Download
1 / 90
920 likes | 1.06k Views
بازار پيام عصر پس از دهكده جهاني دكتر مهدي محسنيان راد دانشكده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع). ارائه شده در کنفرانس هاي: ـ هند: نوامبر سال 2009 ـ تونس: نوامبر سال 2005 ـ مادريد: دسامبر 2003 ـ بوداپست: سپتامبر 2001 منتشر شده در نشريات انگليسي، عربي و فارسي :
E N D
بازار پيامعصر پس از دهكده جهانيدكتر مهدي محسنيان راددانشكده فرهنگ و ارتباطاتدانشگاه امام صادق (ع) ارائه شده در کنفرانس هاي: ـ هند: نوامبر سال 2009 ـ تونس: نوامبر سال 2005 ـ مادريد: دسامبر 2003 ـ بوداپست: سپتامبر 2001 منتشر شده در نشريات انگليسي، عربي و فارسي : ـGlobal Media Journal. Fall 2004 2005 در مجله الجامعة الامريکيه بالقاهره. به زبان عربي فصلنامه علمي پژوهشي علوم اجتماعي دانشگاه علامه طباطايي. شماره 31 كتاب ايران در چهار كهكشان ارتباطي (جلد 3- فصل 14) http://
فرايند تاريخي تحولات ارتباطي در ميان ملل • 1- نظام چند حلقه اي غير متمركز • 2- نظام چند حلقه اي متحدالمركز از اروپا • 3- نظام چند حلقه اي متحدالمركز ازآمريكا
1- نظام هشت حلقه اي ارتباطات در جهان قرن سيزدهم ميلادي (منبع: Sawhney,2002,P.35)
2- نظام جهاني تک قطبي به مرکزيت اروپا (قرون 14 و 15 ميلادي) (منبع: Sawhney,2002,P.35)
3- نظام جهاني تک قطبي به مرکزيت ايالات متحده در قرن بيستم (منبع: Sawhney,2002,P.42)
پيامدهاي آمريكا محوري • پس از جنگ جهاني دوم، آمريكا محوري سبب شد كه اصطلاح جديد امپرياليسم فرهنگي وارد ادبيات ارتباطات ميان فرهنگي شود. • از اواخر دهه 1960، بحث امپرياليسم فرهنگي، از ادبيات انتقادي كشورهاي كمونيستي به ساير كشورها و حتي كتاب هاي يونسكو نيز راه يافت. • در آن دوران، هاليوود به عنوان يكي از پايگاه هاي امپرياليسم فرهنگي معرفي مي شد.
پيش بيني سال 1964 مك لوهان در باره 50 سال بعد ( 2014) • 1- عصر «الکترونيک فراگير» فرامي رسد و يک سيستم مرکزي عصبي، اهالي کره زمين را همچون پوششي، در بر خواهد گرفت. • 2- با جابجايي آني و مداوم اطلاعات در تمامي کره زمين، پديده جهش اطلاعات به وقوع خواهد پيوست • 3- آن گاه، جهان بزرگ، روز به روز کوچکتر خواهد شد. گويي انسانها در يک قبيله جهاني و يا يک دهکده بزرگ زندگي مي کنند. • 4- ارتباطات در دهکده جهاني، بيشتر حالت ميان فردي خواهد داشت.
ادامهپيش بيني سال 1964 مك لوهان در باره 50 سال بعد ( 2014) • 5- انسانهاي پراکنده و توده وار ، تبديل به انسان هايي با عملکرد هاي متقابل جمعيخواهند شد. • 6- سرعت و توسعه اطلاعات، از قدرت اقتدارهاي سياسيخواهد کاست. • 7- نظارت بر رفتارهاي انسان ها، ممکن پذير تر خواهد شد. • 8- انبوهي از فضولات اطلاعاتي شکل خواهد گرفت و انسان براي مواجه با آن، نيازمند «سواد رسانهاي» (Media literacy) خواهد شد.
