1 / 29

Hersenen en geslachtshormonen: over neurosteroïden, seksueel gedrag en de hersencyclus.

Hersenen en geslachtshormonen: over neurosteroïden, seksueel gedrag en de hersencyclus. Petra De Sutter UZ Gent. Inleiding. hersenen. voortplanting. seksualiteit. neurosteroïden. ?. hersenen. steroïden. voortplanting. seksualiteit. Seksuele differentiatie en dimorfisme van de hersenen

sarila
Download Presentation

Hersenen en geslachtshormonen: over neurosteroïden, seksueel gedrag en de hersencyclus.

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Hersenen en geslachtshormonen: over neurosteroïden, seksueel gedrag en de hersencyclus. Petra De Sutter UZ Gent

  2. Inleiding hersenen voortplanting seksualiteit

  3. neurosteroïden ? hersenen steroïden voortplanting seksualiteit

  4. Seksuele differentiatie en dimorfisme van de hersenen • Seksualiteit en hersenen • Oestrogenen, humeur en cognitie

  5. Werking van steroïden • Oestradiol: • Bindt op ER-α en op ER-β (verschillende weefseldistributie, ook in de hersenen) • Traag en langdurend genomisch effect • Klassiek effect • Snel en kortdurend non-genomisch effect • Seksuele differentiatie hersenen? • Plasticiteit hersenen ? • T -> aromatase -> E2 (differentiatie in mannelijke richting ~ hogere dosis E2, o.a. de novo)

  6. Werking van steroïden • Oestradiol: • is ’ neurotroof ’: • induceert synapsformatie, • gaat de synapsdestructie oiv progesteron tegen • remt apoptose en is anti-oxydans • Induceert progesteron receptoren (progesteron doet E2 receptoren dalen!) • Progesteron • Allopregnanolon (metaboliet en neurosteroïd): bindt centraal op GABA-A receptor (centrale inhibitie -> sedatief-hypnotisch cfr barbituraten) • >< pregnenolon: GABA antagonist !

  7. Prenatale steroïden en de hersenen • Steroïdreceptoren: • limbisch systeem (hypothalamus en amygdala) • Regelt « overlevings » gedrag zoals honger, dorst, agressie, reproductie • Sexueel dimorfe hersenkernen (knaagdieren) -> hypothalamus • Mannetjes: A -> E2 -> mannelijk fenotype • Geen LH surge op E2 stijging, agressief seksueel gedrag • Vrouwtjes: E2 vnl gebonden en niet voorbij bloed-hersenbarrière -> vrouwelijk fenotype • Wel LH surge op E2 stijging, receptief seksueel gedrag • Omkeerbaar door castratie (M->V) of androgeentherapie (V->M)

  8. Seksueel dimorfisme van de hersenen • Mens: dimorfisme aangetoond, bepaalde kernen groter bij mannen dan bij vrouwen, behalve bij homoseksuelen (INAH3 – 3rd interstitial nc of the anterior hypothalamus) en transseksuelen (BSTc -bed-nucleus of the stria terminalis) • Mol Brain res (2003): differentiële genexpressie (50tal genen) in de hersenen bij muizen, vóór steroïd differentiatie !

  9. Seksueel dimorfisme thv de hersenen Gender Mannelijk Vrouwelijk Gedrag Dominant, competitief Sociaal, intuïtief agressief emotioneel Inzicht Ruimtelijk, abstract Verbaal, artistiek Lateralisatie +++ - C. Callosum minder meer connecties INAH3 groot klein

  10. “nature” hersenen hormonen “nurture” Primaire & secundaire seksuele kenmerken - Permanente structurele invloeden - Reversibele effecten • T • E2

  11. steroïden en seksueel gedrag Knaagdieren: • perivulatoir: seksueel receptief (lordose) • postovulatoir: vijandig tov mannetjes

  12. Hersenen en seksualiteit bij de vrouw • Androgenen: verhogen libido, seksuele fantasieën en motivatie bij de vrouw (Money 1961) • Female Sexual Dysfunction: stoornissen van seksuele begeerte, opwinding, orgasme stoornissen en seksuele pijnsyndromen • 43% van alle vrouwen • Masters/Johnson en Kaplan model = typisch mannelijk (begeerte -> opwinding -> orgasme -> resolutie) zelfbeeld Houding tov sex Sex drive hormonen partnerrelatie

  13. Hersenen en seksualiteit bij de vrouw • Female Sexual Dysfunction: stoornissen van seksuele begeerte, opwinding, orgasme stoornissen en seksuele pijnsyndromen (International Consensus Classification System(1999)) I. Sexual desire disorders A. Hypoactive sexual desire disorder (33%) B. Sexual aversion disorder (phobic) II. Sexual arousal disorder (lubrication) (20%) III.Orgasmic disorder (25%) IV. Sexual pain disorder A. Dyspareunia B. Vaginismus C. Other sexual pain disorders (non-coital) (V. Sexual satisfaction disorder ? -20%)

