sunulan ve örgütlenen sağlık hizmetleri yerine, kamu tarafından özel ya da kamu hastanelerinden satın alınan kamusal hizmetler geliyor.

9. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlıkta Dönüşüm Programı: Finansman • Kamunun tek ödeyici kurum olduğu model korunuyor. • Sigorta bazlı finansmana zorunlu devlet katkısı getiriliyor. • Kamu sigortasında temel teminat paketinin tanımlanması yolu ile özel sağlık sigortacılığı ile risk paylaşımının önü açılıyor. • Sağlık hizmetlerinin “gereksiz kullanımını” engellemek amacıyla yurttaşların katkı payı ödeme zorunluluğu getiriliyor. • Yurttaşlar fark ücreti karşılığında özel sağlık kuruluşlarında kamu sigortalarını kullanabiliyorlar.

10. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlıkta Dönüşüm Programı: Hizmet Sunumu • Özel hastaneciliğin sağlık hizmet sunumu içerisindeki payı iktisadi teşvikler ve kamu sağlık sigortası mensuplarına hizmet vermelerinin önünün açılması ile arttırılıyor. • Kamu üniversite hastaneleri dışındaki tüm kamu hastane tiplerinin Sağlık Bakanlığı çatısı altında birleştiriliyor. • Sağlık Bakanlığı çatısı altındaki tüm kamu hastanelerine mali ve idari özerklik sağlanıyor (Kamu Hastane Birlikleri). • Muayenehaneciliğe ciddi kısıtlar getiriliyor.

11. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW Sağlıkta Dönüşüm Programı: Hizmete Erişim • Kamunun zorunlu sağlık sigortasına sahip herkesin hizmet paketi eşitleniyor. • Kamusal sağlık sigortasına sahip herkes tüm kamu hastanelerine gidebiliyorlar. • Kamu hastanelerinde katkı payı ve SGK anlaşmalı özel hastanelerde/özel hastanelerin belirli branşlarında ya da belirli doktorlarında fark ücreti ödeme zorunluluğu sağlık hizmetlerine erişimde gelirin payını arttırıyor. • Acil ve belirli hastalıkların tedavisinin (kanser vb.) tüm hastanelerde SGKlılara ücretsiz olarak sunulacağı vaat ediliyor.

12. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Sonrası Türkiye Sağlık Sistemi I • Sağlık hizmetlerinden memnuniyet neden arttı? • SDP öncesinde sağlık hizmetlerine erişim kişilerin istihdam statülerine göre (örn. memur, işçi, çiftçi/küçük esnaf vb.) değişiyordu. Artık tüm SGK’lılar aynı koşullara tabi.

13. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Sonrası Türkiye Sağlık Sistemi II • SDP sağlık hizmetlerine erişimde eşitliği tesis etti mi? • Hayır, çünkü SDP –her ne kadar eski istihdam temelli eşitsizlikleri ortadan kaldırsa da- sağlık hizmetlerine erişimde gelirin rolünü arttırdı. Daha hızlı, daha kaliteli, daha yeni tedaviye ulaşmak için, aynı hekimle muhatap olabilmek için, tetkiklerini daha hızlı yaptırabilmek için yine cepten ödeme yapmak durumunda. • Hayır, çünkü SDP sosyal güvenlik primlerini toplayabilmek için yeni bir metot önermiyor. Yine prim borçlusu bir nüfus ortaya çıkacak.

14. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Sonrası Türkiye Sağlık Sistemi III • SDP sonrası Türkiye Sağlık Sistemi’nde gelir temelli eşitsizlikler yerleşiyor. Türkiye şartlarında bunun anlamı nedir? • Gini katsayısı ülkelerdeki gelir dağılımı adaletsizliğini ölçmeye yarıyor. Sayı 1’e yaklaştıkça adaletsizliğin arttığı anlaşılıyor. OECD’nin 2008 yılı raporuna göre, Türkiye’nin Gini skoru 0.43. ABD’nin 0.38; Almanya’nın 0.3; Fransa’nın 0.28; İsveç’in 0.23. Türkiye’de gelir temelli eşitsizliklerin sağlık çıktılarına etkisi ABD’den dahi daha dramatik olur.

15. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Sonrası Türkiye Sağlık Sistemi IV • SDP sonrası sağlık sisteminin en büyük eksiği nedir? • Regülasyon. Özel sağlık sunucularının sağlık hizmet sunumunda paylarının artması ile kamunun sektörü yönlendirme ve kamu iyisini sektörün temel hedefi olarak koruma gücü eriyor. • Kamu aciller ücretsiz diyor, işlemiyor. Kamu fark ücretine üst sınır koyuyor, işlemiyor. Kamu bazı hastalıklar tüm SGK anlaşmalı hastanelerde ücretsiz tedavi edilecek diyor, özel hastanelerin bir bölümü uygulamıyor.

16. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Sonrası Türkiye Sağlık Sistemi V • SDP sonrası sağlık sisteminde piyasalaşma dinamiği önü alınamaz bir biçimde devam eder mi? • Edebilir. Siyaset etkili olur. Temel teminat paketinin kısıtlanması yönünde oluşabilecek iktisadi baskılar ve özel sağlık sigortaları tarafından gerçekleştirilen siyasi baskılar etkili olabilir. • Sağlık hizmetlerine erişim artık yalnızca ülkenin genel iktisadi durumu ve siyasi iradenin sağlık alanına ayırdığı kamu kaynağı ile değil, aynı zamanda sağlık alanının temel bileşenlerinden olan özel sektör aktörlerinin karlılığını sürdürebilmeleri ile de belirlenecek.

17. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW SDP Sonrası Türkiye Sağlık Sistemi VI • AKP/AK Parti’nin karşısında ciddi bir ikilem var. Kendisini iktidarda tutan cömert sağlık politikalarını sürdüre(bile)cek mi? Kendi açtığı alanda faaliyet göstermeye başlayan özel sektörün karlılığını arttıracak adımlar mı atmayı tercih edecek?

18. School of Politics & Int. St. FACULTY OF EDUCATION, SOCIAL SCIENCES AND LAW • İletişim için: • Ptvy@leeds.ac.uk • Volkan.Yilmaz@bilgi.edu.tr Dinlediğiniz için teşekkürler.