اولين نشانه هاي دهكده جهاني 1– سال 1990، شروع به کار اولين Web Server 2- اوايل دهـــه 1990، افــــزايش سطـــح پوشش ماهواره هاي پخش مستقيم تلويزيوني ( DBS ) • 3- آغاز به کار وب سايت Yahoo در 1994
سال 1992: شش نوع واکنش دولت هاي آسيايي دربرابر ماهواره(DBS) در آسيا 1-شيفتگي محاسبه شده: نه تنها منع نكردند، بلكه تسهيلاتي نيز فراهم كردند. مانند اسراييل که در آن سال در حالي که براي هر 3.5 نفر يک گيرنده تلويزيون وجود داشت، تعداد گيرنده ماهواره هر 4 نفر يک گيرنده ماهواره نصب شده بود.
سال 1992: شش نوع واکنش دولت هاي آسيايي دربرابر ماهواره(DBS) در آسيا 2-ايجاد موانع مالياتي: همزمان با اتخاذ تدابير رقابتي، استفاده از ماهواره را منوط به پرداخت مالياتي ويژه نمودند. مانند پاكستان که براي هر 55 نفر يک گيرنده تلويزيون وجود داشت و دارندگان اين تلويزيون ها مي توانستند با پرداخت سالي 38 روپيه جواز نصب ديش را دريافت کنند.
سال 1992: شش نوع واکنش دولت هاي آسيايي دربرابر ماهواره(DBS) در آسيا 3- مجاز بودن استفاده همزمان با اقدامات جدي رقابتي همزمان با اتخاذ تدابير رقابتي، استفاده از ماهواره را ممنوع نکردند. مانند هندوستان که هر 28 نفر يک گيرنده تلويزيوني داشتند و استقبالي از ماهواره نکردند. وقتي يکسال بعد ماهواره آسيا شبکه Zee را به پر شمارترين زبان محلي آغاز کرد استقبال بسيار زياد شد. اختراع دستگاهي که مي توانست به 40 خانواده سرويس دهد بينندگان را افزايش داد. دولت هند نيز اجاز گسترده تأسيس تلويزيون هايي بدون اجازه پخش اخبار نمود.
سال 1992: شش نوع واکنش دولت هاي آسيايي دربرابر ماهواره(DBS) در آسيا 4-وضع قوانين بازدارنده، همراه با اقدامات رقابتي: کشورهايي که نصب ماهواره را ممنوع و جريمه تعيين کرده و در عوض امکانات دسترسي جامعه به توليدات تلويزيوني بيگانگان را بيشتر فراهم کردند. مانندعربستان سعودي با هر گيرنده براي 3.7 نفر در آن سال که سيستم هاي جديدي مانند تلويزيون کابلي و تلويزيون جايگزين کابلي ( نقطه به نقطه موجي يا MMMDS) را به راه انداخت. MMMDS=Microwave Multichannel Multipoint Distribution System
سال 1992: شش نوع واکنش دولت هاي آسيايي دربرابر ماهواره(DBS) در آسيا 5- وضع قوانين بازدارندهرنده هاي ماهواره اي را ممنوع اعلام کرد. بدون نياز به اقدام جديد رقابتي برخي از کشورهاي آسيايي خود صادر کننده برنامه هاي تلويزيوني به ساير نقاط جهان بودند و از سال ها پيش بخش خصوصي در کنار دولت تمامي نيازهاي رسانه اي جامعه را تأمين مي کرد. مانند ژاپن
سال 1992: شش نوع واکنش دولت هاي آسيايي دربرابر ماهواره(DBS) در آسيا 6- کشورهاي بي تفاوت برخي از کشورها که قدرت خريد پايين آن ها دسترسي به گيرنده هاي ماهواره اي را فراهم نمي کرد و عدم تعصب دولت هاي آنان به برنامه هاي سرگرم کننده غير اخلاقي نگراني را ايجاد نمي کرد، نسبت به اين پديده بي تفاوت بودند. مانند اکثر کشورهاي بلوک شرق قديم مانند تاجيکستان با يک گيرنده تلويزيون براي هر 250 نفر
واکنش ايران، در مقابل ماهواره واکنشي متفاوت با ساير کشورهاي آسيا واکنش ايران، در مقابل ماهواره واکنشي متفاوت با ساير کشورهاي آسيا بود. ابتدا مطرح شد که دريافت خانگي ماهواره ممکن نيست، پس از مدتي سرگردان و نفي پديده، قانوني وضع شدکه در يکي از مواد آن از پليس خواسته شده بود ديش هاي توقيف شده را به صدا و سيما تحويل دهند!! (بدون تحقيق که آيا آن ها به کار صدا و سيما مي آيد يا نمي آيد)در همين قانون دريافت 50 تومان از هر قبض برق براي توسعه شبکه انحصاري دولتي تلويزيون پيش بيني شد و اصطاح تهاجم فرهنگي وارد ادبيات سياسي کشور شد.