  14. Hypothese - Invloed van testosteron op libido • 1. Directe invloed op libido zelf (AR receptoren in limbisch systeem) • 2. Via een centraal effect op stemming, ‘energie’, assertiviteit, ‘well-being’ en motivatie • 3. Als precursor van E2 in hypothalamus belangrijk voor vrouwelijke seksuele functie en zelfbeeld • 4. Direct vasomotorisch effect op vaginale doorbloeding en lubrificatie

  15. Fysiologie van androgenen bij de vrouw Testosteron HERSENEN bot, vetweefsel, huid, vasculaire endothel en glade spier, ovarium, placenta 5 reductase types 1 & 2 in androgeen responsieve weefsels Aromatase 17-Oestradiol 5-DHT

  16. Androgene productie bij de premenopauzale vrouw Bijnier 40-50% Androstenedion 40-50% 10-20% DHEA 50-60% 0% DHEAS 90% Perifere conversie 50% Testosteron 25%-35% 25%

  17. Androgene productie bij de postmenopauzale vrouw Bijnier 20% Androstendion 70% 10-20% DHEA 50-60% 0% DHEAS 90% Perifere conversie 40% Testosteron  40-50% 10%

  18. Androgene productie bij de vrouw na OE Bijnier 20% Androstendion 70% 10-20% DHEA 50-60% 0% DHEAS 90% Perifere conversie 40% Testosteron 40-50% 10%

  19. Het CZS en coïtus Perifeer visuele, tactiele, auditieve of reukprikkels Lokaal aanraking/stimulatie genitalia sensoriële banen sacrale spinale tractus autonome reflexen (secretie, spiercontracties) Centraal sensoriële cortex: bewuste perceptie limbisch systeem: plezier hypothalamus stimulatie hypofyse: FSH, LH en oxytocine

  20. Oxytocine, het « love hormone » Oxytocine: - gesecreteerd door hypothalamus -> hypofyse onder invloed van diverse prikkels (cervicovaginaal, tepels) - piekt tijdens masturbatie/coïtus met orgasme - doet uterus samentrekken (semen transport)- belang tijdens de arbeid, piekt onmiddellijk postpartum (inductie van materneel gedrag) - stijgt bij prikkels vanwege de baby (geluid, zicht, gedachten) -> piekt tijdens het zuigen - parallel met oxytocine pieken ook de endorfines (pijn en plezier, bonding) - wordt uitgelokt door aanraking, knuffelen, intimiteit, bonding (ook gestimuleerd door E2: belang voor de vrouw groter dan de man?)

  21. 3 emotie-motivatie systemen die instaan voor het paren, reproductie en ouderschap Dopamine Noradrenaline Serotonine Oestrogenen Androgenen Lust Attraction Attachment Oxytocine Vasopressine

  22. Het hypo-oestrogeen continuum van de vrouwelijke hersenen • PMS/PMDD, postnatale depressie en perimenopause: • Depressie, slaapstoornissen, irritabiliteit, angst en paniekaanvallen, geheugen- en cognitieve dysfunctie, gedaald ‘well-being’ gevoel • Gemeenschappelijk: oestrogeen deprivatie ! • E2: veroorzaakt stijging van dopamine, norepinefrine, serotonine en beta-endorfines, vermindert MAO activiteit • E2 stimuleert het NN-methyl-D-aspartaat (NMDA) netwerk: excitatie (>< GABAa balanceert het NMDA netwerk): bvb meer epilepsie preovulatoir, ‘restless legs’ syndroom • Progesteron: veroorzaakt daling van amines, stijging van MAO activiteit < daling E2 receptoren? -> ‘mood changes’ • Neurosteroïden: de novo gesynthetiseerd uit cholesterol in de hersenen ~ geen verband met serumspiegels

  23. ovulatie P E2 PMS/PMDD serotonine

  24. Geheugen, cognitie en oestrogenen • Hippocampus: centrum van korte termijn geheugen en cognitie < wordt door E2 gemodelleerd • E2 doet acetylcholine en lokale doorbloeding stijgen waardoor imprinting van nieuwe gegevens beter gebeurt • E2 substitutie verbetert korte termijn geheugen en cognitie, beschermt tegen Alzheimer (primaire, zeker geen secundaire preventie) ??? • WHI-Memory Study (JAMA mei 2003): • Cognitieve functie slechter bij 6.7% E+P behandelde vrouwen • Vs 4.8% placebo • -> in vitro is progesteron neuroprotectief (potentialiseert E2), doch MPA NIET (eerder antagonist)! • Belang van SERMs?

  25. Dank U voor Uw aandacht !

More Related