Wytyczne dotyczace kontroli infekcji w opiece stomatologicznej - 2003

1. Wytyczne dotyczace kontroli infekcji w opiece stomatologicznej - 2003 CDC. MMWR 2003;52(No. RR-17) http://www.cdc.gov/oralhealth/ infectioncontrol/guidelines/index.htm

2. Kontrola infekcji w gabinecie dentystycznym: przeglad

3. CCD Rekomendacje: poprawa skutecznosci i wplyw interwencji w zakresie zdrowia publicznego poinformowanie lekarzy klinicyst�w, publicznych plac�wek ochrony zdrowia i spoleczenstwa opracowanie przez komitety doradcze, grupy �ad hoc�, i pracownik�w CDC na podstawie szeregu przeslanek � od przeglad�w systematycznych do opini ekspert�w CDC rozwija szeroki zakres wytycznych, z mysla o poprawie efektywnosci i wplywu interwencji w zakresie zdrowia publicznego, oraz informuje najwazniejszych odbiorc�w, najczesciej klinicyst�w (lekarzy), plac�wek publicznych ochrony zdrowia i spoleczenstwo. Wytyczne moga byc rozwijane przez formalne komitety doradcze, grupy robocze �ad hoc� oraz pracownik�w CDC. Proces rozwoju moze byc r�zny, w zaleznosci od temat�w, dostepnych danych naukowych, zapotrzebowania, zasob�w i jest oparty na szeregu przeslanek w zaleznosci od odstepnosci dowod�w naukowych. Te wytyczne okreslajace metody kontroli zakazen CDC zaleca dla wszystkich ustawien w gabinetach dentystycznych. Jednakze rekomendacje CDC nie sa regulujace, niekt�re praktyki sa okreslane przez rzadowe krajowe, wojew�dzkie lub lokalne przepisy. These are identified in the Recommendations Section of the CDC Guideline.CDC rozwija szeroki zakres wytycznych, z mysla o poprawie efektywnosci i wplywu interwencji w zakresie zdrowia publicznego, oraz informuje najwazniejszych odbiorc�w, najczesciej klinicyst�w (lekarzy), plac�wek publicznych ochrony zdrowia i spoleczenstwo. Wytyczne moga byc rozwijane przez formalne komitety doradcze, grupy robocze �ad hoc� oraz pracownik�w CDC. Proces rozwoju moze byc r�zny, w zaleznosci od temat�w, dostepnych danych naukowych, zapotrzebowania, zasob�w i jest oparty na szeregu przeslanek w zaleznosci od odstepnosci dowod�w naukowych. Te wytyczne okreslajace metody kontroli zakazen CDC zaleca dla wszystkich ustawien w gabinetach dentystycznych. Jednakze rekomendacje CDC nie sa regulujace, niekt�re praktyki sa okreslane przez rzadowe krajowe, wojew�dzkie lub lokalne przepisy. These are identified in the Recommendations Section of the CDC Guideline.

4. Podstawy

5. Dlaczego kontrola zakazen jest tak wazna w stomatologii? Zar�wno pacjent jak i personel dentystyczny, moga byc narazeni na ekspozycje patogenami. Wystepuje kontakt z krwia, wydzielina jamy ustnej i dr�g oddechowych oraz skazonym sprzetem. Odpowiednie procedury moga zapobiec przenoszeniu zakazen wsr�d pacjent�w i personelu dentystycznego.

6. Typy transmisji: bezposredni kontakt z krwia lub z plynami fizjologicznymi posredni kontakt z zakazona powierzchnia lub skazonymi przedmiotami (instrumentami) kontakt ze sluz�wka oka, nosa, jamy ustnej wdychanie mikroorganizm�w z powietrzem Pacjenci i pracownicy gabinetu dentystycznego moga byc eksponowani na r�znorodne chorobotw�rcze mikroorganizmy wystepujace w jamie ustnej i drogach oddechowych. Te mikroorganizmy moga byc przenoszone w gabinecie dentystycznym kilkoma drogami, w tym: naruszona lub nienaruszona sk�re w kontakcie bezposrednim z krwia, plynami jamy ustnej, lub innymi potencjalnymi materialami infekcyjnymi od pacjenta. Posredni kontakt z zakazonymi przedmiotami (np.. narzedzia dentystyczne, wyposazenie gabinetu, powierzchnie srodowiskowe). Kontakt ze sluz�wka galki ocznej, nosa, plynami jamy ustnej zawierajacymi mikroorganizmy (np.podczas plucia, kaszlu, kichania, m�wienia) z osoba zainfekowana Wdychanie mikroorganizm�w z powietrza, gdzie moga one pozostac zawieszone przez dlugi okres czasu.Pacjenci i pracownicy gabinetu dentystycznego moga byc eksponowani na r�znorodne chorobotw�rcze mikroorganizmy wystepujace w jamie ustnej i drogach oddechowych. Te mikroorganizmy moga byc przenoszone w gabinecie dentystycznym kilkoma drogami, w tym: naruszona lub nienaruszona sk�re w kontakcie bezposrednim z krwia, plynami jamy ustnej, lub innymi potencjalnymi materialami infekcyjnymi od pacjenta. Posredni kontakt z zakazonymi przedmiotami (np.. narzedzia dentystyczne, wyposazenie gabinetu, powierzchnie srodowiskowe). Kontakt ze sluz�wka galki ocznej, nosa, plynami jamy ustnej zawierajacymi mikroorganizmy (np.podczas plucia, kaszlu, kichania, m�wienia) z osoba zainfekowana Wdychanie mikroorganizm�w z powietrza, gdzie moga one pozostac zawieszone przez dlugi okres czasu.

7. Zakazenie poprzez kazda z tych dr�g wymaga obecnosci kazdego z ponizszych warunk�w: - odpowiednia liczba patogen�w, lub organizm�w powodujacych chorobe, do wywolania danej choroby - zbiornik lub zr�dlo patogen�w, kt�re pozwala na jego wzrost, rozw�j i namnazanie sie - tryb transmisji/spos�b przeniesienia patogenu ze zr�dla do gospodarza - Wrota zakazenia- miejsce/spos�b wnikniecia patogenu do organizmu gospodarza - Wrazliwy/podatny gospodarz (czyli taki kt�ry nie jest odporny) Wystepowanie tych wsszystkich punkt�w po sobie stanowi tzw �lancuch infekcji� Efektywnosc zwalaczania infekcji oraz ich szerzenia sie polega na wyeliminowaniu jednego lub wiecej ogniw z tego lancucha. Zakazenie poprzez kazda z tych dr�g wymaga obecnosci kazdego z ponizszych warunk�w: - odpowiednia liczba patogen�w, lub organizm�w powodujacych chorobe, do wywolania danej choroby - zbiornik lub zr�dlo patogen�w, kt�re pozwala na jego wzrost, rozw�j i namnazanie sie - tryb transmisji/spos�b przeniesienia patogenu ze zr�dla do gospodarza - Wrota zakazenia- miejsce/spos�b wnikniecia patogenu do organizmu gospodarza - Wrazliwy/podatny gospodarz (czyli taki kt�ry nie jest odporny) Wystepowanie tych wsszystkich punkt�w po sobie stanowi tzw �lancuch infekcji� Efektywnosc zwalaczania infekcji oraz ich szerzenia sie polega na wyeliminowaniu jednego lub wiecej ogniw z tego lancucha.

8. Standardowe srodki ostroznosci Dotycza wszystkich pacjent�w Standardowe Srodki Ostroznosci oraz rozwijajace sie Uniwersalne Srodki Ostroznosci dotycza mikroorganizm�w rozprzestrzeniajacych sie przez: -krew -wszystkie plyny fizjologiczne organizmu, wydaliny i wydzieliny z wyjatkiem potu, niezaleznie od tego czy zawieraja krew -naruszona, skaleczona sk�re -blony sluzowe Poprzednie wytyczne CDC (1986,1993) skupialy sie na uniwersalnych zabezpieczeniach (srodkach ostroznosci) aby zapobiec transmisji zakazeniom poprzez patogeny krwiopochodne. Bazowaly one na teorii, ze wszystko- krew i plyny fizjologiczne powinne byc leczone jako infekcyjne poniewaz nie jest mozliwe ocenic kt�re z nich moga przenosic wirusy. Tak wiec te uniwersalne srodki ostroznosci powinne dotyczyc wszystkich pacjent�w. Slina byla uwazana powszechnie za potencjalny material infekcyjny w kontroli zwalczania infekcji w gabinecie stomatologicznym Uniwersalne Srodki Ostroznosci dotyczace innych potencjalnych material�w infekcyjnych, kt�re zostaly rozpoznane, w 1996 r zostaly przez CDC zmienione w Standardowe Srodki OstroznosciPoprzednie wytyczne CDC (1986,1993) skupialy sie na uniwersalnych zabezpieczeniach (srodkach ostroznosci) aby zapobiec transmisji zakazeniom poprzez patogeny krwiopochodne. Bazowaly one na teorii, ze wszystko- krew i plyny fizjologiczne powinne byc leczone jako infekcyjne poniewaz nie jest mozliwe ocenic kt�re z nich moga przenosic wirusy. Tak wiec te uniwersalne srodki ostroznosci powinne dotyczyc wszystkich pacjent�w. Slina byla uwazana powszechnie za potencjalny material infekcyjny w kontroli zwalczania infekcji w gabinecie stomatologicznym Uniwersalne Srodki Ostroznosci dotyczace innych potencjalnych material�w infekcyjnych, kt�re zostaly rozpoznane, w 1996 r zostaly przez CDC zmienione w Standardowe Srodki Ostroznosci

9. Elementy standardowych srodk�w ostroznosci Mycie rak Uzywanie osobistego sprzetu ochronnego, jak rekawiczki, maski, ochrona na oczy, fartuch, aby zapobiec ekspozycji sk�ry i blon sluzowych na krew lub inne potencjalnie infekcyjne materialy. Prawidlowe czyszczenie i odkazanie przedmiot�w sluzacych do opieki/leczenia pacjenta. Czyszczenie i dezynfekcja powierzchni gabinetu. Zapobieganie wypadkom w pracy poprzez kontrole techniczne lub kontrole bezpieczenstwa.

10. Elementy dotyczace zdrowia personelu

11.  Elementy dotyczace zdrowia personelu medycznego w programie kontroli infekcji edukacja i cwiczenia (program edukacji pracownik�w) szczepienia (program szczepien) profilaktyka ekspozycyjna i postepowanie poekspozycyjne (z okresem obserwacji pracownik�w narazonych na dzialanie mikroorganizm�w zakaznych lub potencjalnie szkodliwych material�w) zarzadzanie przepisami dotyczacymi stanu zdrowia i chorobami zwiazanymi z praca przechowywanie i prowadzenie dokumentacji medycznej (zgodnej z przepisami panstwowymi). Obecnie w Polsce 10 lat. : - : -

12. Patogeny krwiopochodne

13. Zapobieganie rozprzestrzenania sie patogen�w krwiopochodnych Krwiopochodne wirusy jak wirus zapalenia watroby typu B (wirus HBV) zapalenia watroby typu C (wirus HCV) oraz wirus HIV. Wirusy te: - moga byc przenoszone na pacjenta i personel ochrony zdrowia w plac�wkach opieki medycznej - moga wywolywac przewlekla infekcje - sa czesto przenoszone przez osoby nieswiadome tego, ze sa zakazone

14. Potencjalne drogi przenoszenia krwiopochodnego patogenu Potencjalne drogi przenoszenia krwiopochodnego patogenu moze odbywac sie z pacjenta na personel sluzby zdrowia, z personelu na pacjenta, i z pacjenta na pacjenta. Poniewaz personel sluzby zdrowia czesto jest narazony na krew i nadkazona krwia sline podczas procedur dentystycznych, jest on obciazony wiekszym ryzykiem infekcji poprzez patogeny krwiopochodne niz pacjenci.Potencjalne drogi przenoszenia krwiopochodnego patogenu moze odbywac sie z pacjenta na personel sluzby zdrowia, z personelu na pacjenta, i z pacjenta na pacjenta. Poniewaz personel sluzby zdrowia czesto jest narazony na krew i nadkazona krwia sline podczas procedur dentystycznych, jest on obciazony wiekszym ryzykiem infekcji poprzez patogeny krwiopochodne niz pacjenci.

