Pełnosprawny Student IV Kraków, 25 października 2010 r.

2. Pełnosprawny Student IVKraków, 25 października 2010 r. Ogólnopolskie badanie sytuacji,potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych na lata 2008 - 2010 - prezentacja wybranych wyników mgr Karolina Malinowska (Smoczyńska) Pełnomocnik Prorektora ds. Osób Niepełnosprawnych Koordynator badań indywidualnych w ramach projektu Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

3. Podstawowe informacje o projekcie Współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej Okres realizacji projektu: • 1 grudnia 2008 – 31 maja 2010 roku Lider projektu: • PFRON = Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób NiepełnosprawnychKierownik projektu po stronie lidera: dr Jacek Pluta, Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego Partner naukowy: • SWPS = Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w WarszawieKoordynator Zespołu Badawczego SWPS: prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska Informacje o projekcie oraz wszystkie publikacje: • www.aktywizacja2.swps.pl

4. Cel ogólny projektu • opracowanie rekomendacji dla Ogólnokrajowej Strategiina rzecz zwiększenia aktywności społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych z rzadko występującymi postaciami niepełnosprawności (ONR, w tym z niepełnosprawnościami sprzężonymi – ONS) w oparciu o diagnozę przeprowadzoną na próbie  100 tysięcy osób niepełnosprawnych, jak również rekomendacji dla projektu Planu Działania POKL dla Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna.

5. Cele szczegółowe projektu (1) • analiza porównawcza regulacji prawnych dotyczących osób  z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności • oszacowanie liczby osób z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności w próbie 100 tysięcy badanych osób niepełnosprawnych • klasyfikacja przyczyn rzadko występujących postaci niepełnosprawności oraz niepełnosprawności sprzężonych • charakterystyka właściwości osób  z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności • ocena jakości życia oraz poczucia jakości życia osób  z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności • całościowa diagnoza sytuacji psychospołecznej obu grup osób na tle całej badanej grupy osób niepełnosprawnych; • określenie kluczowych czynników mających wpływ na jakość życia oraz poczucie jakości życia osób w obu grupach

6. Cele szczegółowe projektu (2) • wyodrębnienie układu czynników: chroniących przed marginalizacją i wykluczeniem społecznym / zwiększających ryzyko marginalizacji i wykluczenia osób z grup ONR i ONS; • wyodrębnienie układu czynników: sprzyjających inkluzji (włączaniu) / utrudniających inkluzję osób z grup ONR i ONS w system edukacji i rynek pracy; • opracowanie zasad tworzenia projektów działań zmierzających do przywrócenia ONR i ONS na rynek pracy oraz usprawnienia efektywnego wydatkowania środków publicznych na potrzeby tych grup; • przygotowanie  ramowych projektów badań nad uwarunkowaniami i mechanizmami ekskluzji i inkluzji, czyli wykluczania oraz efektywnego włączania osób z grup ONR i ONS w – szczególnie otwarty – rynek pracy.

7. Koordynator Zespołu Badawczego: prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska Manager Projektu: Mgr Beata Oleksy – Sanocka Sekretarz Projektu: mgr Kamila Zwolińska Koordynatorzy modułów badawczych: mgr Jakub M. Iwański mgr Radosław Kaczan mgr Konrad Piotrowski mgr Ludmiła Rycielska mgr Piotr Rycielski mgr Kamil Sijko mgr Karolina Smoczyńska dr Dorota Wiszejko-Wierzbicka mgr Paweł Wolski Zespół Badawczy SWPS w Warszawie

8. Struktura projektu Projekt badawczy był realizowany w trzech etapach: • 1 grudnia 2008 – 30 czerwca 2009 roku: pogłębione kompleksowe badania indywidualne na próbie 2100 osób • 1 lipca 2009 – 31 grudnia 2009 roku:badania kwestionariuszowe na próbie ogólnopolskiej 100 tyś. osób • 1 stycznia 2010 – 31 marca 2010 roku: całościowa analiza wyników i rekomendacje

9. Obszary badań w etapie I • Moduł 1. Kwestionariusz KBS badania w etapie II • Moduł 2. Funkcjonowanie poznawcze – autostereotypy • Moduł 3a. Historia życia, punkty zwrotne i trajektorie życiowe • Moduł 3b. Radzenie sobie z utratą sprawności • Moduł 4. Formowanie się tożsamości i wkraczanie w dorosłość • Moduł 5. Społeczności lokalne i wirtualne • Moduł 6. Samoakceptacja, poczucie jakości życia i partycypacja społeczna • Moduł 7. Autodiagnoza indywidualna – autonarracje • Moduł 8. Autodiagnoza grupowa – fokusy

10. Narzędzia badawcze w etapie II

11. Efekty projektu:

12. Badana grupa • Ogółem zbadano 100 648 osób we wszystkich powiatach Polski. • Średni wiek zbadanych osób wynosił 51 lat • Najmłodszymi osobami były kilkumiesięczne dzieci (w ich imieniu odpowiadali rodzice lub opiekunowie) • Najstarszy respondent miał 103 lata.