تحولات پروسه دهكده جهاني،و نگرش هاي جديد • تحولاتپروسه جهاني شدن و شكل گيري دهكده جهاني، شرايط جديدي فراهم كرد كه حاصل آن، سه دسته نگرش بود:
سه دسته نگرش در باره زندگي در دهکده جهاني: الف : خوشبيني هاي بالا: 1- همپوشي فرهنگي(Cultural Overlap) 2- جهاني شدن (Globalization).
سه دسته نگرش در باره زندگي در دهکده جهاني: ب : خوشبيني هاي ميانه 1- دورگه اي شدن فرهنگـي (hybridCultural) 2- جهان ـ منطقه اي شدن (glocalization
سه دسته نگرش در باره زندگي در دهکده جهاني: ج – بدبيني ها: 1-توسعه امپرياليسم فرهنگي(Cultural Imperialism) 2 - آمريکايي شدن(Americanization) 3- بي مليتشدن(Denationalization) 4- تهاجم فرهنگي ( Cultural Invasion )
آنچه مسلم است در دهكده جهاني، اجراي پروژه هاي پروپاگانداي مثبت و منفي سهل تر شد.. اما اصطلاح تهاجم فرهنگي منطبق با پديده نيست
تصور از حالت دو عنصري تهاجم فرهنگي
تفاوت هاي تهاجم فرهنگي با تهاجم نظامي • تفاوت در تعداد عناصر • تفاوت در نقش ها • تفاوت در مدت پويايي تهاجم • تفاوت در نقش هاي موازنه قدرت • تفاوت درجه بازمصرفگلوله
مشابهت هاي تهاجم فرهنگي با تهاجم نظامي • توانايي غلبه بر فاصله • توانايي عبور از موانع • امكان تسخير، بدون حاكميت بنابراين: • افزايش امكان اجراي پروژه هاي تهاجمي از سوي توانمندان ارتباطي، با سوء استفاده از تفاوت هاي فرهنگي
نقشه نابرابري در دهكده جهاني( تاريخ انتشار:نوامبر2005)
دهكده جهاني يك وضعيت در حال گذر است. • شرايط پيچيده اي پيش روست که فراتر از ساخت و کارکرد « دهکده جهاني » است. • بر اساس آينده نگري ها در باره پيشرفت هوش مصنوعي، دانش بيوتكنولوژي، الكترونيك و... طي سه [دو] دهه آينده خصلت هاي حاكم در دهكده جهاني تغيير خواهد كرد. • به نظر مي رسد: • پس از دهكده جهاني، فراگرد ارتباط و پديده مبادله پيام وضعيتي به خود خواهد گرفت، مشابه وضعيت مبادله كالا در بازار هاي سنتي مشرق زمين، بويژه بازرارهاي دوران آل بويه در ايران
توصيف هايي از سياحان قرون گذشته در باره بازارهاي ايران • يك سياح روسي در سال 1468: بازار جايي است كه اخبار زودتر از هرجا، در آنجا منتشر مي شود. • يك سياح فرانسوي در سال 1877: بازار مرکز پر جنب و جوشي است که مردم در آنجا از اولين ساعات طلوع تا دم غروب به طور مداوم در حال حرکت و فعاليت هستند.آنجا محل ملاقات و قراردادهاي عمومي است... اخبار، شايعات، تهمت زدن ها، نشر اکاذيب، جنجال ها بدگويي ها و افشاگريها، همه از بازار سر چشمه مي گيرد.آنجا مردم همچنان که درباره مسايل و منافع شخصي و تجاري خود بحث و گفتگو مي کنند، درباره مسايل عمومي و امور دولتي نيز به شور و تبادل نظر مي پردازند. “