15. Czynniki wplywajace na ryzyko zawodowe infekcji wirusem krwiopochodnym Czestosc wystepowania wirusa w populacji pacjent�w ryzyko przeniesienia po eskpozycji na krew ( w zaleznosci od typu wirusa) rodzaj i czestotliwosc kontakt�w z krwia Ryzyko infekcji wirusami krwiopochodnymi jest w wiekszosci zalezne od: -czestotliwosci wystepowania w populacji pacjent�w -ryzyka przeniesienia po eskpozycji na krew ( w zaleznosci od typu wirusa) -rodzaju i czestotliwosci kontakt�w z krwia (jezeli pracownicy sluzby zdrowia sa czesto narazeni na kontakt z krwia, szczeg�lnie jesli pracuja z ostrymi przedmiotami takimi jak igly, ich ryzyko na ekspozycje dla wirus�w krwiopochodnych jest duzo wyzsze, niz wtedy, gdy na ten kontakt narazeni sa rzadko. Ryzyko infekcji wirusami krwiopochodnymi jest w wiekszosci zalezne od: -czestotliwosci wystepowania w populacji pacjent�w -ryzyka przeniesienia po eskpozycji na krew ( w zaleznosci od typu wirusa) -rodzaju i czestotliwosci kontakt�w z krwia (jezeli pracownicy sluzby zdrowia sa czesto narazeni na kontakt z krwia, szczeg�lnie jesli pracuja z ostrymi przedmiotami takimi jak igly, ich ryzyko na ekspozycje dla wirus�w krwiopochodnych jest duzo wyzsze, niz wtedy, gdy na ten kontakt narazeni sa rzadko.

16. Srednie ryzyko przeniesienia wirusa krwiopochodnego po zakluciu igla Slajdy pokazuja srednie ryzyko przeniesienia wirusa po jednorazowym ukluciu igla z pacjenta zainfekowanego jednym z krwiopochodnych wirus�w. Jak jest to tutaj pokazane, ryzyko jest r�znorodne w zaleznosci od typu wirusa. Na przyklad ryzyko przeniesienia wirusa HBV po ekspozycji przezsk�rnej (np.igla) waha sie od 1-62%, uzaleznione jest od antygenu e i stanu pacjenta zarazajacego. Jesli krew pacjenta �zr�dla� jest pozytywna wzgledem HBeAG, ryzyko transmisji moze byc wieksze niz 62%. Jesli krew pacjenta jest pozytywna wzgledem HBsAg, ale HBeAg negatywna, ryzyko oscyluje miedzy 1-37%. Srednie ryzyko transmisji HCV po ekspozycji przezsk�rnej krwia zainfekowana tym wirusem wynosi 1,8% Srednie ryzyko infekcji wirusem HIV po przezsk�rnej ekspozycji krwia zainfekowana wynosi 0,3%. Obrazujac to, uklucie jedno na 3 igla zainfekowana krwia od pacjenta HBeAg+ moze spowodowac zakazenie, w por�wnaniu do zakl�cia igla jedna na 300 od pacjenta HIV+.Slajdy pokazuja srednie ryzyko przeniesienia wirusa po jednorazowym ukluciu igla z pacjenta zainfekowanego jednym z krwiopochodnych wirus�w. Jak jest to tutaj pokazane, ryzyko jest r�znorodne w zaleznosci od typu wirusa. Na przyklad ryzyko przeniesienia wirusa HBV po ekspozycji przezsk�rnej (np.igla) waha sie od 1-62%, uzaleznione jest od antygenu e i stanu pacjenta zarazajacego. Jesli krew pacjenta �zr�dla� jest pozytywna wzgledem HBeAG, ryzyko transmisji moze byc wieksze niz 62%. Jesli krew pacjenta jest pozytywna wzgledem HBsAg, ale HBeAg negatywna, ryzyko oscyluje miedzy 1-37%. Srednie ryzyko transmisji HCV po ekspozycji przezsk�rnej krwia zainfekowana tym wirusem wynosi 1,8% Srednie ryzyko infekcji wirusem HIV po przezsk�rnej ekspozycji krwia zainfekowana wynosi 0,3%. Obrazujac to, uklucie jedno na 3 igla zainfekowana krwia od pacjenta HBeAg+ moze spowodowac zakazenie, w por�wnaniu do zakl�cia igla jedna na 300 od pacjenta HIV+.

17. Stezenie HBV w plynach ustrojowych Wysokie Srednie Niskie/Brak Krew Sperma Mocz Osocze Wydzielina z pochwy Fekalia Wysiek z rany Slina Pot Lzy Mleko z piersi Jak wspomniano wczesniej, jednym z czynnik�w do rozwazenia przy ocenie ryzyka zakazenia jest typ substancji pochodzacej z organizmu (narzadu, plynu) na kt�ry narazony jest pracownik sluzby zdrowia. Powyzsze slajdy pokazuja stezenie HBV w r�znych plynach ustrojowych ciala. Po lewej na czerwono zaznaczone sa plyny z wysokim stezeniem wirusa. Idac od trony lewej na prawa, koncentracja wirusa spada. Krew na przyklad ma wyzszy wskaznik koncentracji wirusa niz mocz lub pot. Slina sama, bez zawartosci krwi, ma zmienna koncentracje wirusa. Jak wspomniano wczesniej, jednym z czynnik�w do rozwazenia przy ocenie ryzyka zakazenia jest typ substancji pochodzacej z organizmu (narzadu, plynu) na kt�ry narazony jest pracownik sluzby zdrowia. Powyzsze slajdy pokazuja stezenie HBV w r�znych plynach ustrojowych ciala. Po lewej na czerwono zaznaczone sa plyny z wysokim stezeniem wirusa. Idac od trony lewej na prawa, koncentracja wirusa spada. Krew na przyklad ma wyzszy wskaznik koncentracji wirusa niz mocz lub pot. Slina sama, bez zawartosci krwi, ma zmienna koncentracje wirusa.

18. Szacunkowa czestosc wystepowania zakazen HBV wsr�d pracownik�w sluzby zdrowia i populacji og�lnej, Stany Zjednoczone, 1985-1999 W pierwszej polowie lat 80-tych personel sluzby zdrowia mial duzo wiekszy odsetek infekcji wirusem HBV niz populacja generalna. Od roku 1990 jednakze, czestosc wystepowania zakazen wsr�d personelu spadla. Spadek ten jest najprawdopodobniej wynikiem rozpoczecia stosowania szczepionek oraz innych srodk�w ostroznosci.W pierwszej polowie lat 80-tych personel sluzby zdrowia mial duzo wiekszy odsetek infekcji wirusem HBV niz populacja generalna. Od roku 1990 jednakze, czestosc wystepowania zakazen wsr�d personelu spadla. Spadek ten jest najprawdopodobniej wynikiem rozpoczecia stosowania szczepionek oraz innych srodk�w ostroznosci.

19. Wsr�d lekarzy dentyst�w w USA liczba zakazen HBV spadla z poziomu 14% w 1972 do 9% w 1989. Od tego czasu liczba zakazen utrzymywala sie na stosunkowo niezmiennym poziomie. Tak jest poniewaz proporcja infekcji HBV wsr�d wszystkich lekarzy dentyst�w powinna zmniejszac sie stopniowo w wyniku odejscia starszych lekarzy na emeryture ( kt�rzy sa bardziej narazeni na zarazenie i nie szczepieni w przeciwienstwie do mlodszych lekarzy).Wsr�d lekarzy dentyst�w w USA liczba zakazen HBV spadla z poziomu 14% w 1972 do 9% w 1989. Od tego czasu liczba zakazen utrzymywala sie na stosunkowo niezmiennym poziomie. Tak jest poniewaz proporcja infekcji HBV wsr�d wszystkich lekarzy dentyst�w powinna zmniejszac sie stopniowo w wyniku odejscia starszych lekarzy na emeryture ( kt�rzy sa bardziej narazeni na zarazenie i nie szczepieni w przeciwienstwie do mlodszych lekarzy).

20. Szczepienie przeciw Hepatitis typu B szczepienie wszystkich pracownik�w sluzby zdrowia, kt�rzy sa narazeni na ryzyko ekspozycji na krew pracodawcy powinni zapewnic dostep do wykwalifikowanych pracownik�w ochrony zdrowia, zajmujacych sie szczepieniami ochronnymi badania odpowiedzi po szczepieniu na obecnosc przeciwcial anty-HBs (1-2 miesiace po 3 dawce szczepionki)

21. Transmisja wirusa HBV z zainfekowanego personelu sluzby zdrowia na pacjenta 9 przypadk�w transmisji z personelu na pacjent�w w USA, 1970�1987 8 z nich badanych pod katem obecnosci HBV dalo pozytywny wynik testu Od 1987 nie zgloszono zadnego przypadku zakazenia pracownika sluzby zdrowia, co bylo spowodowane prawdopodobnie wprowadzeniem szczepien ochronnych przeciw WZWB lub wykorzystaniem standardowych srodk�w ostroznosci. W 2003r. zgloszony zostal jeden przypadek przeniesienia zakazenia z pacjenta na lekarza dentyste w gabinecie stomatologicznym

22. Zawodowe ryzyko przeniesienia zakazenia HCV u personelu sluzby zdrowia 3 przypadki transmisji HCV z powodu ochlapania spoj�wki oka raport z r�wnoczesnej transmisji HIV i HCV z pacjent�w domu opieki na pracownik�w ochrony zdrowia Zawodowe ryzyko przeniesienia zakazenia HCV u personelu sluzby zdrowia. Transmisja HCV generalnie wiaze sie ze srednica igly kt�ra zostanie ukluty przypadkowo pracownik ochrony zdrowia, a nie z innymi ostrymi narzedziami. Mimo ze badania nie dokumentuja przeniesienia powiazanego z ekspozycja blony sluzowej lub nienaruszonej sk�ry na patogen, zostaly odnotowane co najmniej 3 przypadki transmisji HCV z powodu ochlapania spoj�wki oka. W 2003 roku przeprowadzony zostal raport z r�wnoczesnej transmisji HIV i HCV z pacjent�w domu opieki na pracownik�w ochrony zdrowia. Ta transmisja, jak sie uwaza, wystapila poprzez nieuszkodzona sk�re. To dochodzenie wykazalo ze konsekwentne stosowanie srodk�w ostroznosci moze zapobiec tego typu transmisji. Zawodowe ryzyko przeniesienia zakazenia HCV u personelu sluzby zdrowia. Transmisja HCV generalnie wiaze sie ze srednica igly kt�ra zostanie ukluty przypadkowo pracownik ochrony zdrowia, a nie z innymi ostrymi narzedziami. Mimo ze badania nie dokumentuja przeniesienia powiazanego z ekspozycja blony sluzowej lub nienaruszonej sk�ry na patogen, zostaly odnotowane co najmniej 3 przypadki transmisji HCV z powodu ochlapania spoj�wki oka. W 2003 roku przeprowadzony zostal raport z r�wnoczesnej transmisji HIV i HCV z pacjent�w domu opieki na pracownik�w ochrony zdrowia. Ta transmisja, jak sie uwaza, wystapila poprzez nieuszkodzona sk�re. To dochodzenie wykazalo ze konsekwentne stosowanie srodk�w ostroznosci moze zapobiec tego typu transmisji.

23. Infekcja HCV w gabinecie stomatologicznym Obecnie niewiele jest informacji na temat ryzyka zawodowego zakazenia HCV w stomatologii. Wiekszosc badan sugeruje, ze czestosc wystepowania zakazenia HCV wsr�d lekarzy stomatolog�w, lekarzy, chirurg�w i pracownik�w ochrony zdrowia wynosi okolo 1-2% i jest por�wnywalna do ryzyka wystepujacego w populacji og�lnej. Nie ma doniesien o transmisji HCV z zakazonego pracownika ochrony zdrowia na pacjenta lub z pacjenta na pracownika w gabinecie stomatologicznym. Na podstawie tych informacji, ryzyko przeniesienia zakazenia HCV w stomatologii wydaje sie bardzo niskie.