13. Wiek aktywności zawodowej: 16 – 60/64 lat

14. 100 648 badanych 65 654 w wieku aktyw. zawodowej 16-60/64 38 214 ma orzeczenie o niepełnospr. 12 339 ma orzecz. o stopniu znacznym • 65 654osób - 65, 2%to osoby w wieku aktywności zawodowej czyli w wieku od 16 r.ż. do 60 r.ż. (kobiety) i 65 r.ż. (mężczyźni). • Wśród badanych w okresie aktywności zawodowej 38 214osób (53,3% - w stosunku do 65 645 osób) miało orzeczenie o niepełnosprawności • Wśród osób z orzeczeniem 12 339miało orzeczenie stopniu znacznym niepełnosprawności (35,3%).

16. Wiek i praca a rodzaj ograniczeń sprawności

20. Wnioski • 41%wszystkich badanych, pomimo tego, że doświadczali oni często znacznych ograniczeń funkcjonalnych (które utrudniały im wykonywanie codziennych czynności) nie posiadało orzeczenia o swojej niepełnosprawności • 48% zbadanych gospodarstw domowych w Polsce, w których zamieszkuje przynajmniej jedna osoba niepełnosprawna nie korzysta z żadnej formy wsparcia z zewnątrz. • z największego wsparcia do tej pory korzystali ci badani, którzy w momencie badania nie odczuwali poważnych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu, ale posiadali orzeczenie • z najmniejszego wsparcia korzystają te osoby, które odczuwają poważne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, ale nie posiadają orzeczenia o niepełnosprawności

21. (1)osoby z rzadko występującymi i sprzężonymi ograniczeniami sprawności: • częściej niż pozostałe znajdują wsparcie w instytucjach do tego powołanych • w znacząco wyższym stopniu ufają w pomoc ze strony instytucji publicznych • mają mniejsze zaufanie do możliwości uzyskania pomocy ze strony najbliższych osób, choć ciągle rodzina i bliscy pozostają najważniejszym źródłem pomocy i wsparcia (2) wśród osób z ograniczeniami sprawności spowodowanymi przez problemy ze wzrokiem, poruszaniem się czy problemami somatycznymi istnieje bardzo duża grupa osób, które pomimo trudności nie otrzymały dotąd orzeczenia (3) grupami szczególnego ryzyka są osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz psychiczną • analiza stanu cywilnego tych grup, która pokazała, że osoby te w większości pozostają samotne • rzadko pracują • osoby z niepełnosprawnością psychiczną zarówno ze strony najbliższej rodziny, jak i innych osób mogą liczyć na pomoc zdecydowanie mniejszą niż pozostałe

22. Podstawowe rekomendacje • Zaczynać jak najwcześniej • Uwzględniać kondycję psychiczną • Łączyć, a nie dzielić • Wzmacniać i modyfikowaćsieci i kontakty społeczne

23. 1. Zaczynać jak najwcześniej Cel: przygotowanie do aktywnego dorosłego życia i budowanie gotowości do pracy – już w okresie dzieciństwa i dorastania, gdy kształtują się zręby tożsamości i systemu przekonań o sobie i świecie Metoda: • pomoc „wycofująca się” w wypełnianiu obowiązków • wzmacnianie samodzielności w podejmowaniu decyzji • swoboda / rozsądna kontrola w eksploracji

24. 2.Uwzględniać kondycję psychiczną • samopoczucie osoby i jej gotowość do zmian związane są z momentem w procesie radzenia sobie z utratą sprawności • sam upływ czasu, szczególnie w przypadku nabycia niepełnosprawności w okresie dorastania i dorosłości nie rozwiąże problemu • pomoc / wsparcie muszą być zgodne z potrzebami osoby w danej fazie procesu radzenia sobie z własnym ograniczeniem sprawności faza zmagania się  faza depresji  faza akceptacji

25. 3. Łączyć, a nie dzielić • proponować działania wspólne i uniwersalne, a nie wyselekcjonowane i specjalne, co oznacza, iż • osoby z ograniczeniami sprawności powinny być jak najczęściej uczestnikami programów aktywizacyjnych razem z osobami sprawnymi • kryterium ich wyboru (bądź rekrutacji) powinny być wzmacniane kompetencje i problemy, a nie sam fakt bycia osobą niepełnosprawną

