Kafli 1 (1)

1. Kafli 1 (1) Félagsfræði, sjónarhorn og aðferðir (bls 18-27).

2. Hnattvæðing • Stóraukin tengsl milli fólks og svæða um allan heim kallast hnattvæðing (globalisation). • Hnattrænt sjónarhorn: Við rannsóknir er litið á heiminn sem eina heild og staðsetning eða staða hvers samfélags skoðuð út frá því. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

3. Hnattvæðing • Staðsetning hvers samfélags í alþjóðlegu samhengi hefur áhrif á alla íbúa þess, en gæðum heims er mjög misskipt. • Skoðaðu kortið á bls. 19 – en það sýnir hlutfallslega tekjuskiptingu milli landa heims. Á kortinu er fjallað um þrjá flokka landa. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

4. Tekjuskipting – tekjuhæstu löndin • Í iðnvæddu löndunum (s.s. Vestur Evrópa, Bandaríkin, Kanada, Ástralía, Ísrael, Japan) búa flestir við efnahagslegar allsnægtir. • 40 ríkustu lönd heims njóta mestallra gæða sem framleidd eru í heiminum og stýra flestöllum auðlindum hans. Meðaltekjur á hvern íbúa í t.d. Bandaríkjunum árið 2005 var um 42.000 dalir á ári, en á Íslandi um 35.000. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

5. Tekjuskipting - meðaltekjulönd • Takmörkuð iðnvæðing og miðlungstekjur á hvern íbúa (þjóðartekjur á hvern íbúa frá 2.500 dölum til 10.000 dala á ári). • Lönd í þessum flokki eru í Austur-Evrópu og flestöll lönd í Mið-, og Suður Ameríka • Fólk býr í frekar í sveitum en borgum og félagslegur ójöfnuður er mikill og greinilegur. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

6. Tekjuskipting - lágtekjulönd • Lágtekjulöndin eru um 60 og í þeim býr helmingur jarðarbúa. Þau eru flestöll í Afríku og Asíu. • Lítil iðnvæðing og útbreidd fátækt. Meðaltekjur íbúa oft undir 2.500 dölum á ári (meðaltekjur í Tansaníu eru t.d. Um 700 dalir á ári). • Meginþorri íbúa býr í hreysum við heilsuspillandi aðstæður. Þeir hafa litla sem enga möguleika á að bæta lífsskilyrði sín. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

7. Hnattræn hugsun • Rannsóknir og vísindalegir textar miðuðu hér áður fyrr oft bara við eitt eða örfá lönd en það er ekki hægt lengur. • Færðu rök fyrir fullyrðingunni hér að ofan (bls. 20) FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

8. Hnattræn hugsun 1. Tengsl milli samfélaga hafa stóraukist • Þróunin hófst með landkönnuðum og stóru landafundunum. Nýlendustefna og þrælahald. • Þjóðflutningar á 19. öld (Vesturheimur og Ástralía. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

9. Hnattræn hugsun 1. Tengsl milli samfélaga hafa stóraukist: • Ný tækni – upplýsingatækni. Fólk deilir sama smekk á t.d. Tónlist alls staðar. • Sökum efnahagslegra yfirburða verður menning hátekjulanda alls ráðandi • Alþjóðlegt hagkerfi, alþjóðleg stórfyrirtæki framleiða og markaðssetja vörur og þjónustu um allan heim. Dæmi: Fötin sem þú ert í núna. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

10. Hnattræn hugsun 1. Tengsl milli samfélaga hafa stóraukist: • Hluti af hnattvæðingunni, þ.e. auknum tengslum milli samfélaga heims felst í blöndun lífshátta og menningar. Þetta hefur stundum verið tengt kenningum um póstmódernisma (sjá kafla 2). FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

11. Hnattræn hugsun 2. Alvarleg alheimsvandamál (bls. 22) Mörg þeirra vandamála sem við stöndum frammi fyrir einskorðast ekki bara við Evrópu. • Fátækt. Alvarleg í t.d. Austur Evrópu en enn alvarlegri í löndum Suður-Ameríku, Afríku og Asíu. • Kynþáttahatur. Þjóðernishreinsanir, t.d. á Kúrdum. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

12. Hnattræn hugsun 2. Alvarleg alheimsvandamál (bls. 22) Alþjóðleg vandamál: • Umhverfismengun. Mengun sjávar (Sellafield hreinsunarstöðin á Englandi). • Heimurinn er eitt vistkerfi þar sem aðgerðir eða aðgerðarleysi einnrar þjóðar hefur afleiðingar fyrir alla aðra. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