24. Transmisja wirusa HIV z zainfekowanego lekarza dentysty na pacjenta Do tej pory przeniesienie wirusa HIV z personelu ochrony zdrowia na pacjenta zostalo udokumentowane w jednym przypadku. Dodatkowe dowody na bardzo male ryzyko przeniesienia wirusa HIV na pacjent�w pochodza z badan przeprowadzonych na poczatku lat 90-tych. Wyniki badan ponad 22000 pacjent�w w tym 63 pracownik�w ochrony zdrowia (33 lekarzy stomatolog�w lub student�w stomatologii) nie ujawnily zadnych przypadk�w transmisji wirusa.

25. W grudniu 2002r nie odnotowano zadnego pracownika gabinetu dentystycznego wsr�d 57 pracownik�w ochrony zdrowia populacji USA z udokumentowana transmisja HIV. CDC uzyskalo r�wniez raport o 139 innych pracownikach sluzby zdrowia zarejestrowanych jako prawdopodobnie zakazonych wirusem HIV, wsr�d nich bylo 6 pracownik�w gabinetu dentystycznego.W grudniu 2002r nie odnotowano zadnego pracownika gabinetu dentystycznego wsr�d 57 pracownik�w ochrony zdrowia populacji USA z udokumentowana transmisja HIV. CDC uzyskalo r�wniez raport o 139 innych pracownikach sluzby zdrowia zarejestrowanych jako prawdopodobnie zakazonych wirusem HIV, wsr�d nich bylo 6 pracownik�w gabinetu dentystycznego.

26. Czynniki ryzyka dla transmisji HIV po przezsk�rnej ekspozycji na zakazona wirusem HIV krew (Case-Control Study) glebokie zranienia kontakt z krwia pozostala na elementach niekt�rych urzadzen igly umieszczane w tetnicy lub zyle terminalne choroby u pacjent�w bedacych zr�dlem infekcji Kilka czynnik�w wplywa na zakazenie HIV po ekspozycji. W badaniu retrospektywnym z udzialem pracownik�w sluzby zdrowia, poddanych przezsk�rnej ekspozycji na zakazona HIV krew, zwiekszone ryzyko zakazenia wirusem HIV bylo zwiazane z narazeniem na stosunkowo duza ilosc krwi, glebokie uszkodzenia, krew widoczna na urzadzeniach lub procedury polegajace na umieszczaniu igly w tetnicy lub zyle.Ryzyko bylo r�wniez zwiekszone, jesli odbyla sie ekspozycja na krew chorych na nieuleczalna chorobe, prawdopodobnie odzwierciedlajac wyzsze miano wirusa HIV w p�znym stadium AIDS. Czynniki ryzyka dla transmisji HIV po przezsk�rnej ekspozycji na zakazona HIV krew: -glebokie zranienia -widoczna krew na instrumentach/ elementach urzadzen -igly umieszczane w tetnicy lub zyle -terminalne choroby u pacjent�w bedacych zr�dlem infekcjiKilka czynnik�w wplywa na zakazenie HIV po ekspozycji. W badaniu retrospektywnym z udzialem pracownik�w sluzby zdrowia, poddanych przezsk�rnej ekspozycji na zakazona HIV krew, zwiekszone ryzyko zakazenia wirusem HIV bylo zwiazane z narazeniem na stosunkowo duza ilosc krwi, glebokie uszkodzenia, krew widoczna na urzadzeniach lub procedury polegajace na umieszczaniu igly w tetnicy lub zyle.Ryzyko bylo r�wniez zwiekszone, jesli odbyla sie ekspozycja na krew chorych na nieuleczalna chorobe, prawdopodobnie odzwierciedlajac wyzsze miano wirusa HIV w p�znym stadium AIDS. Czynniki ryzyka dla transmisji HIV po przezsk�rnej ekspozycji na zakazona HIV krew: -glebokie zranienia -widoczna krew na instrumentach/ elementach urzadzen -igly umieszczane w tetnicy lub zyle -terminalne choroby u pacjent�w bedacych zr�dlem infekcji

27. Charakterystyka zranien przezsk�rnych wsr�d personelu dentystycznego. Dostepne informacje wskazuja, ze odsetek przezsk�rnych uraz�w u lekarzy dentyst�w spadl z 11 na rok w 1987 do mniej niz 3 w roku 1993. Og�lnie, wiekszosc uraz�w wsr�d lekarzy dentyst�w jest spowodowanych poprzez wiertla, igly i inne ostre przyrzady. Zranienia personelu wystepuja gl�wnie poza jama ustna pacjenta. Wiekszosc uszkodzen powoduje niewielki wyciek krwi. Czestosc przezsk�rnych zranien wsr�d chirurg�w jamy ustnej jest podobna do tej wystepujacej wsr�d dentyst�w w USA. Urazy wsr�d chirurg�w szczekowych moga wystepowac czesciej podczas procedur z uzyciem drutu chirurgicznego, np. przy naprawie zlaman.

28. Strategie zapobiegania ekspozycji Podstawowe metody redukcji ekspozycji zawodowej na krew w plac�wkach ochrony zdrowia zawieraja standardowe srodki ostroznosci, kontroli technicznej, kontrole praktyk zawodowych i kontrole administracyjne. Kontrole inzynieryjne, kt�re eliminuja lub zmniejszaja zagrozenia sa podstawowymi strategiami wykorzystywanymi przy ochronie lekarzy dentyst�w i pacjent�w. Gdy kontrole inzynieryjne nie sa dostepne lub wlasciwe, kontrola praktyk zawodowych, kt�ra powoduje zachowanie bezpieczenstwa i srodk�w ochrony indywidualnej moze zapobiec ekspozycji. Kontrole administracyjne to zasady i procedury , kt�re zmniejszaja narazenie na gl�wne choroby np.Tbc.

29. Kontrole inzynieryjne Redukuja ekspozycje przez usuniecie, eliminacje, lub izolacje ryzyka (zagrozenia) od pracownika. Te kontrole czesto bazuja na technologii i bezpieczenstwie oraz czesto obejmuja swoim zakresem instrumenty i urzadzenia. Np. pojemniki na ostre narzedzia, wyroby medyczne zawierajace oslone przed skaleczeniem np. oslony igiel i skalpel�w.

30. Kontrola praktyk zawodowych Kontrola praktyk zawodowych to zachowania majace na celu redukcje ryzyka ekspozycji na krew poprzez zmiane wykonywania niekt�rych medycznych czynnosci. Np. uzywanie instrument�w medycznych do wyciagania lub wkladania igly w tkanki podczas szycia, odbezpieczanie igly jedna reka, nie przenoszenie nie zabezpieczonej igly pomiedzy personelem.

31. Kontrola administracyjna Kontrola administracyjna/wykonawcza to zasady, procedury i srodki egzekucyjne prowadzone w celu unikniecia zagrozenia mikroorganizmami przenoszacymi choroby. Umieszczenie kontroli administracyjnych w hierarchii strategii zapobiegania zalezy od problemu lub choroby, kt�rych dotycza. Np. dla mikroorganizm�w przenoszonych droga oddechowa jak Mycobacterium Tuberculosis, ta kontrola zajmuje miejsce przed kontrola inzynieryjna. Na tym przykladzie widac, ze wczesne rozpoznanie i skierowanie do leczenia pacjent�w z podejrzeniem gruzlicy jest najwazniejszym elementem strategii zapobiegania.

32. Program postepowania poekspozycyjnego Pomimo wysilk�w, ekspozycje na krew beda prawdopodobnie nadal sie pojawiac. Postepowanie poekspozycyjne pozostaje waznym skladnikiem pelnego programu zapobiegania infekcji po ekspozycji na krew. Elementy skutecznego postepowania po ekspozycji obejmuja: - zasady i procedury, kt�re jasno okreslaja, jak zapobiec ekspozycji - edukacje personelu gabinetu dentystycznego w strategii zapobiegania (w tym oceny bezpieczenstwa urzadzen), w zasadach postepowania po ekspozycji, znaczenia szybkiego raportowania i skutecznosci profilaktyki poekspozycyjnej - srodki na szybki dostep do opieki medycznej, profilaktyki poekspozycyjnej, a takze badan zar�wno pacjent�w (jako zr�dla) jak i narazonych pracownik�w sluzby zdrowia (np. szybki test w kierunku HIV).

33. Kluczowe elementy postepowania poekspozycyjnego obejmuja opracowanie rany i raportowanie ekspozycji. W ocenie ryzyka zakazenia pracownik�w ochrony zdrowia nalezy wziac pod uwage analize rodzaju i stopnia nasilenia ekspozycji, stan (badanie) krwi u osoby �zr�dla� oraz podatnosc (stan odpornosci) osoby narazonej Wszystkie te czynniki nalezy wziac pod uwage w ocenie ryzyka zakazenia i do okreslenia ewenualnej potrzeby dalszej obserwacji (np. profilaktyki poekspozycyjnej). Elementy postepowania poekspozycyjnego

34. Higiena rak Higiena rakHigiena rak

35. Dlaczego higiena rak jest taka wazna? rece sa najczestszym elementem przenoszacym patogeny mycie rak moze zredukowac rozprzestrzenianie sie opornosci antybiotykowej w gabinecie lekarskim jak r�wniez prawdopodobienstwo infekcji zwiazanej z opieka medyczna.

36. Rece powinne byc umyte gdy: Sa wizualnie zanieczyszczone Po dotknieciu zainfekowanych przedmiot�w �golymi� rekoma Przed i po leczeniu pacjenta (przed zalozeniem rekawiczek ochronnych i po ich zdjeciu)

37. Definicja higieny rak mycie rak (mydlem i woda) antyseptyczne mycie rak (mycie rak woda i mydlem lub innym detergentem zawierajacym srodek antybakteryjny) dezynfekcja rak srodkiem na bazie alkoholu antyseptyka chirurgiczna (mycie rak srodkiem antyseptycznym i srodkiem na bazie alkoholu przed zabiegiem chirurgicznym)

38. Skutecznosc preparat�w do higieny rak w redukcji bakterii Skutecznosc preparat�w do higieny rak w redukcji bakterii. Zwykle mydlo jest dobre w redukcji bakterii, antybakteryjne mydlo jest lepsze, ale srodek scierajacy na bazie alkoholu jest najlepszy w zapobieganiu lub zatrzymywaniu przezycia mikroorganizm�w.Skutecznosc preparat�w do higieny rak w redukcji bakterii. Zwykle mydlo jest dobre w redukcji bakterii, antybakteryjne mydlo jest lepsze, ale srodek scierajacy na bazie alkoholu jest najlepszy w zapobieganiu lub zatrzymywaniu przezycia mikroorganizm�w.

39. Preparaty na bazie alkoholu szybka i efektywna antybakteryjna aktywnosc dobra kondycja sk�ry latwa dostepnosc nie moze byc uzywany jesli rece maja uszkodzony nask�rek Musi byc trzymany z daleka od wysokiej temperatury i ognia

40. Specjalne wzgledy bezpieczenstwa dotyczace higieny rak uzywanie balsam�w do rak, aby zapobiec wysychaniu sk�ry rozwazenie kompatybilnosci produkt�w do ochrony rak z rekawiczkami ochronnymi (oleje mineralne i na bazie ropy moga spowodowac uszkodzenie rekawiczek) utrzymanie kr�tkich paznokci u rak unikanie sztucznych paznokci unikanie bizuterii, kt�ra moglaby uszkodzic rekawiczki

41. Sprzet ochrony osobistej

42. Sprzet ochrony osobistej gl�wny skladnik standardowych srodk�w ostroznosci niezbedny do ochrony sk�ry i blon sluzowych personelu ochrony zdrowia powinien byc uzywany zawsze wtedy gdy jest potencjalny kontakt z materialem biologicznym lub potencjalnie zakaznym i powinien byc usuniety zaraz po opuszczeniu pomieszczenia Sprzet ochrony osobistej jest gl�wnym skladnikiem standardowych srodk�w ostroznosci. Korzystanie z obrotowych narzedzi dentystycznych i chirurgicznych (np. konc�wek wiertel, skaler�w ultradzwiekowych) i strzykawek tworzy widoczne opary, kt�re zawieraja przede wszystkim zawieszone krople wody, sliny, krwi, mikroorganizm�w i innych zanieczyszczen. Takie krople przenosza sie na niewielka odleglosc i laduja na podlodze, r�znych powierzchniach gabinetu dentystycznego, na personelu lub pacjentach. Sprzet ochrony osobistej jest niezbedny do ochrony sk�ry i blon sluzowych personelu przed ekspozycja na infekcje lub potencjalnie infekcyjnie materialy. Sprzet ochrony osobistej powinien byc uzywany zawsze wtedy gdy wystapi potencjalny kontakt ze sprayem lub odpryskami, i powinien byc usuniety zaraz po opuszczeniu pomieszczenia. Sprzet ochrony osobistej jest gl�wnym skladnikiem standardowych srodk�w ostroznosci. Korzystanie z obrotowych narzedzi dentystycznych i chirurgicznych (np. konc�wek wiertel, skaler�w ultradzwiekowych) i strzykawek tworzy widoczne opary, kt�re zawieraja przede wszystkim zawieszone krople wody, sliny, krwi, mikroorganizm�w i innych zanieczyszczen. Takie krople przenosza sie na niewielka odleglosc i laduja na podlodze, r�znych powierzchniach gabinetu dentystycznego, na personelu lub pacjentach. Sprzet ochrony osobistej jest niezbedny do ochrony sk�ry i blon sluzowych personelu przed ekspozycja na infekcje lub potencjalnie infekcyjnie materialy. Sprzet ochrony osobistej powinien byc uzywany zawsze wtedy gdy wystapi potencjalny kontakt ze sprayem lub odpryskami, i powinien byc usuniety zaraz po opuszczeniu pomieszczenia.