شرط تحقق بازار پيام به جاي دهکده جهاني • ـ ـ احتمالاً هرچقدر داد و ستد پيام سهل تر، بي مداخله تر، وسيع تر،ارزان ترو کالا [پيام مانند برنامه هاي تلويزيوني] قابل مصرف تر شود، رسيدن به بازار پيام ممکن تر خواهد شد.(توسعه هوش مصنوعي + ريزتر شدن ابزارهاي ذخيره اطلاعات (صفر و يک) + مصرف انرژي کمتر، حجم و قيمت کمتر)
دادوستد گزينشگرانه كالا و دادوستد پيام • ـ دربازارهاي سنتي، همه بر اساس نيازها و امکانات خود و بهصورتي گزينشگرانهبه داد وستد مشغول بوده اند.
دادوستد كالا بدون جابجايي مالکيت • ـ در بازار پيش رو، پيام به جاي کالا، داد و ستد خواهد شد. با اين تفاوت که همانگونه كه کليفوردگيرتز(C. Geerts) ميگويذ وقتيکالا داده شد، مالکيت نيز جابجا مي شود، در حاليکه وقتي اطلاعات داده مي شود، مالکيت جابجا نمي شود، بلکه تکثير مي شود.
قطعيت در کالا در برابر نسبيت در پيام • وقتي کالايي مبادله مي شود، معمولاً ماهيت کالا، براي دهنده و گيرنده مشابه و ثابت است، در حاليکه در مبادلات فرهنگي، مشابهتماهيت کالاي مورد مبادله در نظر دهنده و گيرنده قطعي نيست. زيرا فرهنگ ها داراي نظام ارزشي مشترک نيستند، همانطور که هنجار هاي اجتماعي (Social sNorm) و حتي اخلاق اجتماعي (moralSocial) آنان با يکديگر مشابه نيست و در واقع نسبيت بر مبادلات آنان به شدت حاکم است . • ـ نسبيت در ارزش هاي فرهنگي در دهکده جهاني نمود بسيــار بيشتري يافت و در بازار پيام تبديل به يك اصل خواهد شد.
فاصله هاي مشابه، پس اهميت مشابه ساختار بازار پیام، مشابه معماری بازارهای سنتی است. همانطور که در آن بازارها، فاصله مشتری با حجره های دو سوی بازار، تابع بزرگی و یا کوچکی حجره نيست.
حجره حجره چند دهنه حجره دو دهنه فاصله دستـرسي y فاصله دستـرسي X X=y حجره حجره حجره حجره زیرپله حجره حجره زیرپله
بي فاصلگي فروشنده و خريدار در بازار در حدنوعي در هم تنيدگي
دسترسي به کالا تابع بزرگي يا کوچکي سازمان عرضه کننده نخواهد بود در بازار پیام نیز فاصله دسترسی ارتباط گیر ( در مدل بعدي دايره هاي کوچک سفيد)به پیام، تابع بزرگی یا کوچکی سازمان ارتباط گر( در مدل بعدي بيضي هاي کوچک آبي) نخواهد بود. ضمن اینکه همیشه این امکان وجود خواهد داشت که ارتباط گیر، حتی در حد تک فروش های وسط بازارهای سنتی، تبدیل به ارتباط گر شود. (در مدل بعدي دايره هاي کوچک آبي)
PC Professional communicator (PC) PC communicatee ` Armature communicator PC PC PC PC PC PC PC PC PC
ارتباط گير به ارتباط گير گزينش گرتبديل خواهد شد پس از عصر مخاطب، سپس دريافت کننده و بعد مصرف کننده در دهکده جهاني عصر حضور ارتباط گير ارتباط گير (Communicatee) است. در آينده او تبديل به ارتباط گير گزينشگر(Selector Communicatee) خواهد شد.
