MOBILITEIT ECONOMISCH BEKEKEN

1. MOBILITEIT ECONOMISCH BEKEKEN

2. Probleemstelling (1) • Groei wegverkeer : 50 tot 85% in periode 89 - 99 • problemen: • files en tijdsverlies • milieu: • ozon, deeltjes en broeikasgassen • geluidsoverlast, barrièrewerking • # verkeersongevallen: dalend maar hoog

3. Probleemstelling (2) • Voorgestelde remedies zeer divers: • blokrijden, elektronische geleiding • zuiniger en properder wagens (elektrisch, …) • strengere snelheidscontroles • bedrijfsvervoersplannen, carpool subsidies,.. • gratis en beter openbaar vervoer: populaire maatregel, effect en kostprijs onzeker • flexibele arbeidsuren • betere ruimtelijke ordening

4. Doelstelling les • De voorgestelde remedies zijn onvolledig • Het verkeersprobleem is een schaarsteprobleem dat je best oplost met een prijsmechanisme - dit ontbreekt nu • prijsmechanisme in verkeer: • “rekeningrijden”: in functie van wegbezetting - dit vervangt bestaande belastingen • andere prijszetting openbaar vervoer

5. Structuur les • Illustratie van prijsmechanisme • Conceptueel model van verkeersmarkt • Numerieke illustratie van model voor verkeersmarkt Brussel in 2005 • Tegenargumenten en problemen

6. Figuur 1: MARKT VAN FLESSEN WATER BF/ Fles Aanbod 95 80 70 60 40 Vraag 20 600 200 Aantal flessen

7. Schaars flessenwater: 4 oplossingen • prijs = 20 BF: gedrum en niet efficiënt want flesjes komen niet bij hoogste BTB • prijs = 70 BF: geen gedrum, efficiënt (12500 >7500) flesjes komen terecht bij personen met hoogste BTB, winst uitgekeerd aan iedereen • prijs = 20 BF + gratis soep: iets minder gedrum, vooral goed voor soepdrinkers • prijs = 70 BF + soep verkocht aan kostprijs: meest efficiënt

8. Conceptueel model verkeersmarkt (1) • Definitie markt: • verplaatsing met kleine auto, solo, tussen Leuven en Brussel op weekdag tijdens spits • Andere markten: tijdens dal, carpooling, grote wagen, trein, bus … • hoeveelheid: aantal voertuigkilometer • gegeneraliseerde prijs per voertuigkm = kostprijs excl. belasting + tijdskost + belasting

9. GP in BF/vkm Conceptueel model verkeersmarkt (2) A V Figuur 2a r + gtk + t r + gtk t E1 P1 r+gtk+t gtk r +gtk r r Volume verkeer in vkm per uur X1

10. GP in BF/vkm MSK Conceptueel model verkeersmarkt (3) A V Figuur 2b MEMK sociale welvaart in E1 = FAH - GGE1 r + gtk + t G MECK H t r + gtk E1 P1 B F r+gtk+t gtk r+gtk r r Volume verkeer in vkm per uur X1

11. GP in BF/vkm MSK Conceptueel model verkeersmarkt (4) A V Figuur 2c MEMK r + gtk + t G E2 E3 MECK D P3 t r + gtk H E1 M P1 C B K r+gtk+t L J gtk I r+gtk r r Volume verkeer in vkm per uur X3 X1 X2

12. Conceptueel model verkeersmarkt (5) • Welvaartseffecten van optimale prijszetting: • Automobilisten: • weggeprijsde: - E3 E1 M • overblijvende: - P3 E3 M P1 • Overheid: • verlies van belastinginkomsten • op weggeprijsd autoverkeer: - E1 B J K • hogere belasting op overblijvend verkeer: + P3 E3 K C • Slachtoffers milieuverontreiniging en ongevallen: + G D M E3 • TOTAAL WELVAARTSEFFECT: + E3 G E1