43. Maski, ochrona na oczy, ochrona na twarz Standardowa maska chirurgiczna, kt�ra chroni nos i usta jest niezbedna do ochrony blony sluzowej przed aerozolem powstajacym podczas procedur dentystycznych. Ochrona na oczy z ochrona lub bez ochrony na cala powierzchnie twarzy jest takze niezbedna. Maski powinny byc wymieniane pomiedzy jednym pacjentem a nastepnym lub jesli dojdzie do ich przemoczenia lub uszkodzenia podczas leczenia jednego pacjenta.

44. Ubranie ochronne nalezy ubierac rekawiczki ochronne, fartuch laboratoryjny, lub uniformy okrywajace sk�re oraz osobiste ubranie, przed krwia, slina lub innym potencjalnym materialem zakaznym zmieniac ubranie jesli jest widocznie zanieczyszczone usunac wszystkie czesci ubioru ochronnego przed opuszczeniem obszaru pracy. Pracownicy gabinetu dentystycznego powinni nosic z dlugim rekawem jednorazowego lub wielokrotnego uzytku fartuchy, plaszcze laboratoryjne, lub mundury, kt�re zaslaniaja sk�re i odziez osobista przed zabrudzeniem krwia, slina, lub materialami zakaznymi (np. gdy odpryski krwi, sliny, lub innych potencjalnie zakaznych material�w na przedramionach).Pracownik powinien zmieniac ubranie ochronne, gdy staje sie wyraznie zabrudzone lub najszybciej jak to mozliwe, jesli zostalo przemoczone przez krew lub inne plyny zakazne.Wszystkie ubrania ochronne powinny byc usuniete przed wyjsciem z obszaru gabinetu. Pracownicy gabinetu dentystycznego powinni nosic z dlugim rekawem jednorazowego lub wielokrotnego uzytku fartuchy, plaszcze laboratoryjne, lub mundury, kt�re zaslaniaja sk�re i odziez osobista przed zabrudzeniem krwia, slina, lub materialami zakaznymi (np. gdy odpryski krwi, sliny, lub innych potencjalnie zakaznych material�w na przedramionach).Pracownik powinien zmieniac ubranie ochronne, gdy staje sie wyraznie zabrudzone lub najszybciej jak to mozliwe, jesli zostalo przemoczone przez krew lub inne plyny zakazne.Wszystkie ubrania ochronne powinny byc usuniete przed wyjsciem z obszaru gabinetu.

45. Rekawiczki ochronne Rekawice sa noszone z trzech powod�w: Aby zminimalizowac ryzyko nabycia zakazen przez personel opieki zdrowotnej. Aby zapobiec przenoszeniu mikroorganizm�w chorobotw�rczych z personelu opieki zdrowotnej na pacjent�w. Aby ograniczyc zanieczyszczenie rak personelu opieki zdrowotnej przez mikroorganizmy, kt�re moga byc przenoszone z jednego pacjenta na drugiego. Noszenie rekawic nie wyeliminuje i nie zastapi koniecznosci mycia rak. Higiena rak powinna byc wykonywana bezposrednio przed zalozeniem i po zdjeciu rekawiczek. Rece moga zostac skazone podczas usuwania rekawic. Takie okolicznosci zwiekszaja ryzyko zakazenia rany oraz narazenie dloni pracownik�w dentystycznych na patogeny.

46. Rekomendacje co do uzywania rekawiczek ochronnych W celu ochrony pracownik�w i pacjent�w rekawiczki powinny byc noszone zawsze gdy mozliwy jest kontakt z krwia, slina i blonami sluzowymi. Rekawice powinny byc usuniete po opiece nad pacjentem, po czym rece nalezy natychmiast umyc. Rece powinny byc myte r�wniez przed wlozeniem rekawiczek.

47. Rekomendacje co do uzywania rekawiczek ochronnych Jesli integralnosc rekawicy jest zagrozona przez skaleczenia, lub dziury, nalezy je jak najszybciej zmienic. Rekawice chirurgiczne nie nalezy myc przed uzyciem, nie powinny byc tez dezynfekowane lub sterylizowane do ponownego uzycia. Okolicznosci te moga zwiekszac ryzyko zakazenia rany oraz narazac dlonie pracownik�w na mikroorganizmy od pacjent�w. Srodki dezynfekcyjne, oleje, preparaty na bazie oleju, plyny i obr�bki cieplnej, na przyklad sterylizacja w autoklawie, moze spowodowac pogorszenie stanu rekawiczki. Jesli integralnosc rekawicy jest zagrozona przez skaleczenia, lub dziury, nalezy je jak najszybciej zmienic. Rekawice chirurgiczne nie nalezy myc przed uzyciem, nie powinny byc tez dezynfekowane lub sterylizowane do ponownego uzycia. Okolicznosci te moga zwiekszac ryzyko zakazenia rany oraz narazac dlonie pracownik�w na mikroorganizmy od pacjent�w. Srodki dezynfekcyjne, oleje, preparaty na bazie oleju, plyny i obr�bki cieplnej, na przyklad sterylizacja w autoklawie, moze spowodowac pogorszenie stanu rekawiczki.

48. Nadwrazliwosc na lateks i kontaktowe zapalenie sk�ry

49. Alergia na lateks Nadwrazliwosc na lateks jest nadwrazliwoscia typu I lub natychmiastowa. Jest to reakcja na bialka wystepujace w naturalnej gumie lateksowej. Bialka te moga wystepowac r�wniez w proszku w rekawiczkach, co z kolei powoduje, ze wiecej bialka lateksu moze dotrzec do sk�ry.Reakcja ta jest reakcja bezposrednia i og�lnoustrojowa i jest powazniejsza od kontaktowego zapalenia sk�ry. Do objaw�w reakcji na lateks naleza katar, swedzenie oczu, pokrzywka i pieczenie sk�ry. Ciezkie reakcje charakteryzuja sie trudnosciami w oddychaniu, rzadko anafilaksja (wstrzas) i moga zakonczyc sie smiercia.

50. Kontaktowe zapalenie sk�ry Nie wszystkie reakcje sk�rne sa wynikiem reakcji alergicznej na lateks. Wiekszosc reakcji sk�rnych jest przypisanych kontaktowemu zapaleniu sk�ry z podraznieniami i kontaktowego zapaleniu sk�ry typu alergicznego. Kontaktowe zapalenie sk�ry z podraznieniami charakteryzuje sie sucha, swedzaca, podrazniona sk�ra wok�l miejsca narazenia. Jest ono zwiazane z czestym myciem rak i nie jest reakcja alergiczna. Drugi typ kontaktowego zapalenie sk�ry jest to typ IV lub inaczej zwany reakcja nadwrazliwosci typu p�znego lub reakcja alergiczna w wyniku kontaktu z alergenem chemicznym (np. srodkami chemicznymi uzywanymi do produkcji rekawiczek). Reakcje sa zwykle zlokalizowane w okolicy miejsca kt�re kontaktowalo sie z alergenem i rozwija sie powoli, w ciagu 12-48 godzin.

51. Og�lne zalecenia- jak zminimalizowac ryzyko kontaktowego zapalenia sk�ry i nadwrazliwosc na lateks Edukacja pracownik�w gabinetu stomatologicznego na temat czestej higieny rak i stosowania rekawiczek.Personel, kt�ry ma problemy sk�rne, powinien otrzymac diagnoze od wykwalifikowanej pomocy medycznej przed wprowadzeniem zmian np. co do rodzaju rekawiczek i srodk�w do higieny rak. Pracownicy gabinetu dentystycznego i pacjenci stomatologiczni z alergia na lateks nie powinni miec bezposredniego kontaktu z materialami zawierajacymi lateks.

52. Sterylizacja i dezynfekcja przedmiot�w uzywanych do opieki medycznej nad pacjentem

53. Kategorie narzedzi Istnieja trzy kategorie przedmiot�w (narzedzi/ instrument�w) sluzacych do opieki nad pacjentem stomatologicznym w zaleznosci od ich przeznaczenia i potencjalnego ryzyka przenoszenia chor�b: Krytyczne P�l-krytyczne Nie-krytyczne

54. Krytyczne narzedzia �Krytyczne narzedzia� przenikaja tkanki miekkie, kontaktujac sie z krwia lub innymi tkankami. Te przyrzady niosa najwyzsze ryzyko przenoszenia zakazenia i powinny byc sterylizowane dla kazdego pacjenta. Mozna tez uzywac sterylnych narzedzi jednorazowego uzytku. Przyklady obejmuja narzedzia chirurgiczne, skalery, skalpele, wiertla dentystyczne i chirurgiczne.

55. Narzedzia p�l � krytyczne Ten rodzaj przyrzad�w ma kontakt wylacznie ze sluz�wka jamy ustnej i nie przechodzi przez tkanki miekkie. W zwiazku z tym narzedzia te stanowia male ryzyko przeniesienia zakazenia. Poniewaz wiele przedmiot�w z tej kategorii nie jest wrazliwa na temperature, powinny byc one sterylizowane parowo pomiedzy pacjentami. Dla przyrzad�w wrazliwych na cieplo wymagana jest dezynfekcja wysokiego stopnia. Przyklady takich p�l-krytycznych instrument�w to np. lusterka dentystyczne. Wiertla (konc�wki) dentystyczne sa przypadkiem szczeg�lnym. Mimo ze nie przenikaja tkanek miekkich, trudno jest dotrzec srodkiem dezynfekcyjnym do wewnetrznych czesci konc�wek. Z tego powodu powinny byc one sterylizowane w autoklawie lub chemicznych sterylizatorach z uzyciem pary.

56. Narzedzia i urzadzenia nie-krytyczne Nie-krytyczne przyrzady i urzadzenia to takie, kt�re kontaktuja sie z nienaruszona (nieprzerwana) sk�ra, sluzaca jako skuteczna bariera dla drobnoustroj�w. Towarzyszy im niskie ryzyko przenoszenia zakazen, w zwiazku z tym zwykle wymagaja tylko czyszczenia i dezynfekcji na niskim poziomie. Taki srodek dezynfekujacy na niskim poziomie (dezynfekcja stopnia niskiego) musi obejmowac w swoim spektrum wirusy HIV i HBV. Jesli jednak instrument jest widocznie pokryty krwia, powinien byc oczyszczony i zdezynfekowany za pomoca srodka dezynfekujacego na srednim poziomie, przed uzyciem go dla innego pacjenta.Przyklady instrument�w w tej kategorii to pulsoksymetr, mankiet cisnieniomierza.