26. 4.Wzmacniać i modyfikować Myśleć pozytywnie czyli o tych zasobach, które istnieją: • czy posiadane zasoby są właściwie wykorzystane w codziennym funkcjonowaniu osoby? • czy oferty w otoczeniu wykorzystują te zasoby? • czy oferty dają okazję poszerzania zasobów? Metoda: • zwiększanie różnorodności SIECI I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, w jakich ludzie w sposób naturalny zaspokajają swoje potrzeby

27. Podstawowym czynnikiem przeciwdziałającym wykluczaniu, jak i ułatwiającym inkluzję, także wejście, powrót i utrzymanie się na rynku pracy jest zakres i jakość SIECI SPOŁECZNYCH: rodzinnych, sąsiedzkich, przyjacielskich (znajomi) oraz lokalnych i regionalnych

28. Braku lub nadmiernej jednorodności czy ubóstwa sieci społecznych nie jest w stanie zrównoważyć żadna najnowsza technologia informacyjna. Badania K. Smoczyńskiej (2010) pokazują, iż aktywność w Internecie i wykorzystywanie komputera do zaspokajania swoich różnych potrzeb jest efektywne tylko wtedy, gdy jednostka ma mocne oparcie w relacjach z innymi ludźmi. Komputer i Internet nie zastąpią żywych różnorodnych kontaktów społecznych, są tylko narzędziami ułatwiającymi te kontakty. • W ramach sieci społecznych i codziennych interakcji zachodzących zarówno w sposób bezpośredni, jak i przy użyciu nowoczesnych technik kształtują się kompetencje komunikacyjne i społeczne osób z ograniczeniami sprawności. Na podstawie badań J. Iwańskiego (Iwański, Owczarek, 2010) wyłania się obraz niższego poziomu umiejętności w tym obszarze, co prowadzi do pogłębiania się bierności i wykluczenia. Są nim zagrożone szczególnie te osoby, które wcześnie nabyły niepełnosprawność i posiadają znaczne ograniczenie sprawności. • Aktywność, przede wszystkim w dziedzinie kontaktów społecznych, jest jedynym sposobem na przełamanie niekorzystnych tendencji. • Może się ona dokonać tylko poprzez ROZWÓJ SYSTEMU WIĘZI SPOŁECZNYCH (relacje bliskie, pomostowe, strukturalne) i praktykowanie umiejętności komunikacyjnych.

29. Obszary trudne: świadomość prawna i zdrowotna Wyniki ogólnopolskich badań sondażowych (etap II Projektu) wskazują na bardzo niską świadomość zdrowotną i prawną przebadanej grupy osób: • niektórzy respondenci mieli problemy z określeniem rodzaju i przyczyny swoich dolegliwości • część osób nie potrafiła, bądź robiła to w sposób bardzo nieprecyzyjny, określić rodzaju dokumentu stwierdzającego niepełnosprawność.

30. Jak wypełniać białe plamy w miejscach wrażliwych? • podnoszenie formalnego poziomu wykształcenia • podnoszenie świadomości obywatelskiej, w tym prawnej • podnoszenie świadomości zdrowotnej , także w ramach tzw. patent education • opracowanie programów adresowanych do rodziców i opiekunów oraz nauczycieli dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności  wspomaganie w wychowaniu i opiece nad nimi poprzez oddziaływania psychoedukacyjne i terapeutyczne adekwatne do ich potrzeb, zmieniających się wraz z rozwojem • skierowanie programów do sprawnego rodzeństwa dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności  to ono tworzy najbliższą sieć społeczną, która stanowi ważne źródło z jednej strony porównań społecznych i wyzwań rozwojowych, a z drugiej wsparcia i pomocy w trudnych sytuacjach • kierowanie programów do grup beneficjantów którzy zostali określeni jako najbardziej potrzebujący

31. Ile mamy wyników? • 500 zmiennych, 100 000 badanych = 50 mln komórek arkusza danych (!) • Kombinacji dwuelementowych: 124 750 • Kombinacji trzyelementowych: 20 958 500 • Potencjalnie wszystko wartościowe i przydatne • Rozwiązanie  system analizy

32. Rozwiązanie: http://webir.swps.pl

33. dostępny dla każdego • niezależnie od kompetencji analitycznych (tryb prosty i zaawansowany) • bez opłat (Wolne i Otwarte Oprogramowanie) • bez konieczności instalacji (aplikacja www) • niezależny od platformy (działa nawet na komórce!) • zaawansowane algorytmy do analizy danych • wizualizacja danych (w jakości gotowej do druku)

34. Dziękuję za uwagę karolina.smoczynska@swps.edu.pl Nasze publikacje dostępne na:www.aktywizacja2.swps.plwww.scholar.com.pl Przeglądarka danych statystycznych z projektu: http://webir.swps.pl Partner Konferencji: Urząd Miasta Krakowa Konferencja pod patronatem: Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary Kudryckiej,