AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ Mövzu :POLİPLOİDİYANIN BİTKİ SELEKSİYASINDA İSTİFADƏSİ Mühazirəçi: Dosent, əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi F.H.Qurbanov

2. PLAN: 1. Giriş 2.Avtopoliploidiya 3.Allopoliploidiya 4. Heteroploidiya 5. Poliploid formaların alınma üsulları

3. Hüceyrələrin nüvəsində xromosomların dəfələrlə artması hadisəsinə poliploidiya deyilir. Məhşur genetik seleksioner A.Müntsinq bir sıra qiymətli poliploid sortlar əldə etmişdir.

4. Poliploidiya əmələ gəlmə mexanizminə görə 3 yerə bölünür • mitotik • ziqotik • meyotik

5. Ümumiyyətlə isə poliploidiya 2 yerə bölünür: • avtopoliploidiya; • allopoliploidiya; • Eyni növün xromosom kompleksinin çoxalması sayəsində meydana çıxan poliploidiyaya avtopoliploidiya deyilir. • Allopoliploidiya müxtəlif genomların çoxalması sayəsində meydana çıxır. Növlərarası hibridləşdirmə nəticəsində meydana çıxan poliploidiyaya allopoliploidiya deyilir.

6. Heteroploidiya • xromosom sayının1,2 ədəd artması və yaxud1,2 ədəd azalması hadisəsidir.

7. 2n+1Diploid xromosom sayına 1 xromosom artıq düşdükdə t r i s o m i y a alınır. • 2n+2 • Diploid xromosom sayına 2 xromosomartıqdüşdükdə t e t r o s o m i k • 2n+3 • Diploid xromosom sayına 3 xromosom artıq düşdükdə p e n t o s o m i k alınır.

8. Diploid xromosom sayında 1 xromosom çatışmadıqda mo n o s o m i y a baş verir. • 2n-1 • Diploid xromosom sayında 2 xromosom çatışmadıqda n u l i s o m i y a baş verir. • 2n-2

9. Poliploid formaların alınmasında müxtəlif üsullardan istifadə olunur. • Kimyəvi • kolxitsin • asenaften • qammeksan • lindan • Fiziki • Şüalar (ionlaşdırıcı, ultrabənövşəyi və s.)

10. Kolxitsin ilə işlədikdə işin müvəffəqiyyəti bir neçə şərtlərdən asılıdır: • 1. Xromosomların sayını iki dəfə artırmaq üçün bölünmədə olan meristem hüceyrələrə kolxitsin ilə təsir etmək lazımdır. • 2. Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, müxtəlif bitkilərin və onların orqanlarının (kök, yarpaq, çubuq, toxum, soğanaq, kartof yumrusu, boy nöqtəsi və s.) kolxitsin maddəsinə həssaslığı müxtəlif olur. • 3. Tədqiq olunan bitkilər üçün ən yaxşı optimal şərait yaratmaq lazımdır.