57. Obszar przetwarzania instrument�w Wiekszosc proces�w czyszczenia, dezynfekcji i sterylizacji narzedzi/instrument�w powinno odbywac sie w specjalnie do tego wyznaczonym obszarze. Aby zapobiec kontaminacji, obszar taki powinien byc fizycznie lub przestrzennie podzielony na regiony - czyszczenie, pakowanie, sterylizacja i przechowywanie. W obszarze czyszczenia, zanieczyszczone narzedzia wielokrotnego uzytku sa odbierane, sortowane i czyszczone. Obszar pakowania to miejsce kontroli, montazu i pakowania czystych instrument�w w ramach przygotowan do koncowego etapu sterylizacji. W obszarze sterylizacji i przechowywania znajduja sie sterylizatory, oraz zamkniete pomieszczenia magazynowe/wydzielone miejsca dla sterylnych produkt�w i przedmiot�w.

58. Czyszczenie automatyczne Wstepne czyszczenie jest podstawowym krokiem we wszystkich procesach oczyszczania sprzetu. Obejmuje ono fizyczne usuniecie zanieczyszczen i redukcje liczby mikroorganizm�w na instrumencie lub urzadzeniu. Jezeli widoczne na narzedziach resztki materialu organicznego nie zostana usuniete, moze to kolidowac z dezynfekcja lub sterylizacja. Automatyczny lub mechaniczny sprzet do czyszczenia, taki jak np. myjki ultradzwiekowe jest powszechnie uzywany do czyszczenia narzedzi stomatologicznych. Po oczyszczeniu, instrumenty powinny byc przeplukane woda w celu usuniecia pozostalosci chemicznych i detergent�w.

59. Czyszczenie reczne Jezeli konieczne jest czyszczenie reczne, nalezy moczyc instrumenty w sztywnym, stabilnym pojemniku ze srodkiem myjaco dezynfekujacym lub czyscic je za pomoca enzymatycznego preparatu myjacego. Ten rodzaj czyszczenia zapobiega wysychaniu materialu i sprawia, ze czyszczenie jest latwiejsze i mniej czasochlonne. Nie nalezy stosowac odkazania tzw. �wysokiego stopnia� / sterylizacji (np. aldehydem glutarowym). Aby uniknac zranienia ostrymi narzedziami, personel powinien byc zaopatrzony podczas pracy w odporne na przebicie grube rekawice gospodarcze (tj. nie zwykle sluzace do opieki nad pacjentem rekawiczki) podczas recznego czyszczenia zanieczyszczonych przyrzad�w i urzadzen. W celu ochrony przed zachlapaniem nalezy stosowac maski, okulary ochronne lub oslone na twarz. Powinny byc noszone fartuchy.

60. Przygotowanie i pakowanie Po dokladnym umyciu i wysuszeniu instrumenty powinny byc opakowane przed skierowaniem do sterylizacji. Po sterylizacji umieszczone w wydzielonym miejscu/specjalnie do tego przeznaczonym pojemniku. Ten krok chroni elementy przed skazeniem po zakonczeniu cyklu sterylizacji i podczas przechowywania. Nalezy otworzyc i odblokowac wszystkie zawiasy, tak by umozliwic dostep srodk�w sterylizujacych do calej powierzchni urzadzenia/instrumentu. Umiescic chemiczny wskaznik wewnatrz kazdego zapakowanego pakietu. Jezeli wskaznika nie widac z zewnatrz, nalezy umiescic inny wskaznik (np. tasmy wskaznikowe) na zewnatrz pakietu. Zawsze nalezy ubierac grube, odporne na przebicie narzedziami rekawice podczas kontroli opakowan.

61. Sterylizacja Gl�wna metoda sterylizacji stosowana w stomatologii: para wodna Zasada dzialania urzadzenia polega na tym, ze na material sterylizowany dziala przez okreslony czas nasycona para wodna. Parametry sterylizacji (czas, cisnienie i temperatura wewnatrz komory sterylizatora) sa odpowiednio dobrane dla danego materialu poddanego sterylizacji. Material przeznaczony do sterylizacji (wsad) moze byc lity, porowaty, wglebiony, opakowany, nieopakowany, metalowy, gumowy itp. Autoklaw przeznaczony do sterylizacji calego spektrum material�w jest urzadzeniem drogim i w pelni przydatnym jedynie w szpitalach i gabinetach wysokospecjalizowanych. Dlatego dostepne sa tez autoklawy umozliwiajace skuteczna sterylizacje dla material�w okreslonego rodzaju. Z tego wzgledu sterylizatory dzieli sie na klase B, S i N.W zaleznosci od uzywanych narzedzi i material�w, nalezy uzywac autoklawu odpowiedniej klasy, kt�ry zapewni skuteczna sterylizacje wsadu. Autoklaw klasy B umozliwia sterylizacje kazdego rodzaju materialu (lacznie z wglebionymi oraz dlugimi cienkimi rurkami). Klasa Boznacza autoklawy, kt�re spelniaja takie same funkcje, jak autoklawy szpitalne. Ten typ sterylizatora moze sterylizowac kazdy rodzaj material�w (ze szczeg�lnym przeznaczeniem do dlugich cienkich przewod�w - cewnik�w, endoskop�w). "Test typu dla klasy B to test prawidlowego rozkladu temperatury w pustej komorze, oraz poziom penetracji pary. Test penetracji pary we wnetrzu bardzo wglebionych wsad�w przeprowadzany jest przy uzyciu przyrzadu o nazwie TEST HELIX. Test ten ma na celu wykazanie skutecznosci penetracji pary do wnetrza wglebionych i porowatych wsad�w. Jest to rurka o dlugosci 150 cm z wglebieniem o srednicy 2 mm. Jeden koniec rurki jest zakonczony malym pojemnikiem na test chemiczny, kt�ry zmienia kolor po zetknieciu sie z para. Para powinna dostac sie przez drugi koniec rurki i przejsc cala droge. Aby to uzyskac niezbedne jest usuniecie calego powietrza, kt�re znajduje sie wewnatrz rurki i stanowi bariere dla pary.Po przejsciu TESTU TYPU wszystkie wyprodukowane urzadzenia sa poddawane Testom Fabrycznym, musza byc one przeprowadzane jako rutynowa procedura dla kazdego egzemplarza urzadzenia. PR�ZNIA FRAKCJONOWANA jest uzywana w wiekszosci nowoczesnych sterylizator�w parowych. Calkowite usuniecie powietrza uzyskuje sie w wyniku przeprowadzenia sekwencji krok�w podcisnieniowych impuls�w (polegajacych na wstrzykiwaniu pary wodnej). Jest to najlepsza sposr�d aktualnie dostepnych technik, umozliwiajaca sterylizacje kazdego rodzaju produktu, nawet wlacznie z dlugimi przedmiotami wglebionymi i duzymi wsadami porowatymi." (zr�dlo: autoklaw.pl) � Autoklaw klasy S przeznaczony jest do sterylizacji material�w okreslonych przez producenta (moga to byc materialy lite, porowate, luzem, opakowane). "Autoklawy te odpowiadaja wszystkim rodzajom autoklaw�w, kt�re moga sterylizowac dane rodzaje wsad�w, dla jakich zostaly zaprojektowane (okreslone przez producenta). Urzadzenia klasy S powinny byc starannie poddane odpowiednim testom. Zakres obejmowany przez test sklada sie r�wniez z Test�w Typu i Test�w Fabrycznych, lecz sa one bardziej specyficzne i jest ich wiecej, ze wzgledu na fakt, ze dla tego rodzaju autoklaw�w zadaniem producenta jest wykazanie, jakiego rodzaju narzedzia moga byc sterylizowane w urzadzeniu. Klasa S jest klasa posrednia pomiedzy "B" i "N". Autoklawy klasy "S" swietnie sprawdzaja sie w gabinetach stomatologicznych, ginekologicznych, chirurgiczych oraz wielu innych. MECHANICZNA PR�ZNIA Z POMPA Eliminacje powietrza, jednolita w calej komorze, uzyskuje sie za pomoca malej pompy pr�zniowej. Ta metoda zapewnia doskona lajakosc sterylizacji dla materia l�w opakowanych i nieopakowanych. Umozliwia ona wysterylizowanie kr�tkich narzedzi wglebionych i malych wsad�w porowatych. Przy koncu cyklu pompa jest aktywowana ponownie, by wspom�c faze suszenia. Metoda ta jest zazwyczaj typowa dla autoklaw�w klasy S." (zr�dlo: autoklaw.pl) � Autoklaw klasy N sluzy do sterylizacji material�w litych niepakowanych. "Klasa ta oznacza autoklawy sluzace do sterylizacji prostych material�w, takich jak lite, nie owiniete wsady. Za pomoca tego rodzaju autoklaw�w nie jest mozliwe sterylizowanie ani wsad�w wglebionych ani porowatych, ani narzedzi opakowanych, poniewaz funkcje realizowane w cyklu fizycznie nie spelniaja wymagan odpowiednich test�w, co sprawia, ze urzadzenie nie zapewnia bezpieczenstwa przy sterylizacji wyzej wymienionych wsad�w. Klasa N reprezentuje autoklawy o nizszych cechach funkcjonalnych z punktu widzenia rodzaj�w wsad�w, kt�re moga sterylizowac, mimo to odpowiadaja one bardzo wysokim wymaganiom technicznym. PR�ZNIA TERMODYNAMICZNA jest, to bardzo rozpowszechniony system, uzywany gl�wnie w prostych sterylizatorach klasy N (bez pompy pr�zniowej). Wykorzystuje sie w nim samoistne dzialanie pary, kt�ra wypycha powietrze na zewnatrz. Wynik takiego dzialania pary nie jest jednolity i umozliwia wysterylizowanie tylko narzedzi litych, kt�re nie sa opakowane. Nie jest on skuteczny w przypadku sterylizacji narze dziwgle bionych i material�w porowatych." (zr�dlo: autoklaw.pl) Dla gabinetu stomatologicznego wystarczajacy jest autoklaw klasy S lub B. Mycie i sterylizacja szkla laboratoryjnego. a) szklo nowe - posiada odczyn zasadowy - eliminacja przez zanurzenie w 1% HCl lub 15 minutowe gotowanie. b) szklo uzywane - 24h moczenie w chromiance (dwuchromian potasu, kwas siarkowy i woda). Sterylizacja - (lac. sterylis - jalowy) - proces zabicia drobnoustroj�w (formy wegetatywne i przetrwalnikowe). Metody sterylizacji: a) fizyczne - sterylizacja cieplna (sucha) lub z para wodna, sterylizacja UV, sterylizacja promieniami jonizujacymi, sterylizacja ultradzwiekami. b) mechaniczne (filtracja), c) chemiczne (dezynfekcja). Ad a) Sterylizacja cieplna-sucha: * wyzarzanie (ezy, igly, skalpele) * opalanie (brzeg prob�wki, bagietki) * suszenie (szklo laboratoryjne) 140oC - 2,5h, 170oC - 1,0h Sterylizacja para wodna * gotowanie (strzykawki, instrumenty chirurgiczne) * autoklawowanie (pozywki) 0,7 atm. - 117oC; 3,0 atm - 134oC * jalowienie w aparacie Kocha (pozywki do 100oC). Pasteryzacja - stosowana w celu zniszczenia form wegetatywnych w plynnych srodkach spozywczych (np. w mleku) - jednorazowe podgrzanie do 60-80oC. Tyndalizacja - pasteryzacja frakcjonowana. Niszczy formy wegetatywne i przetrwalnikowe � 3-krotna pasteryzacja w odstepach 24h. Sterylizacja UV (dlugosc fali 250nm) - uszkadza strukture kwas�w nukleinowych (DNA) - stosowana do sterylizacji pomieszczen, naczyn z tworzyw sztucznych i plastikowych. Najmniej odporne sa zarodniki plesni. Ultradzwieki - fale dzwiekowe powyzej 20 tys. Hz - metoda oparta na zjawisku kawitacji. Polega na rozrywaniu roztworu przez powstanie w nim pecherzyk�w gaz�w, co prowadzi do mechanicznego rozerwania kom�rek od wewnatrz. Metoda ta nie mozna zabic przetrwalnik�w. Dezynfekcja (chemiczna metoda sterylizacji) - jest to proces oczyszczania powierzchni stol�w, narzedzi od drobnoustroj�w zdolnych wywolac zakazenie (nie niszczy form przetrwalnych). Na sile dzialania srodk�w bakteriob�jczych (dezynfekujacych) maja wplyw nastepujace czynniki: * rodzaj i wrazliwosc drobnoustroj�w, * czas dzialania srodka chemicznego, * temperatura srodowiska, * stezenie srodka dezynfekujacego. Srodki dezynfekujace pomieszczenia i przedmioty: * kwasy i zasady - 10% roztwory zasad, mleko wapienne - niszcza przedmioty * srodki utleniajace - po zetknieciu z kom�rkami drobnoustroj�w wydzielaja zjonizowany tlen, w wyniku czego nastepuje uszkodzenie struktury blon cytoplazmatycznych (niszcza tez przetrwalniki - dzialaja tak jak ozon). Podchloryny, chloraminy, jodyna (10% roztw�r jodu), 3% woda utleniona. * sole metali ciezkich (gl�wnie srebra i rteci) - precypitacja i inaktywacja bialek. * organiczne zwiazki dezynfekujace: - alkohole - denaturacja bialek. - fenole i krezole - trucizny protoplazmatyczne - wchodza w reakcje ze sciana kom�rkowa (niszcza formy wegetatywne bakterii i grzyb�w, na przetrwalniki oddzialywaja slabo). Przyklady: fenol, lizol, formaldehyd. * detergenty - czwartorzedowe zwiazki amoniowe (posiadaja duza aktywnosc powierzchniowa) - laczy sie je z chlorowcami. Uszkadzaja blony kom�rkowe, ale nie niszcza spor. Przyklady: Zephirol, Desogen, Sterinol. � Srodki dezynfekujace powietrze - gazy, para, aerozole - glikol propylenowy, trietylenoglikol, podchloryn sodu, sterinol, kwas mlekowy. � Sile dzialania zwiazku dezynfekcyjnego okresla sie przez por�wnanie jego dzialania do dzialania fenolu - tzw. wsp�lczynnik fenolowy (stosunek najwiekszego rozcienczenia badanego zwiazku zabijajacego mikroorganizmy w ciagu 10 min. do najwiekszego rozcienczenia fenolu zabijajacego mikroorganizmy w 10 min. � Zasada dzialania urzadzenia polega na tym, ze na material sterylizowany dziala przez okreslony czas nasycona para wodna. Parametry sterylizacji (czas, cisnienie i temperatura wewnatrz komory sterylizatora) sa odpowiednio dobrane dla danego materialu poddanego sterylizacji. Material przeznaczony do sterylizacji (wsad) moze byc lity, porowaty, wglebiony, opakowany, nieopakowany, metalowy, gumowy itp.