13. Conceptueel model verkeersmarkt (6) • Maatschappelijke kostprijs = resource kost + eigen tijdskost + tijdsverlies en ongevalskost aan anderen + milieukost • Private kostpijs = resource kost + eigen tijdskost + belasting • Dus optimale belasting = tijdsverlies en ongevalskost voor anderen + milieukost Of optimale belasting = marginale externe kost

14. Conceptueel model verkeersmarkt (7) • Optimale belasting = ander belastingsysteem • verschil tussen piek en dal en in ruimte • vergt evenwichtsberekening • ook voor openbaar vervoer: optimale prijs= variabele resource kost + externe kost; subsidie om vaste kost te dekken is OK • Ander belastingsysteem concreet: • lagere accijnsen en andere voertuigbelastingen • meer electronische tolheffing

15. Numerieke illustratie (1) • Voorspelling voor 2005 bij onveranderd beleid en geen nieuwe wegen • Brussel en niet-stedelijk (autosnelwegen) • Stap 1: calibreer model (20-tal markten voor stedelijk en voor niet-stedelijk) • Stap 2: Huidige belasting versus externe kost • Stap 3: Optimale belasting + effect

16. Numerieke illustratie (2) Externe kosten en belastingen in 2005 voor Brussel

17. Numerieke illustratie (3)huidige prijsinefficiënties • Stedelijk vervoer: • prijs te laag , “vervoer maatschappelijk gesubsidieerd” • vooral discrepantie spits - dal • ook openbaar vervoer heeft prijsinefficiënties • Autosnelwegen: • spits / dal discrepantie maar minder sterk • voor personenwagens en voor vrachtwagens

18. Numerieke illustratie (4) OPTIMALE BELASTINGEN EN VOLUMES - BRUSSEL 2005

19. Numerieke illustratie (5):optimale belastingen en volumes • Optimale belasting • gemiddeld hoger maar sterk gedifferentieerd tussen spits en dal, tussen stad en autosnelweg • Ook prijzen openbaar vervoer moeten stijgen: vooral in dalperiode minder subsidies • volumes verkeer: • lager in piek (snelheid hoger) • openbaar vervoer stijgt in piek (+25 à +50%) maar niet in dal

20. Numerieke illustratie (6):second best instrumenten • Perfecte prijszetting is moeilijk en vereist gesofistikeerde technologie - wat kan nu reeds? (% van maximale welvaartswinst) • OV prijzen: potentieel beperkt (10%) • milieumaatregelen: beperkt (5 à 10%) • hogere benzine en dieselbelasting (20%) • afschaffen gratis parkeren (30%) • 1 cordon rond stad: (50%)

21. Aanvullingen (1) • Hoe de extra opbrengsten gebruiken? • Rekeningrijden op juist niveau brengt meer op dan de huidige belastingen • Beste optie: vermindering andere belastingen en niet noodzakelijk investeren in openbaar vervoer of nieuwe wegen • nood aan een politiek contract tussen bevolking: enkel hogere transport belastingen indien zeker lagere belastingen op arbeid

22. Aanvullingen (2) • Goederenvervoer: • duurder o.w.v. belasting maar ook winst • transit verkeer ontsnapte vroeger aan belasting (tanken in L) nu niet meer en dus kleiner • niet noodzakelijk veel meer trein en binnenvaart

23. Aanvullingen (3) • Rekeningrijden (prijsmechanisme) complementair met andere instrumenten: • investeringsbeleid: correcter wanneer juiste prijzen worden aangerekend, zoniet geen oplossing door nieuwe rijstroken • ruimtelijke ordening: rekeningrijden leidt tot meer concentratie van activiteiten

24. Besluit • Diagnose verkeerscongestie: wegschaarste • Oplossing: beter prijzensysteem: • vervang accijnzen en andere voertuigbelastingen door electronische tol die varieert in functie van tijd en plaats • opbrengst bestemd voor vermindering van arbeidsbelastingen