مخاطب، انسان مقابل ميز خطابه • مخاطب(Audience) واژه ای است به جامانده ازاعصار منتهی به ارتباطات شفاهی كه حتی می توان در نوشته های ارتباطی 2300 سال پیش ارسطو نیز دید. (Rhys6,194,p.6) • این اصطلاح کهن در اصل به گروه هایی از مردم گفته می شده که [ قبل از دوران رسانه ها ] برای شنیدن یک سخنرانی، گفتار یا بحث در یک جا جمع می شده اند.( گیل، 1384، ص232)
تعمیم مخاطب، برای رسانه های قرن 17 • در غرب، در قرن شانزدهم، به دنبال ظهور اولین رسانه ها، اصطلاح مخاطب برای انسان های مقابل رسانه ها نیز بکار گرفته شد.( گیل، 1384، ص232)و این ادعا مطرح بود • که روبروی رسانه ها نیز موجوداتی هستند به صورت خرده هایی(fragmented) جدا از هم، توده وار و منفعل(passive) که در مقابل تحریکات قوی رسانه ها آسیب پذیر هستند. (Sullivan, 1994, P19)
دريافت کننده رسانه، جايگزين مخاطب • در نيمه دوم قرن بيستم، به تدريج واژه هاي ديگري جايگزين مخاطب شد. واژه هايي چون مقصدDestination( شنن و شرام)گدريافت کنندهReceiver(برلو، آندروش، راجرز، مالتزكه)، و رمز گشاEncoder(اسميت) كه همگی حالت انفعالي كمتري داشت.
مصرف كننده جايگزين مخاطب • متعاقباً از اوايل دهه 1980، اصطلاح جديدي بكار گرفته شد كه خصلتي كاملاً غير انفعالي دارد و آن مصرف كننده(User) بود كه نخستين بار در مدل ارتباطي وينداهال (Windahl) به كار گرفته شد.
مصرف كننده جايگزين مخاطب • مصرف كننده موجودي است فعال و هدف گرا(goal directed)كه پس از تصميم اوليه به استفاده از پيام، متعاقباً تصميم می گيرد که کدام بخش از محتوا، چه مقدار و با چه شيوه ای پيام را مصرف كند. (McQuail, 1988,P. 40) • انگیزه مصرف او نیازهای [ ارتباطی ] او است. (Littlejohn, 2005,P.286) مصرف کنندگان بیشتر در اطراف پیامی خاص شکل می گیرند نه فرستنده ای خاص. (Beck, 2002,P.97)
در نظريه مصرف، افراد آن سوي رسانه هاهمچون مشتريان يک سوپر مارکت بزرگ هستند • که از ميان کالاهاي موجود در سوپر مارکت، تعدادي را انتخاب و مقداري مصرف مي کنند.
جستجو گر پيام و عابر بازار • بازارهاي سنتي، علاوه بر مركزي براي خريد و فروش كالا، يك خيابان سرپوشيده براي عبور از يك نقطه به نقطه ديگر شهر بود. بنابراين بجز فروشنده ( = ارتباط گر) و خريدار (= ارتباط گير)عنصر سومي نيز وجود داشت که تحت تأثير نگاه به اطراف « جستجوگرتفنني » و خريدار بالقوه بازاربود. عنصري كه هم اكنون نيز مي توان به كمك ماشين هاي جستجو در اينترنت، او را جستجو گر پيام ناميد.