62. Plynne chemiczne sterylanty / dezynfektanty tylko dla urzadzen �krytycznych� i �p�lkrytycznych� wrazliwych na wysoka temperature substancje chemiczne stanowia zagrozenie dla bezpieczenstwa ze wzgledu na toksycznosc niezbedne sa alternatywne rozwiazania Wrazliwe na wysoka temperature instrumenty moga byc poddane sterylizacji lub dezynfekcji wysokiego poziomu moczac je w plynie zawierajacym srodek bakteriob�jczy chemicznych posiadajacy odpowiednie atesty. Jednak wplyw tych substancji silnie toksyczny moze byc szkodliwy dla personelu dentystycznego i pacjent�w. Wrazliwe na wysoka temperature instrumenty moga byc poddane sterylizacji lub dezynfekcji wysokiego poziomu moczac je w plynie zawierajacym srodek bakteriob�jczy chemicznych posiadajacy odpowiednie atesty. Jednak wplyw tych substancji silnie toksyczny moze byc szkodliwy dla personelu dentystycznego i pacjent�w.

63. Monitorowanie procesu sterylizacjiWskazniki Mechaniczne Pomiar czasu, temperatury, cisnienia Chemiczne Zmieniaja kolor, gdy zostana osiagniete wyznaczone parametry fizyczne Biologiczne Uzywanie test�w biologicznych w celu bezposredniej oceny procesu sterylizacji Odpowiednie procedury monitorowania sterylizacji powinien zawierac kombinacje r�znych wskaznik�w procesu, w tym:- Mechaniczne - zakladaja ocene czasu cyklu, temperatury, cisnienia poprzez obserwacje wskaznik�w lub wyswietlane na sterylizatorze.- Chemiczne � wrazliwe substancje chemiczne, kt�re zmieniaja kolor po osiagnieciu danego parametru (np. wrazliwe na cieplo zewnetrzne tasmy, tasmy wewnetrzny ze wskaznikiem chemicznym).- Biologiczne - ta metoda jest najbardziej odpowiednia metoda monitorowania procesu sterylizacji poniewaz ocenia proces bezposrednio. Czyni to za pomoca najbardziej odpornych mikroorganizm�w, a nie tylko za pomoca wskaznik�w fizycznych i chemicznych.Odpowiednie procedury monitorowania sterylizacji powinien zawierac kombinacje r�znych wskaznik�w procesu, w tym:- Mechaniczne - zakladaja ocene czasu cyklu, temperatury, cisnienia poprzez obserwacje wskaznik�w lub wyswietlane na sterylizatorze.- Chemiczne � wrazliwe substancje chemiczne, kt�re zmieniaja kolor po osiagnieciu danego parametru (np. wrazliwe na cieplo zewnetrzne tasmy, tasmy wewnetrzny ze wskaznikiem chemicznym).- Biologiczne - ta metoda jest najbardziej odpowiednia metoda monitorowania procesu sterylizacji poniewaz ocenia proces bezposrednio. Czyni to za pomoca najbardziej odpornych mikroorganizm�w, a nie tylko za pomoca wskaznik�w fizycznych i chemicznych.

64. Jalowe przechowywanie urzadzen i akcesori�w Przestrzegaj dat okreslajacych okres przydatnosci do uzycia Przed uzyciem sprawdz czy przedmioty sa starannie zapakowane (nieuszkodzone opakowanie) Gdy opakowania sterylizacyjne sa uszkodzone, nalezy je zapakowac ponownie Przechowuj czyste narzedzia w suchym, zamknietym opakowaniu/miejscu

65. Rodzaje powierzchni w gabinecie stomatologicznym

66. Powierzchnie uzytkowe w gabinecie Moga zostac zanieczyszczone Nie sa zwiazane bezposrednio z przeniesieniem choroby zakaznej Nie wymagaja rygorystycznych procedur odkazania

67. Kategorie powierzchni w gabinecie stomatologicznym - Powierzchnie kontaktu klinicznego Wieksze ryzyko bezposredniego zanieczyszczenia materialem biologicznym lub poprzez kontakt z dlonmi personelu gabinetu stomatologicznego zabezpieczonymi rekawiczkami ochronnymi - Powierzchnie uzytku codziennego Nie wchodza w kontakt z pacjentami lub urzadzeniami. Ograniczone ryzyko przenoszenia chor�b .

68. Powierzchnie kontaktu klinicznego Ten slajd pokazuje kilka przyklad�w klinicznych powierzchni kontaktowych, w tym uchwyty, blaty, tacki, wspornik fotela i klamki (pokazane strzalka). Ten slajd pokazuje kilka przyklad�w klinicznych powierzchni kontaktowych, w tym uchwyty, blaty, tacki, wspornik fotela i klamki (pokazane strzalka).

69. Powierzchnie uzytku codziennego Przyklady powierzchni uzytku domowego: sciany, podlogi, umywalki. Przyklady powierzchni uzytku domowego: sciany, podlogi, umywalki.

70. Og�lne rekomendacje co do czyszczenia Uzywaj srodk�w ochrony osobistej (np. rekawice, maski, okulary ochronne) podczas czyszczenia i dezynfekcji powierzchni Fizyczne usuniecie mikroorganizm�w za pomoca czyszczenia jest r�wnie wazne jak proces dezynfekcji Postepuj zgodnie z instrukcja producenta w zakresie prawidlowego stosowania srodk�w dezynfekcyjnych zarejestrowanych do odkazania w sluzbie zdrowia Unikaj stosowania sterylizacji / srodk�w odkazajacych wysokiego poziomu na powierzchnie uzytkowe

71. Czyszczenie powierzchni kontaktu klinicznego Podczas kontaktu personelu z powierzchnia �typu� klinicznego- bezposrednio lub poprzez skazona rekawice, narzedzia, aerozol ryzyko transmisji infekcji jest wieksze niz podczas kontaktu z powierzchnia uzytku codziennego. Jednakze powierzchnie uzytku codziennego moga przyczynic sie do transmisji mikroorganizm�w na instrumenty, urzadzenia, a nawet dlonie i rekawiczki. Wszelkie bariery ochronne do powierzchni moga byc wykorzystywane do ochrony powierzchni kontaktu klinicznego i powinny byc wymieniane pomiedzy leczeniem kolejnych pacjent�w. Ochrona powierzchni jest szczeg�lnie przydatna w przypadku tych, kt�re sa trudne do czyszczenia, takie jak przelaczniki na fotelach stomatologicznych. Praktyka ta pozwoli r�wniez na zmniejszenie ekspozycji na szkodliwe chemiczne srodki dezynfekcyjne. Jezeli bariery ochronne powierzchni nie moga byc uzyte, wyczysc i zdezynfekuj powierzchnie kontaktu klinicznego srodkiem dezynfekujacym zarejestrowanym dla sluzby zdrowia jako zwalczajacy skutecznie HIV i HBV (srodek dezynfekujacy na niskim poziomie). Jezeli powierzchnia jest w widoczny spos�b zanieczyszczona krwia lub innym materialem pochodzacym od pacjenta, powinna byc zdezynfekowana srodkiem do dezynfekcji powierzchni zwalczajacym pratki gruzlicy (srodek dezynfekujacy na srednim poziomie).

72. Czyszczenie powierzchni uzytku codziennego Z uzywaniem tych powierzchni wiaze sie najmniejsze ryzyko przeniesienia zakazen w stomatologii. W spos�b rutynowy, powierzchnie te powinny byc czyszczone woda z mydlem lub detergentem. Sprzet sluzacy do utrzymania czystosci w gabinecie tj. mopy i sciereczki moze byc zanieczyszczony materialem biologicznym, w zwiazku z tym oczyszczonego po uzyciu mopa i sciereczki nalezy pozostawic do wyschniecia przed ponownym uzyciem. Przygotuj swieze srodki czyszczace, myj i dezynfekuj codziennie zgodnie z zaleceniami producenta.

73. Odpady medyczne Nie ma dowod�w na to, ze gospodarka odpadami medycznymi przyczynila sie do zmniejszenia ilosci zachorowan wsr�d ludnosci jak r�wniez wsr�d personelu sluzby zdrowia. Czesc odpad�w wytwarzanych w gabinecie lekarskim lub stomatologicznym nie jest uwazana za zakazne i moze byc wyrzucana regularnie do kosza bez zachowania srodk�w ostroznosci. Sa to np. reczniki papierowe, opakowania papierowo-foliowe, kubeczki jednorazowego uzycia do plukania ust, maseczki zabezpieczajace personel medyczny, oslony na zagl�wki, serwety stomatologiczne jezeli nie sa zanieczyszczone krwia. Niekt�re odpady, takie jak zuzyte igly, rekawiczki, usuniete zeby i gaziki itp., moga stanowic potencjalne ryzyko zakazenia i wymagaja specjalnych srodk�w ostroznosci podczas transportu i utylizacji. Sledz aktualne przepisy prawne dotyczace wlasciwego leczenia i usuwania odpad�w medycznych.

