Het Ondernemersbegrip

1. Het Ondernemersbegrip Prof. dr. Peter Essers Universiteit van Tilburg

2. Fiscale agenda • Erkenning van de bijzondere positie van IB-ondernemers • Verschillende functies van winstinkomen: consumptie, reserveren en investeren • Essentieel voor economische vooruitgang • Erkenning dat ondernemingsfaciliteiten vaak niet zijn afgestemd op deze bijzondere positie • Zelfstandigenaftrek negatieve prikkel voor groei; verstoort arbeidsmarkt; tariefparadox • FOR is geen reële oudedagsvoorziening, te complex en leidt tot problemen bij afwikkeling • Erkenning dat ondernemingsfaciliteiten tot onnodige administratieve lasten leiden

3. Minder faciliteiten en minder regels • Opgaan van verschillende faciliteiten in één geïntegreerde ondernemersfaciliteit • Winstbox • Eerste helft 2012 verkennende nota • Geleidelijke invoering • Stappen in de aanloop naar winstbox: • Per 2012 budgettair neutraal omzetten van de zelfstandigenaftrek in een vast bedrag onafhankelijk van de hoogte van de winst (circa € 7.200; wordt niet geïndexeerd) • Handhaven van de MKB-winstvrijstelling op ten minste 12% • Op termijn afschaffen van het urencriterium • Opgaan van FOR, meewerkaftrek en stakingsaftrek in MKB-winstvrijstelling • Erkenning dat ondernemingsfaciliteiten tot onnodige administratieve lasten leiden

4. Vraagpunten winstbox • Verliesverrekening box 1? • Hypotheekrenteaftrek? • Aftrek lijfrentepremies? • Belastingheffing lijfrentepremies? • Premieheffing volksverzekeringen? • Belastingplichtigen winstbox: ondernemers, medegerechtigden, genieters resultaat uit overige werkzaamheden? • Globaal evenwicht met werknemers en dga’s? • Tarief winstbox mogelijk van 28,5% • Herverdelingseffecten mitigeren door een voorlopige basisvrijstelling gecombineerd met hoger tarief

5. Ondernemingswinstbelasting? (1) ‘Zoals de heer Essers in zijn meest recente publicatie hierover aangeeft, kan een winstbox een stap zijn in de richting van een rechtsvormneutrale ondernemingswinst-belasting en kunnen het geleidelijk omzetten van de zelfstandigenaftrek in de MKB-winstvrijstelling en het verder terugdringen van de invloed van het urencriterium stappen zijn in de richting van een winstbox.’

6. Ondernemingswinstbelasting? (2) ‘Met de heer Essers kan worden ingestemd dat een rechtsvormneutrale ondernemingswinstbelasting geen realistisch scenario is voor de korte termijn, onder andere gelet op de herverdelingseffecten, die bij invoering van een rechtsvormneutrale ondernemingswinstbelasting nog vele malen groter zijn dan bij een winstbox. Het kabinet heeft echter ook geen aanwijzingen dat het gebrek aan rechtsvormneutraliteit zodanige invloed heeft dat een rechtsvormneutrale ondernemingswinstbelasting, met alle vragen en mogelijke problemen die dat oproept, nodig is.’

7. 1. Kabinet hanteert juiste probleemstelling 2. Ook met oplossingsrichting/stappenplan kan worden ingestemd 3. Van uitstel mag geen afstel komen 4. Ondernemingswinstbelasting is kennelijk nog altijd een taboe bij departement 5. Echter: aan de problemen van een winstbox kan alleen maar worden tegemoet gekomen door bij onttrekkingen aan de winstbox een additionele heffing te realiseren 6. Dat is eigenlijk een ondernemingswinstbelasting 7. Gelet op 4. verdient het echter de voorkeur om voortaan niet meer te spreken over een ondernemingswinstbelasting maar over een ’winstbox plus’ Enkele conclusies en aanbevelingen

8. Stelling 1 Een winstbox doet alleen recht aan de bijzondere functies van winstinkomen voor zover daarin winst wordt belast die niet rechtstreeks door de winstgenieter voor privédoeleinden wordt benut. Uiteindelijk dient de belastingdruk op de voor privédoeleinden onttrokken winst dezelfde te zijn als de belastingdruk op het inkomen van andere belastingplichtigen voor de inkomstenbelasting.

9. Behalve de tariefstructuur en de subjectieve onderneming verdient ook de objectieve onderneming onze aandacht! Dat geldt in het bijzonder voor de afbakening tussen beleggen (normaal vermogensbeheer) en ondernemen Echter!

10. Stelling 2 Na meer dan 100 jaar rechtspraak weten we nog steeds niet wat de betekenis is van de factor arbeid voor het bestaan van een IB-onderneming. Het wordt daarom tijd dat de Belastingdienst en/of de wetgever de rechtspraktijk hierover concrete richtlijnen aanreiken.

11. Normaal vermogensbeheer versus ondernemen bij onroerende zaken HR, BNB 1994/319: Van normaal vermogens- beheer is geen sprake, indien het rendabel maken van de onroerende zaken mede geschiedt door middel van arbeid welke de eigenaar van de onroerende zaken verricht en deze arbeid naar haar aard en (relatieve) om- vang onmiskenbaar ten doel heeft het behalen van voordelen uit de onroerende zaken, welke het bij normaal vermogensbeheer opkomende rendement te boven gaan. HR, BNB 1996/232: alleen letten op de arbeid ter zake van de exploitatie van de panden Zie echter: HR, BNB 2010/244: exploitatie windturbine

12. Mr. H.A.J.P. te Niet (†): omstandighedencatalogus Het beleggingsbegrip in de directe belastingen, FM nr. 125, blz. 69 e.v.