Kafli 1(3)

1. Kafli 1(3) Félagsfræði, sjónarhorn og aðferðir bls. 44 – 57).

2. Tvö meginsjónarhorn(bls. 45) • Megindleg aðferð – pósitívismi • Dæmi: Samvirknikenningar • Eigindleg aðferð – túlkunarsinnar • Dæmi: Samskiptakenningar FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

3. Megindleg aðferð (bls. 45) • Pósitívismi byggir á þeirri trú að hægt sé að nota sömu aðferðir í félagsvísindum og þær sem notaðar eru í raunvísindum. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

4. Megindleg aðferð (bls. 45) • Setja fram lögmál um öll fyrirbæri (orsök/afleiðing) • Verða að gæta hlutleysis. Með hlutleysi vísindalegrar þekkingar er átt við að rannsakandinn haldi eigin tilfinningum, skoðunum og fordómum utan við efnið. • Tölfræðilegar upplýsingar • Rannsóknir verða að vera prófanlegar • Tilraunir. Viðtalsaðferð með stöðluðum spurningum FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

5. Megindleg aðferð (bls. 46) Pósitívismi – gagnrýni • Ekki endilega eftirsóknarvert og gagnlegt að beyta raunvísindalegum aðferðum á félagsheiminn • Ekki hægt að vera fullkomlega hlutlaus í rannsóknum FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

6. Egindleg aðferð (bls. 47) Túlkunarsinnar • Maðurinn hegðar sér breytilega eftir líðan og umhverfi • Samskipti lykilhugtak. Reynsla í daglegu lífi. Skoðuð samskipti milli hópa og manna. • Vilja beita félagslegu innsæi og skilja orsök og afleiðingu. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

7. Egindleg aðferð (bls. 47) Túlkunarsinnar • Alþýðuskýringar ekki endilega góð og gild vísindi, ekki víst að þær skilji aðstæður til fulls. • Verstehen; að lifa sig inn í aðstæður, setja sig í spor annarra og reyna að skilja hvað býr að baki. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

8. Egindleg aðferð (bls. 48) • Aðferðin þekktust meðal mannfræðinga • Reyna að horfa á samfélagið eins og þeir hafi aldrei komið í það áður • Heimildasöfnun: Líkist blaðaviðtölum – óstaðlaðar spuringar FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

9. Egindleg aðferð (bls. 48) Gagnrýni á þessa aðferð: • Ekki hægt að bera upplýsingar saman • Hawthorn-áhrif; rannsakendur hafa óumflýjanlega áhrif á viðfangsefnið FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

10. Þróun félagsfræðinnar (bls. 49) • Kerfisbundnar og hlutlægar rannsóknir á mannlegu atferli og samfélagi byrjuðu fyrst á 18. öld. • Ástæða: • Breytingar í kjölfar iðnvæðingar og þéttbýlismyndunar sem hófst með frönsku byltingunni 1789 FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

11. Auguste Comte 1789-1857 (bls. 50) • Kallaður faðir félagsfræðinnar; notaði fyrstur hugtakið félagsfræði • Rannsóknarefni nær allra stórra hugsuða í fornöld (t.d. Platóns) og miðaldahugsuða á borð við Thomas frá Aquino, snérust um eðli samfélaga. Markmið þeirra var fyrst og fremst að búa til lýsingar á fullkomnum samfélögum. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

12. Stórir hugsuðir í fornöld og á miðöldum(bls. 50) • Hugsuðirnir beyttu ekki félagsfræðilegu sjónarhorni í nálgun sinni á samfélaginu, það er þeir settu ekki fram raunhæfar lýsingar á þekktum samfélögum. Þess vegna geta þeir ekki kallast félagsfræðingar (Durkheim). FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

13. Frumkvöðlar félagsfræðinnar(bls. 50-51) • Frumkvöðlar félagsfræðinnar, eins og þeir Comte og Durkheim snéru dæminu við. Þó þeir hefðu viljað betrumbæta samfélagið þá var markmið þeirra að skilja drifkraftana – það er hvernig samfélög virkuðu. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