74. Zarzadzanie odpadami medycznymi Zarzadzanie odpadami medycznymi wymaga starannego ich zamkniecia w odpowiednim pojemniku. Zbi�rka do work�w jednorazowego uzycia z folii polietylenowej, nieprzezroczystych, wytrzymalych, odpornych na dzialanie wilgoci i srodk�w chemicznych, z mozliwoscia jednokrotnego zamkniecia, ponadto zbi�rka odpad�w medycznych o ostrych koncach i krawedziach w pojemnikach jednorazowego uzycia, sztywnych, odpornych na dzialanie wilgoci, mechanicznie odpornych na przeklucie badz przeciecie. Odpady medyczne, zar�wno te regularne jak i nie-regularne, powinny byc przechowywane i usuwane zgodnie z przepisami Ministerstwa Zdrowia. Odpady medyczne sa przetwarzane zgodnie z przepisami. Procesy regulacji gospodarki odpadami zawieraja autoklawowanie i spalanie

75. Siec wodociagowa gabinetu stomatologicznego, biofilm i jakosc wody.

76. Siec wodociagowa gabinetu stomatologicznego i biofilm Badania wykazaly, ze kolonie mikroorganizm�w w postaci biofilmu, moga tworzyc sie wewnatrz niewielkiej srednicy rury z tworzyw sztucznych, kt�ra transportuje wode w unicie stomatologicznym do prostnicy. Jednokrotnie uformowany biofilm sluzy jako rezerwuar, kt�ry moze znacznie zwiekszyc liczbe mikroorganizm�w unoszacych sie swobodnie w wodzie, uzywanej podczas leczenia stomatologicznego. Wiekszosc mikroorganizm�w izolowanych z wody uzywanej w gabinecie stomatologicznym, kt�ra bierze sie z ujecia publicznego, nie stanowi wysokiego ryzyka choroby dla os�b zdrowych. Mimo stwierdzenia obecnosci mikroorganizm�w chorobotw�rczych, takich jak Legionella spp. i Pseudomonas sp., negatywne zagrozenia dla zdrowia publicznego nie zostaly udokumentowane.

77. Jakosc wody w gabinecie stomatologicznym Mimo braku udokumentowanych negatywnych skutk�w dla zdrowia, uzycie wody o niepewnej jakosci mikrobiologicznej jest niezgodne z zasadami kontroli zakazen. Poziomy skazenia wody z system�w nieoczyszczanych moga przekroczyc 1.000.000 jednostek tworzacych kolonie na mililitr (ml) wody. Nieoczyszczana woda z gabinetu stomatologicznego nie moze wiarygodnie spelniac standard�w wody pitnej (og�lna liczba mikroorganizm�w w 1ml wody w 220C�2 po 72h -100jtk, bez obecnosci bakterii grupy coli i Clostridium perfringens) nie eliminuje sie wystarczajaco poziomu bakterii, jesli biofilmy w instalacjach wodnych nie sa kontrolowane. Usuwanie lub inaktywacja biofilm�w w instalacjach wodnych wymaga uzycia chemicznych srodk�w bakteriob�jczych.

78. Jakosc wody w gabinecie stomatologicznym Do rutynowego leczenia stomatologicznego, powinny byc spelnione standardy regulacyjne wody do picia : (og�lna liczba mikroorganizm�w w 1ml wody w 220C�2 po 72h -100jtk, bez obecnosci bakterii grupy coli i Clostridium perfringens)

79. Dostepne technologie sieci wodociagowej gabinetu stomatologicznego Niezalezne rezerwuary Czyszczenie chemiczne Mikrofiltracja Kombinacja powyzszych sposob�w Systemy dostarczania wody sterylnej W ostatnich latach komercyjne urzadzenia i procedury majace na celu poprawe jakosci wody stosowanej w leczeniu stomatologicznym staly sie powszechnie dostepne. Przykladowe metody, jakie okazaly sie skuteczne, sa nastepujace:- samodzielne systemy wodne polaczone z okresowa lub ciagla obr�bka chemiczna.-�ciagle mikrofiltry. -�lub kombinacje powyzszych technik.�Innym rozwiazaniem jest ominiecie konwencjonalnych stomatologicznych system�w dostarczania wody i calkowite uzycie sterylizacji w autoklawie lub pojedynczych sposob�w, takich jak sterylne systemy dostarczania wody.Jak w przypadku kazdego sprzetu stomatologicznego, zawsze nalezy skontaktowac sie z producentem urzadzenia stomatologicznego w celu utrzymania zalecanej jakosci wody w gabinetach stomatologicznych.W ostatnich latach komercyjne urzadzenia i procedury majace na celu poprawe jakosci wody stosowanej w leczeniu stomatologicznym staly sie powszechnie dostepne. Przykladowe metody, jakie okazaly sie skuteczne, sa nastepujace:- samodzielne systemy wodne polaczone z okresowa lub ciagla obr�bka chemiczna.-�ciagle mikrofiltry. -�lub kombinacje powyzszych technik.�Innym rozwiazaniem jest ominiecie konwencjonalnych stomatologicznych system�w dostarczania wody i calkowite uzycie sterylizacji w autoklawie lub pojedynczych sposob�w, takich jak sterylne systemy dostarczania wody.Jak w przypadku kazdego sprzetu stomatologicznego, zawsze nalezy skontaktowac sie z producentem urzadzenia stomatologicznego w celu utrzymania zalecanej jakosci wody w gabinetach stomatologicznych.

80. Monitoring jakosci wody Monitoring jakosci wody w gabinecie moze byc wykonywany przy uzyciu komercyjnych samodzielnych zestaw�w testowych lub poprzez laboratoria badajace wode. Stomatolodzy powinni skonsultowac sie z producentem unitu lub dostawca wody co do okreslenia najlepszej metody dla utrzymania odpowiedniej jakosci wody i zalecanej czestotliwosci jej monitorowania. Postepuj zgodnie z zaleceniami zawartymi przez producenta unitu stomatologicznego co do monitoringu jakosci wody

81. Roztwory do sterylnej irygacji Podczas zabieg�w chirurgicznych jamy ustnej, mikroorganizmy moga dostac sie do krwiobiegu oraz innych obszar�w (np. kosci lub tkanki podsk�rnej). Z tego powodu, do irygacji podczas wykonywania zabieg�w chirurgicznych/stomatologicznych powinny byc uzywane tylko sterylne roztwory (np. sterylnej soli fizjologicznej lub sterylnej wody). Poniewaz rury unitu nie moga byc sterylizowane, normalny unit stomatologiczny nie moze dostarczac sterylnej wody, nawet wtedy gdy wyposazony jest w niezalezne zbiorniki wodne. Do sterylnych narzedzi, takich jak sterylne strzykawki do irygacji /pokazane na zdjeciu obok/ powinna byc dostarczana woda z system�w wody sterylnej. System wody sterylnej, taki jak ten uzywany przy chirurgicznych umywalkach, omija unit i korzysta ze sterylnych jednorazowych lub sterylizowanych w autoklawie rurek.

82. Zagadnienia specjalne konc�wki stomatologiczne i inne urzadzenia podlaczone do powietrza i sieci wodociagowej radiologia stomatologiczna technika aseptyczna dla leczenia parenteralnego wyposazenie jednorazowego uzytku (narzedzia jednorazowego uzytku) plukanie jamy ustnej przed leczeniem zabiegi chirurgiczne w jamie ustnej obsluga wycink�w/preparat�w z biopsji obsluga ekstrahowanych zeb�w produkty lotne (opary/dymy) powstajace podczas zabieg�w lasero/elektrochirurgii laboratorium dentystyczne Mycobacterium tuberculosis Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) i inne choroby zwiazane z prionami

83. Konc�wki stomatologiczne i inne urzadzenia podlaczone do powietrza i sieci wodociagowej Wszelkie wymienne urzadzenia podlaczone do zr�dla powietrza lub sieci wodociagowej powinny byc sterylizowane, tak aby elementy wewnetrzne zostaly wysterylizowane. Bardzo wazne jest, aby postepowac zgodnie z instrukcja producenta co do czyszczenia. Procedury te moga zapewnic efektywnosc procesu i przyczynic sie do dluzszej uzywalnosci urzadzenia. Dezynfekcja powierzchni plynnymi chemicznymi srodkami bakteriob�jczymi nie jest dopuszczalna. Ponadto stosowanie tlenku etylenu nie jest zalecane, poniewaz nie pozwala na penetracje do element�w wewnetrznych.

84. Podzespoly urzadzen na stale przymocowane do zr�dla powietrza i sieci wodociagowej Nie sa stosowane wewnatrz jamy ustnej pacjenta, ale moga zostac skazone-uzywaj barier ochronnych i wymieniaj je pomiedzy pacjentami-codziennie czysc i na srednim poziomie dezynfekuj powierzchnie urzadzen, jesli sa wyraznie skazone Niekt�re czesci aparatury sa na stale przymocowane do unitu stomatologicznego. Te elementy nie maja kontaktu z jama ustna pacjenta, ale moga zostac zanieczyszczone plynami fizjologicznymi podczas postepowania leczniczego. Sa to miedzy innymi uchwyty do wyrywania zeb�w lub ssaki do odsysania sliny, powietrza, strzykawki woda/powietrze. Urzadzenia te powinny byc wodoodporne i zmieniane po kazdym uzyciu.Jesli zostana widocznie zanieczyszczone podczas uzytkowania, nalezy je wyczyscic i zdezynfekowac dostepnymi zarejestrowanymi srodkami o spektrum obejmujacym pratki gruzlicy (dezynfekcja na srednim poziomie) przed uzyciem dla kolejnego pacjenta.

85. Ssaki do sliny Wczesniej odessane plyny moga byc cofniete do jamy ustnej pacjenta, gdy usta sa szczelnie zamkniete. Nie informuj blednie pacjent�w, by zamykali szczelnie usta wok�l konc�wki ssaka. Przeplyw zwrotny (odwr�cony) moze wystapic gdy podcisnienie w jamie ustnej pacjenta jest bardziej ujemne niz w rurce ewakuacyjnej, na przyklad, gdy pacjent uzyje odsysacza sliny jako slomki. Kiedy to sie stanie, material z ust poprzedniego pacjenta kt�ry pozostal w linii pr�zniowej zasysacza sliny, moze byc odessany do ust kolejnego leczonego pacjenta. Chociaz nie ma doniesien o jakichkolwiek negatywnych przypadkach, pacjenci powinni byc informowani, by nie zamykali szczelnie ust wok�l konc�wki ssaka sliny podczas jej uzytkowania.

86. Radiologia dentystyczna Podczas pracy z aparatem RTG stomatologicznym nalezy: - nosic rekawice i inne srodki ochrony indywidualnej - sterylizowac te czesci aparatu, kt�re zaleca producent - transportowac aparat tak aby nie byl on narazony na skazenia - unikac skazenia innych urzadzen

87. Parenteralne medykamenty Parenteralne medykamenty- to srodki medyczne (leki) podawane bezposrednio do ciala, poza droga jelitowa. Przypadki przeniesienia choroby po podaniu leku droga pozajelitowa zostaly odnotowane w gabinetach lekarskich. Z tego powodu istotne jest, aby personel gabinetu stomatologicznego podawal leki droga pozajelitowa bezpiecznie i stosowal specjalne srodki ostroznosci, aby zapobiec przenoszeniu infekcji

88. Srodki ostroznosci w celu zapobiegania przenoszenia chor�b zwiazanych ze stosowaniem lek�w droga pozajelitowa Obejmuja: Plyny infuzyjne i zestawy, w tym pojemniki do kropl�wek, polaczenia, igly i strzykawki - jako przeznaczone dla jednego pacjenta i jednorazowego uzytku. Jesli chodzi o fiolki lek�w jednorazowego uzytku:Nie stosowac u wielu pacjent�w nawet jesli igla na strzykawke zostala zmieniona. W miare mozliwosci uzywac pojedynczej dawki zamiast wielodawkowych fiolek. Nie nalezy laczyc tresci resztek fiolek do ich ponownego wykorzystania.

89. Urzadzenia jednorazowego uzytku Urzadzenia jednorazowego uzytku to urzadzenia przeznaczone dla jednego pacjenta. Nigdy nie moga byc czyszczone, dezynfekowane lub resterylizowane i uzywane dla innego pacjenta. Jednorazowe urzadzenia stosowane w stomatologii zazwyczaj nie sa odporne na temperature i nie moga byc skutecznie czyszczone. Przykladami takich pozycji moga byc igly, kubki i szczotki, tworzywa sztuczne i ortodontyczne.

90. Plukanie jamy ustnej przed leczeniem Plukanie jamy ustnej srodkiem antybakteryjnym przed leczeniem jest podstawowa procedura stomatologiczna stosowana w gabinecie stomatologicznym. Te plukanki uzywane do jamy ustnej moga zawierac na przyklad glukonian chlorheksydyny, olejki eteryczne. Badania wykazaly, ze plukanie ust pacjenta przed leczeniem pomaga zmniejszyc liczbe bakterii. Jednak nie ma dowod�w naukowych, ze takie praktyki moga zapobiec infekcji klinicznej u pacjent�w lub personelu stomatologicznego. Mimo, ze nie ma niczego zlego w korzystaniu z plynu do plukania ust, ze wzgledu na brak dowod�w, badania kliniczne sa wstrzymywane i nie ma rekomendacji co do jego stosowania.

