Mentor: Doc.dr. Samir Lemeš

1. UNIVERZITET U ZENICI MAŠINSKI FAKULTET U ZENICISEMINARSKI RAD NA TEMU:ULTRAZVUČNA ISPITIVANJA PROIZVODA ULTRASONIC TESTING Mentor: Doc.dr. Samir Lemeš Student: Velispahić Sejad

2. ŠTA JE NDT (NON-DESTRUCTIVE TESTING) ? ULTRAZVUČNO ISPITIVANJE • Historija upotrebe (sonar, Sokolov, pretvarači) • Ispitivanje ultrazvukom (pojam, principi, primjena) • Savremene UZ metode

3. ULTRAZVUK Shema prostiranja UZ talasa Frekvencijska područja Princip refleksije talasa

4. FIZIKALNE OSNOVE ULTRAZVUKA Transverzalni talas nastaje ako čestice koje prenose talas titraju okomito na smjer širenja talasa Longitudinalni talas nastaje ako čestice titraju oko položaja ravnoteže na pravcu kojim se širi talas

5. VARIJABLE • Frekvencija • Atenuacija • Akustična impedanca ZAKONI RASPROSTIRANJA ULTRAZVUKA Zakon refleksije Zakon refrakcije Zakon transmisije

6. METODE ISPITIVANJA • metoda transmisije (prozvučavanja) • "puls-eho" metoda (metoda odijeka) • metoda rezonancije Metoda transmisije • princip apsorpcije • koriste se dvije sonde • metoda koja otkriva samo krupne defekte

7. "Puls-eho" metoda • odbijanje UZ od nehomogenosti u materijalu, • jedna UZ glava ( generator i prijemnik), • “mrtva zona”, • mjeri se i slabljenje signala i vrijeme prolaza Detekcija stranog tijela unutar ambalaže

8. OPREMA ZA ISPITIVANJE • elektronski generator signala • pojačalo signala, • sonda koja emituje snop UZ talasa, • kuplant za transfer energije (iz sonde i u sondu), • sonda za prihvatanje odbijenih UZ talasa, • displej, • elektronski referentni sat. SONDE (Izvori i detektori UZ) Presjek sonde

9. Vrste sondi (ravna, dvostruka, ugaona) Primjeri sondi za ispitivanje materijala

10. PRINCIP UZ ISPITIVANJA (Priprema i provođenje) Shema UZ ispitivanja proizvoda

11. PRINCIP UZ ISPITIVANJA (Priprema i provođenje) Upotreba kuplanta

12. PRIMJERI PRIMJENE Ispitivanje zavarenih spojeva UZ metodom: • Ispitivanje ultrazvukom jedna od najefikasnijih metoda kada su zavareni spojevi u pitanju • Refleksija-tehnika ispitivanja Primjer ugaone sonde Ispituju se: uključci, neprovarenost, risevi i poroznost Ispitivanje zavara

13. PRIMJERI PRIMJENE • Kontrola kvalitete proizvodnje betona ili kontrola kvalitete betona na građevini • Dinamički modul elastičnosti može se izmjeriti ultrazvučnom metodom UZ ispitivanje betona

14. NAČIN PRIKAZA SIGNALA (ODZIVA) • A-scan • B-scan • C-scan A-scan A-scan: Pikoviodgovarajućihamplitudapokazujupoložajzidovasuda (a), prikazpoložajaprepreke u sudu (b), prikazpreprekekojaosciluje (c)

15. B-scan B-scan prikaz rezultata

16. C-scan C-scan

17. PREDNOSTI I NEDOSTACI ULTRAZVUČNE METODE ISPITIVANJA Prednosti ultrazvučne metode su : • velika preciznost u određivanju lokacije objekta i procjeni veličine objekta, • velika preciznost otkrivanja orijentacije i oblika diskontinuiteta, • detaljnost prikaza, • relativno lahka obrada signala dobivenih od prijemnika, • elektronička oprema pruža trenutno dobivanje rezultata testiranja, • prenosivost opreme za testiranje.

18. Nedostaci ultrazvučne metode su: • osjetljivost na nečistoće (npr. u cijevi), • poteškoće pri ispitivanju materijala koji imaju grubu i nepristupačnu površinu, • poteškoće pri ispitivanju materijala koji su vrlo tanki, maleni i nepravilnog oblika, • poteškoće pri ispitivanju nehomogenih materijala, • potreban je fluid (eng. couplant) za prijenos energije zvuka u testni uzorak, • potreba za etalonima i referentnim uzorcima pri kalibraciji ultrazvučne opreme i provjere karakteristika opreme.

19. VODEĆI PROIZVOĐAČI OPREME • Krautkramer • Agfa • Hocking • Olympus