14. Auguste Comte (bls. 51) • Nauðsynlegt að beita vísindalegum vinnubrögðum við umfjöllun um samfélagið. • Þekking manna þróast í gegnum þrjú stig: FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

15. Auguste Comte (bls. 51) • Trúarstigið (miðaldir) • Hugmyndir manna um samfélagið mótaðar af trúarbrögðum 2. Frumspekin • Samfélög ekki yfirnáttúruleg fyrirbæri • Samfélagið endurspeglar breyskleika mannlegs eðlis sem væri sjálfhverft og eigingjarnt FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

16. Auguste Comte (bls. 51) 3. Vísindastigið • Menn rannsökuðu fyrst efnisheiminn með strangvísindalegum aðferðum og beittu svo sömu aðferðum við að rannsaka félagsheiminn FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

17. Auguste Comte Comte var pósitívismi og stuðningsmaður raunhyggjunnar • Raunhyggja (empírisma) • skilningur okkar á heiminum verður að byggja á söfnun staðreynda (vísindum) • Samfélagið fylgir óbreytanlegum lögmálum á sama hátt og efnisheimurinn FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

18. Auguste Comte (1798-1857) • Stöðugleiki samfélga • Hvaða öfl halda samfélaginu saman og koma í veg fyrir að það leysist upp? • Félagslegt hreyfiafl • Hvaða þættir valda breytingum á samfélaginu? • Félagsfræðin drottning vísindanna FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

19. Auguste Comte Comte óttaðist breytingar á samfélaginu og barðist gegn öllum breytingum • Lýsingar Comtes á samfélaginu einkennast af íhaldssömum sjónarhornum og viðhorfum, því hann vildi fyrir hvern mun verja hefðbundin siðferðileg gildi og jafnframt styðja við bakið á fjölskyldunni. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

20. Breytingar (bls. 53) • Franska byltingin (1749) og iðnbyltingin (ca 1750) gjörbreyttu því félaslega skipulagi sem fólk hafði búið við um árþúsundir. • Þessar tvær byltingar voru drifkrafturinn að þróun félagsfræðinnar FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

21. Breytingar (bls. 53) • Þróunarskeið iðnsamfélagsins • Verksmiðjurekstur áberandi og mikilvægur í þessari nýju samfélagsmynd • Sumir fræðimenn kalla tímaskeiðið nýstefnu sem er veikara og víðtækara hugtak og vísar til almennrar upplausnar á hefðbundinni samfélagsgerð. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

22. Hvað einkenndi nýju samfélagsgerðina? FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

23. Einkenni hinnar nýju samfélagsgerðar (bls. 53) • Vinna og vinnumarkaður tengjast í síauknum mæli verksmiðjum • fjöldaframleiðsla • milljónir fluttu úr sveitum í borgir • ömurleg lífsskilyrði í borgum • verksmiðjan og verksmiðjubærinn megin rannsóknarsvið félagsfræðinnar FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

24. Einkenni hinnar nýju samfélagsgerðar (bls. 53) • Grunnur að nýju hagkerfi sem byggir á iðnvæðingu • Fólk varð að skipuleggja líf sitt upp á nýtt; verkskipting, sérhæfing og nákámt skipulag á vinnu • Í iðnaðarbæjum og borgum skapaðist jarðvegur fyrir nýjar hugmyndir um lýðræði og pólitísk réttindi meðal íbúa FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

25. Nýtt hagkerfi (bls. 54) • Á miðöldum stunduðu allir einhvers konar sjálfsþurftarbúskap þar sem handafl var helsta orkulindin. • Í lok 19. aldar höfðu menn fundið upp nýja orkugjafa og stórar vélar. Þessar gríðarlegu breytingar á vinnuumhverfi veiktu fjölskyldubönd og eyddu gömlum siðum og hefðum sem höfðu verið allsráðandi í lífi fólks um aldir. Ath. áhyggjur Comte af þessari nýju samfélagsgerð og lýsingar Durkheim á siðrofi. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