91. Procedury chirurgiczne w jamie ustnej Jama ustna jest skolonizowana przez wiele rodzaj�w mikroorganizm�w. Zabiegi chirurgiczne stanowia okazje dla tych mikroorganizm�w do przedostania sie do krwioobiegu i innych normalnie sterylnych obszar�w (gdzie bakterie fizjologicznie nie wystepuja). Przedostanie sie mikroorganizm�w do kosci i tkanki podsk�rnej moze zwiekszyc ryzyko zakazenia miejscowego lub ukladowego.Zalecenia CDC okreslaja zabiegi chirurgiczne w jamie ustnej, kt�re "obejmuja naciecia, wyciecia, lub inne naruszenia sterylnego obszaru jamy ustnej� Przyklady obejmuja biopsje, chirurgie przyzebia, implanty, operacje wierzcholkowe i chirurgiczne ekstrakcje zeb�w, usuwanie kosci, zeb�w lub ciecie i szycie w razie potrzeby.

92. Srodki ostroznosci dla procedur chirurgicznych w stomatologii

93. Postepowanie z materialem biopsyjnym W celu ochrony os�b i transportowanego materialu biopsyjnego, kazda pr�bka musi byc umieszczona w mocnym, szczelnym opakowaniu z bezpieczna pokrywka, aby zapobiec wyciekom podczas transportu. Nalezy zachowac ostroznosc przy pobieraniu pr�bki, aby uniknac zanieczyszczenia na zewnatrz pojemnika. Jesli zewnetrzna czesc zbiornika staje sie w widoczny spos�b zanieczyszczona, nalezy ja wyczyscic i zdezynfekowac lub umiescic pojemnik w szczelnej torebce. Pojemniki r�wniez musza byc oznakowane symbolem zagrozenia biologicznego i srodowiskowego.

94. Zeby wyrwane sa uwazane za zakazne i powinny byc traktowane zgodnie z przepisami jako odpady medyczne. Pobrane zeby, powinny byc oczyszczone i zdezynfekowane na srednim poziomie zarejestrowanymi srodkami dezynfekcyjnymi. Wytyczne nie maja zastosowania, w przypadku gdy zab zostaje zwr�cony pacjentowi na jego zyczenie. Jednak dla bezpieczenstwa innych, kt�rzy moga wejsc w kontakt z tym zebem, powinien on byc oczyszczony i zdezynfekowany przed jego zwr�ceniem pacjentowi. Zeby ekstrahowane

95. Zeby ekstrahowane Zeby wyrywane sa czasami gromadzone i wykorzystywane do badan przedklinicznych lub odbycia szkolen. Takie zeby nalezy oczyscic z resztek krwi i przechowywac w wodzie z kranu lub roztworze soli fizjologicznej. Nalezy uzywac mocnych, szczelnych opakowan i etykiet, przenosic je w pojemnikach z symbolem zagrozenia biologicznego. Korzystanie z zeb�w bez amalgamatu jest korzystne, poniewaz zeby moga byc bezpiecznie sterylizowane w autoklawie. Jesli jest potrzeba stosowania zeb�w zawierajacych amalgamat, NIE nalezy ich sterylizowac poniewaz moga produkowac szkodliwe opary rteci. Zamiast tego, nalezy zanurzyc je w 10% formalinie na 2 tygodnie przed wykorzystaniem.

96. Opary z urzadzen chirurgicznych Lasery lub inne urzadzenia elektrochirurgiczne moga spowodowac zniszczenie termiczne tkanek i tworzenie dymu jako produktu ubocznego zawierajacego toksyczne gazy i pary takie jak benzen, zywy i martwy material kom�rkowy (w tym krew) i wirusy. Jednym z problem�w jest fakt, ze rozpylony material zakazny z mikroorganizmami takimi jak wirus Herpes Simplex (HSV) i wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) moze kontaktowac sie z blona sluzowa nosa operatora i innego personelu stomatologicznego pracujacego w poblizu. Nie istnieja dowody, na to ze HIV lub HBV zostaly przekazane za posrednictwem aerozolu i dr�g oddechowych.

97. Laboratorium dentystyczne Protezy dentystyczne, takie jak korony, protezy calkowite i czesciowe, aparaty ortodontyczne i elementy uzyte do ich produkcji sa potencjalnym zr�dlem zakazenia w pracowni protetycznej. Powinne byc traktowane w spos�b, kt�ry chroni pacjent�w i personel przed narazeniem na drobnoustroje.

98. Laboratorium dentystyczne Protezy, aparaty ortodontyczne powinny byc oczyszczone, zdezynfekowane srodkiem dezynfekujacym srednim poziomie i wyplukane przed i po uzyciu. Nalezy nosic rekawice i inne odpowiednie srodki ochrony indywidualnej. W jamie ustnej powinny byc stosowane tylko czyste i sterylne przedmioty.

99. Przenoszenie Mycobacterium tuberculosis Mycobacterium tuberculosis (TBc) rozprzestrzenia sie z czlowieka na czlowieka poprzez powietrze. Kiedy osoba chora na postac plucna lub krtaniowa TBc kaszle lub kicha, male czasteczki sa wydalane do atmosfery. Czasteczki sa szacowane na 05/01 mikrometr�w wielkosci i normalny prad powietrza moze utrzymac je w powietrzu przez dluzszy czas i rozprzestrzenic je w calym pokoju lub budynku. Zakazenie moze wystapic, gdy osoba wdycha aerozol zawierajacy pratki gruzlicy TBc. W ciagu kilku pierwszych tygodni po zakazeniu, mikroorganizmy moga przenosic sie z poczatkowej lokalizacji w plucach do wezl�w chlonnych w centrum klatki piersiowej, a nastepnie do innych czesci ciala przy pomocy krwiobiegu. W ciagu 2 do 12 tygodni system odpornosciowy organizmu zwykle uniemozliwia dalsze rozmnazanie i rozprzestrzenianie sie, ale mikroorganizmy moga pozostac przy zyciu w plucach przez wiele lat. Ten stan jest okreslany jako zakazenie utajona gruzlica.

100. Ryzyko przeniesienia gruzlicy w stomatologii Og�lnie rzecz biorac, ryzyko przeniesienia gruzlicy przez wiekszosc instrument�w stomatologicznych jest bardzo niska. Odnotowano tylko jeden opis przypadku przeniesienia bakterii gruzlicy z zainfekowanego stomatologa na pacjent�w, rzekomo przekazywane w bezposrednim kontakcie przez dlonie stomatologa

101. Zapobieganie transmisji wirusa TBc w gabinecie stomatologicznym Okresowe aktualizacje historii medycznych powinny obejmowac przypadki narazenia na gruzlice, zakazenia lub (obecnie lub w przeszlosci) leczenia czynnej gruzlicy, oraz objawy zgodne z TBc. Leczenie stomatologiczne powinno zostac odroczone jesli u pacjenta podejrzewa sie lub wiadomo, ze wystepuje postac czynnej gruzlicy, dop�ki nie zostanie zbadany przez lekarza specjaliste. Personel dentystyczny powinien nosic maske (chirurgiczna) lub inna ochrone na twarz podczas kontaktu z pacjentem. Kazdy pacjent z podejrzeniem TBc powinien byc oddzielony od innych pacjent�w lub personelu, powinien miec zalozona maske chirurgiczna i korzystac z chusteczki podczas kaszlu lub kichania. Nalezy skierowac takiego pacjenta do specjalisty.

102. Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) jest rzadka, smiertelna choroba osrodkowego ukladu nerwowego, charakteryzujaca sie szybko postepujacym otepieniem progresywnym oraz zaburzeniami czuciowymi i ruchowymi. Uwaza sie, ze CJD jest spowodowana przez male czynniki bialkowe zwane prionami. Priony wystepuja naturalnie u ssak�w i ptak�w, dopiero w sytuacji, gdy zmieniaja one swoja naturalna konformacje, staja sie bialkiem prionowym infekcyjnym. CJD ma bardzo dlugi okres inkubacji i jest choroba raczej rzadka, odnotowuje sie tylko jeden przypadek na milion na calym swiecie.

103. Nowa forma CJD Nowa forma CJD, znany jako wariant CJD, odnotowana zostala w 1996 roku w Wielkiej Brytanii (UK), gdzie wybuch epidemii BSE wystapil u bydla na poczatku 1980 roku. Badania laboratoryjne wykazaly silne podobienstwo miedzy prionami wywolujacymi BSE i vCJD. Mimo, ze konkretne srodki spozywcze nie zostaly zidentyfikowane, transmisja nastepuje prawdopodobnie przede wszystkim poprzez przetworzone produkty zywnosciowe, kt�re zawieraja zakazone tkanki pochodzenia bydlecego, takie jak m�zg lub rdzen kregowy. Wiekszosc przypadk�w vCJD odnotowano w Wielkiej Brytanii. Kilka przypadk�w we Wloszech, Francji, Irlandii, Hong Kongu i Kanadzie. Jeden przypadek odnotowano w 2002 roku w USA.

104. Kontrola infekcji znanej postaci CJD lub vCJD u pacjent�w stomatologicznych W zwiazku z przenoszeniem CJD lub vCJD, specjalne srodki ostroznosci poza standardowymi, moga byc wskazane w leczeniu znanych CJD lub vCJD u pacjenta. Uzywaj przedmiot�w i urzadzen jednorazowego uzytku. Przedmioty, kt�re sa trudne do czyszczenia (np. wiertla diamentowe) traktowane winny byc jako jednorazowego uzytku, nalezy wyrzucic po jednokrotnym uzyciu. Utrzymuj instrumenty w wilgoci do czasu ich czyszczenia i dekontaminacji.Dokladnie czysc i sterylizuj w autoklawie parowym w temperaturze 134 �C. Jest to spos�b sterylizacji zalecany przez WHO.

105. Ocena Programu Ocena programu jest istotnym elementem procesu kontroli zakazen. Wytyczne CDC opisuja program ewaluacji jako "spos�b systematyczny, zapewniajacy uzytecznosc procedur kontroli zakazen, mozliwosc ich wykonania, etycznosc i rzetelnosc� Skuteczny program kontroli zakazen zalezy od: - Opracowania standardowych procedur operacyjnych - Oceny praktyk co do kontroli infekcji - Rutynowej dokumentacji powiklan (np. zawodowego narazenia na krew) oraz chor�b zwiazanych z praca (dla personelu gabinetu stomatologicznego).- Monitoring zakazen zwiazanych z udzielaniem opieki zdrowotnej u pacjent�w.

106. Cele Programu Kontroli Zakazen Celem programu kontroli zakazen jest zapewnienie bezpiecznych warunk�w pracy dla personelu dentystycznego i ich pacjent�w. Mozemy to osiagnac poprzez przyjecie srodk�w, kt�re ograniczaja zakazenia scisle powiazane z wykonywaniem czynnosci leczniczych wsr�d pacjent�w oraz ryzyko narazenia zawodowego wsr�d personelu dentystycznego.

107. Ocena Programu Strategie i narzedzia do oceny programu kontroli zakazen moga zawierac nastepujace elementy:- Okresowa ocena obserwacyjna- Listy kontrolne w celu udokumentowania procedur- Rutynowa ocena narazenia zawodowego na dzialanie czynnik�w chorobotw�rczych przenoszonych przez krew.

108. �Ocena programu daje mozliwosc identyfikacji i zmiany niewlasciwych praktyk, a tym samym poprawy efektywnosci programu kontroli zakazen� Sprawdzaj okresowo, na witryny CDC sieci Web w celu przegladu aktualizacji, material�w dodatkowych, oraz innych przydatnych informacji. Dziekujemy za odwiedzenie tej strony. Sprawdzaj okresowo, na witryny CDC sieci Web w celu przegladu aktualizacji, material�w dodatkowych, oraz innych przydatnych informacji. Dziekujemy za odwiedzenie tej strony.