Kwetsbaarheid voor (seksueel) misbruik bij ontwikkelingsstoornissen

1. Kwetsbaarheid voor (seksueel) misbruik bij ontwikkelingsstoornissen Rutger Jan van der Gaag MD PhD Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers UMC St. Radboud / Karakter UCN Dimence GGz Overijssel Nijmegen, the Netherlands

2. Opzet Presentatie • Inleiding - Aanleiding • Rauwe data • Regulatie en Ontregeling • Ontwikkelingsstoornissen bij meisjes • Een zorgwekkend slecht gedefinieerd gebied

3. een Akelig Vermoeden • Onderzoek naar comorbiditeit • in een verslavings kliniek • onder volwassenen met ASS

4. Jaarcohorte Verslavingskliniek • 118 87 mannen en 31 vrouwen • ADHD 37% mannen en 16,2% vrouwen • NB • 9/10 vrouwen seksueel misbruikt • in de leeftijd van 9-13!

5. Een dwarsdoorsnede van ASS bij volwassenen

6. Gender differences co-morbidity

7. Gender differences co-morbidity • Life events more frequent in women • 85% Sexual abuse age 9-14

8. Voorlopige conclusie • Ontwikkelingsstoornissen bij vrouwen meer prevalent dan verondersteld • Gemaskeerd door bijkomende psychopathologie • Gemarkeerd door traumatisering • ADHD • gezellige kletsmajoren • Thrill seeking • ASS • Behoefte aan contact • Naif +++

9. Twee vragen • Vroege en late aspecten van stress b.v. door traumatizering • Waarom worden ontwikkelingsstoornissen bij meisjes niet ontdekt

10. Regulatie

11. Regulatie & Ontregeling Korte termijn en lange termijn effecten van stress (door traumatizering)

12. Ontwikkeling een interactief proces • Ontwikkeling levenslang in wisselwerking tussen het individu en (bio- psycho-sociale) omgeving • Het individu beïnvloedt de omgeving • De omgeving heeft impact op het individu

13. Ontwikkeling een oneindig Interactief Proces genetische (pre)dispositie baarmoederomgeving epigenetische veranderingen (baarmoeder)omgeving functionele paden - neurotransmissie omgeving Neuro-cognitieve profielen informationverwerkingsstijl/mogelijkheden omgeving ------------------------------------------ gedragsmatig fenotype  sociale context - omgeving

14. Transactionele momenten • Genetische aanleg: • risico en beschermende factoren • Kwetsbare fases • “onbedoeld bekrachtigen ongewenst gedrag”

15. Het mesolimbische beloningssysteem

16. HPA

17. De Muizen van Nuchterlein • If you are a mouse there is a lot we can do for you…

18. cognitive loop limbic loop cortex cortex striatum pallidum thalamus Regulatie systemen striatum pallidum s. nigra thalamus Marieke Langen et al, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010

19. cognitive loop limbic loop sensorimotor loop cortex striatum pallidum thalamus gedrag Regulatie systemen: gedrag Marieke Langen et al, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010

20. Gecontroleerd Proces bij voorbeeld bij verslaving Motivatie om zich in te houden inhiberen/ veranderen Executieve Functies AFFECT REGULATIE Negatieve Verwachtingen Stoppen met gebruiken► Negatieve Ervaringen Middelen Gebruik Automatisch Proces Alcohol & Drugs als emotie “oppeppers CRAVING Alcohol & Drugs Gebruik SENSITISATIE Alcohol & Drugs Sociale Context waarin gebruikt wordt Geassocieerde Stimuli bv gedrukte stemming - ontstemming Addiction Dual Processing Wiers et al 2007

21. vroege life events Verwaarlozing –Mishandeling -Sexueelmisbruik Ontregeling stress systemen Huidige Stress Belasting Leerproblemen- Uitval school/werk/peergroup Sexueel misbruik Genetische Factoren Kwetsbaarheid voor verslaving-ADHD-ASS-ODD/CD Impulsiviteit/compulsiviteit Ontwikkelingsstoornissen Verslaving ODD/CD ↔ ADHD ASS ↔ PTSS Gen- en omgevingsfactoren in het kwetsbaarheidsmodel uit Kind en Adolescent 2010 Verslaving als ontwikkelingsstoornis: Een andere kijk op neurobiologie en comorbiditeit Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers & Rutger Jan van der Gaag

22. Man – Vrouw verschillen

23. Van ouds

24. Evolutionair Perspectief Vrouwen gekarakteriseerd door : • Sociale vaardigheden en kwaliteiten • Strerke verbaliteit en talig vermogen • Een Analoge wijze van denken: • Sensitief voor emotionele aspecten • Met een groot vermogen tot integreren…

25. Evolutionair Perspectief • Mannen (oorspronkelijk jagers) • Sterk oog voor details • Logisch mathematisch denken • Eenzijdig doorzettingsvermogen op een bepaald thema (wetenschap en technologie) • Digitale denkers (binair: zwart – wit)

26. Evolutie: Variantie als overlevingsstrategie! • Maar er is geweldige overlap • Een normaal verdeling op Gauss kurves • Autisme Extreme “mannelijk denken” • Maar door de overlap zijn er veel vrouwen die mannelijker denken dan veel mannen…

27. Neuropsychologie • Executieve Functies • Plannen & organiseren • gedrag • gedachten • toetsend aan de buitenwereld • Aandachtsfuncties • Aandachtsspanne • Volgehouden aandacht • Afleidbaarheid

28. Evolutie • “mannelijke” en “vrouwelijke” kenmerken staan onder invloed van chromosomen en hormonen • Testosteron is ook bij vrouwen werkzaam! • Bij transsexuelen: verandert de wijze van denken onder invloed van de hormonen die zij krijgen om de geslachtskenmerken te wijzigen

29. Autisme Andere? / Verstoorde? Ontwikkeling Eenzichtbaarvoordeel! eenOnzichtbare Handicap! 29

30. Waarom zouden ‘nadelige’ eigenschap evolutionair voortduren en zich juist nu zo sterk manifesteren? • ADHD • op “normaal continuum 15% • “impairment” 2-5% • Persistentie 60% • Man Vrouw: kk 4/1 volwassenen = !?!?!? • ASS • Eigenschap / Condition ongeveer 5% • “impairment” 1% • Persistentie 60% • Man Vrouw: kk 4/1 volwassenen 1/ 2-3? 30

31. Waarom worden meisjes met ontwikkelingsstoornissen slecht herkend • Externalizerend gedrag leidt tot verwijzingen • Internalizerend net zo prevalent in algemene bevolking maar niet in verwijzingspatronen

32. Waarom worden meisjes met ontwikkelingsstoornissen slecht herkend • Criteria Ontwikkelingsstoornissen • Zijn geschreven op kinderen • Zijn geschreven op jongens!

33. Quod nunc? • Internalizerende problemen MEDICALISEREN? Neen! • Wel signaleren en serieus nemen • Psycho-educatie als preventie maatregel

34. Conclusies • Ontwikkelingsstoornissen vormen een sterk risico op traumatizering en ontwikkelen van “maskerende” psychopathologie • “ bewustwording & educatie” • Behandelen waar nodig

35. DANK VOOR UW AANDACHT p.vanwijngaarden@dimence.nl r.vanderGaag@psy.umcn.nl