26. Nýtt hagkerfi (bls. 55) • Iðnvæðingin dreifðist og til varð alheimskerfi með ólíku skipulagi og verkefnum, allt eftir því hvaða samfélög eða undirsamfélög var að ræða. • Bretland varð fyrst til að iðnvæðast. Fræðimenn og rithöfundar þar mest uppteknir við að skoða andstæðurnar á milli fátækrahverfa nýju borganna – þ.e. mengun, afbrotahneigð og ofbeldi og bera þær saman við friðsælar aðstæður í eldri bæjum og sveitum FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

27. Nýtt hagkerfi (bls. 55) • Frakkland: Umræður fræðimanna þar snérust um pólitísk áhrif sem fygldu í kjölfar nýrra og breyttra tíma. • Franska byltingin; hátindur upplýsinga-stefnunnar • Aukin trú á framfarir, vísindi og skynsemi • Hugmyndir um jafnræði og jafnrétti allra þegnanna FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

28. Nýtt hagkerfi (bls. 55) • Félagsvísindamenn fengu nýjar spurningar að glíma við í kjölfar iðnvæðingar: • Hver er grundvöllur samheldni, hollustu og samfélagsgerðar í mannlegum samfélögum. • Hvað getur skapað samhengi innan þessara nútíma iðnaðarsamfélags sem einkenndist af ólíkum hagsmunum og menningarlegum andstæðum. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

29. Pólitískar breytingar (bls. 55) • Í byrjun 18. aldar voru menn byrjaðir að gagnrýna ríkjandi hefðir og það að samfélög manna væru fyrst og fremst til vegna þess að það væri í samræmi við vilja Guðs FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

30. Pólitískar breytingar (bls. 55) • Þróun nýs efnahagskerfis ásamt örum borgarvexti stuðlaði að breyttum stjórnmálaviðhorfum. Menn voru byrjaðir að gagnrýna ríknandi hefðir, svo sem • Thomas Hobbes Thomas Hobbes • John Locke John Locke • Adam Smith Adam Smith FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

31. Pólitískar breytingar – 18. öldin (bls. 56) • Ekki lengur lögð áhersla á að þegnarnir hefðu siðferðilegar skyldur gagnvart stjórnendum og ættu að sýna þeim trúmennsku heldur þvert á móti hugmyndir um að samfélagið væri afsprengi persónubundinna hagsmuna • Einstaklingsfrelsi og einstaklingsréttindi FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

32. Pólitískar breytingar (bls. 56) • Félagsfræðin blómstrar í þeim löndum þar sem breytingarnar voru mestar • Auguste Comte og Emile Durkheim – franskir • Karl Marx og Max Weber – þýskir • Herbert Spencer - breskur FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

33. Pólitískar breytingar (bls. 56) Karl Marx • Hafði litlar áhyggjur af glötuðum hefðum í kjölfar samfélagsbreytinga (ólíkt Comte) • Gat ekki sætt sig við hvernig iðnvæðing skilaði óhemju gróða í hendur fáeinna útvalinna verk-smiðjueigenda meðan þorri fólks upplifði hungur og vesöld. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

34. Pólitískar breytingar (bls. 57) • Comte og Marx höfðu gjörólíkar skoðanir á hvernig ætti að leysa vandamál tengd nútímavæðingu. • Þeir voru þó sammála um að líf mannsins takmarkaðist af þeim römmum sem samfélagið setur hverjum og einum. FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

35. Pólitískar breytingar (bls. 57) • Félagsfræðin er enn að fást við vandamál sem tengjast samfélagslegum römmum sem stýra lífi fólks með menningu, stétt, kyni, kynþætti, þjóðerni, efnahag og fjölskyldu. Allt þetta og fleira til setur fólki skorður og stýrir einstaklingnum (mynd á bls. 16). FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.

36. Hér lýkur glósum úr kafla 1: Félagsfræði, sjónarhorn og aðferðir FÉL 203: Kafli 1.3 Félagsfræði... Garðar Gíslason.