Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny

1. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Jan K. Ludwicki Wyzwania dla oceny ryzyka Ocena ryzyka w bezpieczeństwie żywności cele, zadania, narzędzia Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

2. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Wszystko może być niebezpieczne OKOLICZNOŚCI Wszystko może być bezpieczne Fakty Plotki Mity Informowanie Sensacje Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Informacja o ryzyku Mleko kobiet: • pestycydy • polichlorowane bifenyle Zalecać karmienie naturalne akceptując narażenie dziecka? Odradzać karmienia piersią, chroniąc dziecko przed zanieczyszczeniami chemicznymi? Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

4. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Zagrożenie versus Ryzyko Czym jest zagrożenie ? Czym jest narażenie ? Czym jest ryzyko? DEFINICJE Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

5. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Definicje • Zagrożenie: • Źródło potencjalnego szkodliwego skutku wynikającego z narażenia na szkodliwy czynnik • Zdolność(potencjalna) substancji chemicznej do wywołania określonego efektu toksycznego w warunkach narażenia na tę substancję Narażenie: Kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym wyrażony stężeniem (ilością), czasem trwania i częstotliwością. Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

6. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Ryzyko Jest prawdopodobieństwem (możliwością), że określony czynnik spowoduje szkodliwe skutki Tylko możliwością ?? Od czego zależy ?? • Właściwości biologiczne czynnika (identyfikacja zagrożenia) • Wielkość narażenia • Droga narażenia • Czas trwania narażenia • Częstotliwość narażenia • Narażone lub/i wrażliwe populacje W jakim celu dokonuje się oceny ryzyka? Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

7. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Ryzyko Co wpływa na prawdopodobieństwo, że dany czynnik wywoła szkodliwe skutki ?? w laboratorium (akredytowany system jakości) w laboratorium szkolnym Cyjanek potasu znaleziony przez przypadkową osobę w rękach terrorysty Okoliczności towarzyszące narażeniu mają fundamentalne znaczenie Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

8. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny PARADYGMAT OCENY RYZYKA 1. Identyfikacja zagrożenia: co stanowi zagrożenie? 2. Charakterystyka zagrożenia:dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka 3. Ocena narażenia: na jaką dawkę jest narażony człowiek? 4. Charakterystyka ryzyka: jakie skutki zdrowotne są związane z konkretnym narażeniem? Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

9. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Ocena ryzyka: zapobiega czy przeciwdziała ? Ocena ryzyka a posteriori Po stwierdzeniu zagrożenia Ocena ryzyka a priori Zanim wystąpi zagrożenie Ocena ryzyka a posteriori Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

10. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Identyfikacja zagrożenia ? Identyfikacja zagrożenia Amanitotoksyna Ammanita phalloides Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

11. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Charakterystyka zagrożenia: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka Muchomor sromotnikowy Mechanizm działania Narząd docelowy Krytyczny efekt działania (endpoint) amanitotoksyna Amanitotoksyna, α-amanityna, γ-amanityna … Wiązanie polimerazy RNA Działanie hepatotoksyczne Wątroba Śmierć LD50 = 0,1 mg/kg Ocena ryzyka Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

12. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Ocena ryzyka: Zawartość toksyn w Amanita phalloides (mg/100g): γ-amanityna – 0,5 mg, α-amanityna – 8 mg, faloidyna – 10 mg i inne Założenie do oceny narażenia: 100 g Amanita phalloides zawiera średnio 20 mg toksyn Dawka śmiertelna dla człowieka: 0,1 mg/kg x 60 kg = 6 mg toksyny • Ilość grzyba mogąca spowodować śmierć = (6mg x 100g)/20mg = 30g • Źródła niepewności: • Współczynnik zmienności (wahania poziomu toksyn w grzybie)? = 3x • Synergizm działania miedzy toksynami (wszystkie hepatotoksyczne) = 2x • Ilość grzyba mogąca spowodować śmierć po uwzględnieniu niepewności: 5 g • (mały kawałek kapelusza, czyli nawet niewielkie, przypadkowe zanieczyszczenie zbioru) Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

13. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Notyfikacje z RASFF Ocena ryzyka a posteriori Zgłoszenia przekroczeń pozostałości pestycydów do RASFF w produktach roślinnych (liczby bezwzględne) Przekroczenia NDP Ryzyko nieakceptowalne NDP a priori Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

14. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Ocena ryzyka a priori ? Identyfikacja zagrożenia pestycydy winklozolina Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

15. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Winklozolina Charakterystyka zagrożenia: dawka / odpowiedź, bezpieczna dawka dla człowieka Narząd docelowy Dawka referencyjna LD50 = 15000 mg/kg mc ARfD - brak ADI = 0,01 mg/kg mc układ rozrodczy – samce Wpływ na układ wewnętrznego wydzielania – nie wykluczony Ocena ryzyka Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

16. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Winklozolina Znikome prawdopodobieństwo wystąpienia Narażenie ostre: skutki zdrowotne Do poziomu narażenia = 0,01 mg/kg mc (~ 0,7 mg/osobę): nie należy się spodziewać Narażenie chroniczne: skutki zdrowotne Poziom pułapowy w jabłku (spożycie 0,4 kg codziennie) 0,57 mg/osobę dorosłą Zmiany w układzie rozrodczym samów nie cofają się Czy są efekty podprogowe i czy kumulują się?? Skutki narażenia chłopców ?? Niepewność Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

17. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Ocena ryzyka w UE w celu oceny ryzyka dla pozostałości pestycydów w żywności Co należy wiedzieć? Profil toksykologiczny pestycydu Spożycie pozostałości pestycydu z żywnością Ryzyko dla zdrowia Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

18. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Właściwości toksykologiczne pestycydu ARfD – ostra dawka referencyjna Ilość substancji, jaka może być pobrana przez człowieka z żywnością i wodą do picia w czasie nie dłuższym niż 24 godziny bez znaczącego ryzyka dla zdrowia, wyrażana w mg/kg mc. ADI - akceptowane dzienne pobranie Ilość substancji, jaka może być pobrana przez człowieka z żywnością i wodą do picia codziennie przez całe życie bez znaczącego ryzyka dla zdrowia, wyrażana w mg/kg mc. niepewność Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

19. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Niepewność przy ocenie ryzyka Najwyższe Dopuszczalne Pozostałości Pestycydów Niepewność: - niedostateczne badania na zwierzętach - zwierzę/człowiek - człowiek / zmienność populacji X 10 X 10 NOAEL X 100 = ADI Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

20. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Spożycie z żywnością • Pestycydy o znacznej toksyczności ostrej: • ARfD • koncepcja „dużej porcji” • Pozostałe pestycydy: • ADI • diety dla rożnych populacji Dane z państw członkowskich oraz FAO/WHO nt. spożycia produktów Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

21. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Udostępnione dla EFSA średnie wielkości spożycia produktów (25 diet) NL- dzieci FR- niemowlęta, dzieci, PG* IE – dorośli PT - PG* SE – PG*(90 percentyl) DK - dzieci PL – PG* DE – dzieci IT- dzieci, niemowlęta LT – dorośli FI – dorośli ES – dzieci, dorośli UK – niemowlęta, małe dzieci, wegetarianie, dorośli NL – PG* WHO – diety ‘cluster’: B, E, D, F * PG – populacja generalna Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

22. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny NDP - średnie spożycie - ADI • Ustanowienie NDP na podstawie ADI nie uwzględnia ostrych skutków • Ustanowienie NDP na podstawie średniego spożycia nie uwzględnia zmienności spożycia w populacji Pestycydy o znacznej toksyczności ostrej + scenariusz najgorszego przypadku: DUŻA PORCJA: w ocenie krótkoterminowego narażenia na pozostałości pestycydów w żywności: 97,5 percentyl spożycia danego produktu Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

23. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny „Duża porcja” Rozkład prawdopodobieństwa spożycia określonej ilości produktu spożywczego 2,5% 97,5 Średnie spożycie Spożycie Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

24. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny NDP - średnie spożycie - ADI NESTI: Oszacowane narodowe krótkoterminowe pobranie pestycydu z ‘dużą porcją’ na podstawie danych z poszczególnych państw członkowskich Na podstawie danych z Państw członkowskich Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

25. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Niepewność przy ocenie ryzyka Najwyższe dopuszczalne pozostałości pestycydów w żywności Diety narodowe ARfD Dzieci i niemowlęta ADI NDP wegetarianie Przemiany w roślinach Produkty przetworzone Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009

26. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny Nawet produkty przetworzone np. wino Dziękuję za uwagę Spotkanie PPK z ekspertami EFSA, Warszawa 24 kwiecień 2009