13. Hnattræn hugsun 3. Þekktu sjálfan þig • Samanburður við önnur samfélög, sérstaklega þeirra sem eru ólík okkar geta opnað augu okkar gagnvart eigin samfélagi. • Hvernig útskýrir Durkheim muninn á því af hverju íbúar fátækrahverfa í Madras á Indlandi virðast blómstra og dafna þegar fátækt í Evrópu felur frekar í sér félagslega einangrun, reiði og biturleika? (bls. 23) FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

14. Hnattræn hugsun 3. Þekktu sjálfan þig • Ef við viljum eiga möguleika á að skilja okkur sjálf verðum við líka að reyna að skilja aðra. • Þeir sem hugsa hnattrænt geta síður sætt sig við allar þær þjáningar sem eiga sér stað í heiminum. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

15. Hagnýtt gildi félagsfræðinnar • Félagsfræðin getur kennt þér að skoða hefðbundin viðhorf, gildi og samfélags-mynstur á nýjan hátt. Spurningin er hins vegar: Þarftu að endurmeta skoðanir þínar samfélaginu? FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

16. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn • Félagsfræðilegt sjónarhorn verður að sérstakri meðvitund sem efast um allt sem tengist almennum viðhorfum. Það hjálpar þér því við að vega og meta á gagnrýninn hátt sannleiksgildi almennt viðurkenndra hugmynda og viðhorfa FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

17. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn • Félagsfræðileg hugsun þýðir að við gerum okkur grein fyrir að hugmyndir sem við höfum hingað til tekið sem góðar og gildar þurfa ekki nauðsynlega að vera sannar og réttar. • Félagsleg nálgun þýðir að við spyrjum öðruvísi spurninga – félagsfræðin tekur ekkert sem gefið. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

18. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn 2.Félagsfræðilega sjónarhornið gerir þér kleift að meta valkosti og takmarkanir sem einkenna líf þitt. • Félagsfræðileg hugsun hjálpar okkur að sjá hvernig samfélagið sem við búum í virkar. • Hún hjálpar okkur að uppgötva félagsleg mynstur og skipulag eru til staðar FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

19. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn • Félagsfræðileg hugsun hjálpar okkur við að læra leikreglur samfélagsins og gera okkur að betri ,,spilamönnum”. • Félagsfræðin hjálpar okkur að skilja hverju við getum búist við að afreka og hverju ekki og hvernig við getum nálgast á árangursríkan hátt þau markmið sem við setjum okkur. • Hvaða markmiðum viltu ná í lífinu? FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

20. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn 3. Félagsfræðilega sjónarhornið gerir okkur kleift að vera virkir þátttakendur í samfélaginu. • Þekking á samfélaginu er styrkur. Margir dofnir og ógagnrýnir á eigið samfélag. • Lykilinn að velgengni felst í hæfileikanum til að geta greint þá félagslegu krafta sem eru að verki í samfélaginu og geta metið afleiðingar af völdum þeirra. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

21. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn 4. Sjónarhornið hjálpar okkur að takast á við þau vandamál sem tengjast því að lifa í margbrotnum heimi • Þjóðhverfur hugsunarháttur: Þrátt fyrir smæð þjóðarinnar líta margir samt á íslenska siði og venjur sem þær einu réttu. • Þjóðhverfur hugsunarháttur vísar til þess að fólk dæmir framandi siði og menningu út frá eigin menningu. Þjóðhverfur einstaklingur staðsetur eigin þjóð í miðju og raðar öðrum þjóðum á kvarða, allt eftir því hversu mikið þær líkjast honum sjálfum. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

22. Kostir við að kynna sér félagsfræðilegt sjónarhorn • Andstæða þjóðhverfs hugsunarháttar kallast afstæðishyggja. Það þýðir að menning sé afstæð og ekki hægt að skilja menningu nema með tilliti til samfélagsins sem hún tilheyrir. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

23. Hagnýtt gildi félagsfræðinnar (bls.26) • Félagsfræðilegt sjónarhorn ýtir undir að þú hugsir á gagnrýninn hátt um styrkleika og veikleika mismunandi lífshátta – þar með talið þinna eigin. FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason

24. Við erum komin á bls. 27 FEL 203. Kafli 1.1. Félagsfræði... Garðar Gíslason