Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości struktura i kompetencja doradcza

1. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwościstruktura i kompetencja doradcza Michał Małaszkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Uwr.

2. Podstawa działania i procedowania MTS - źródła • Umowa międzynarodowa art. 7, 36 ust.3 oraz art 92- 96 KNZ • Statut MTS jako integralna część KNZ • Regulamin MTS (Rules of Court)- przyjmowany samodzielnie przez MTS (art 30 Statutu) • +możliwość uzupełnienia/modyfikacji postanowień regulaminu w sposób zaproponowany przez strony (MTS rozstrzyga samodzielnie art 101 Regulaminu) • Praktyczne Wskazówki (PracticeDirections) • uchwała dot. wewnętrznej praktyki sądowej przyjęta przez MTS na podstawie art 19 Regulaminu • Uchwały RB/ ZO ONZ dot. funkcjonowania MTS (w tym uchwała określająca warunki dopuszczenia do postępowania państw niebądących stroną Statutu) • Konwencja o przywilejach i immunitetach ONZ z 1946 r.

3. Podstawa działania i procedowania MTS - źródła • Artykuł 92 • Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości jest głównymorganemsądowymOrganizacjiNarodówZjednoczonych.TrybunałdziaławedługzałączonegoStatutu, któryopierasięnaStatucieStałegoTrybunałuSprawiedliwościMiędzynarodowejistanowiintegralnączęśćniniejszejKarty. • Artykuł 93 • 1. Wszyscy członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych są ipso facto stronami Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. • 2. Państwo nie należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych może stać się stroną Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na warunkach, które w każdym przypadku określi Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.

4. Struktura MTS • Sędziowie • Możliwość utworzenia Izb (rozpatrywanie spraw spornych przez Izbę ma miejsce na żądanie stron) • Izby MTS- kompetencja MTS do utworzenia (art 26 i 29 Statutu) • Izby do rozpatrywania spraw określonego rodzaju(3+ sędziów) • Izby do rozpatrywania konkretnej sprawy (ilość sędziów ustalana przez MTS za zgodą stron) • Izba do rozpatrywania spraw w trybie uproszczonym (5 sędziów) • SekretariatMTS -Sekretarz mianowany przez MTS na 7 letnią kadencję

5. Sędziowie MTS • 15 sędziów – orzekanie co do zasady w pełnym składzie, liczba sędziów nie mniejsza niż 11 (quorum dla ważności posiedzenia 9 sędziów) • kandydaci na sędziów: • wybierani z listy osób STA • wymogi (wysoki poziom moralny, uprawnienie do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych/ uznani przedstawiciele nauki prawa międzynarodowego) • podział odzwierciedlający główne systemy prawne świata ( de facto podział geograficzny) • Wybórw równoległych głosowaniach ZO i RB - większość bezwzględna (zanik podziału na członków stałych i niestałych RB) • kadencja 9 lat (z możliwością reelekcji) - rotacyjna- wybór ma miejsce co do zasady co 3 lata • Prezes i Wiceprezes MTS są wybierani na 3-letnie kadencje przez pełny skład MTS (art. 21 Statutu)

6. Specyfika kompetencji doradczej MTS • mniejszość spraw rozpatrywanych przez MTS • niezależność jurysdykcji MTS od zgody Państw (zagrożenie „wprowadzania tylnymi drzwiami” obowiązkowej jurysdykcji) • charakter dyskrecjonalny • legitymacja do zwrócenia się o opinię do MTS i zakres kompetencji • Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa w każdej kwestii prawnej • inne organy ONZ (Rada Ekonomiczna i Społeczna, Rada Powiernicza) • organizacje wyspecjalizowane ONZ (ILO, FAO, UNESCO, WHO, IBRD, IFC, IDA, IMF, ICAO, ITU, IFAD, IMO, WIPO, UNIDO, IAEA) • = w kwestiachprawnych, wyłaniającychsię w toku ich działalności

7. Umocowanie kompetencji doradczej MTS • Artykuł 96 KNZ • 1. Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa mogą zwrócić się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości o wydanie opinii doradczej w każdej kwestii prawnej. • 2. Inne organy Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz organizacje wyspecjalizowane, którym Zgromadzenie Ogólne może w każdym czasie udzielić do tego upoważnienia, mogą również zwracać się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości o wydanie opinii doradczych w kwestiach prawnych, wyłaniających się w toku ich działalności. • Article 65 Rules of Court (Regulamin MTS) • 1. The Court may give an advisory opinion on any legal question at the request of whatever body may be authorized by or in accordance with the Charter of the United Nations to make such a request. • 2. Questions upon which the advisory opinion of the Court is asked shall be laid before the Court by means of a written request containing an exact statement of the question upon which an opinion is required, and accompanied by all documents likely to throw light upon the question.

8. Procedura w sprawie wydania opini doradczej • odesłanie do postanowieńdotyczącychsprawspornych (art 68 Regulaminu) • możliwośćpowoływaniasędziówad hoc (art. 31 Statutu MTS, art 102 ust.3 Regulaminu MTS) • powiadomieniepaństwiodpowiednichorganizacjimiędzynarodowychprzezSekretarza • Uprawnieniapaństwiorganizacjimiędzynarodowych • skierowaniepisemnegowniosku (request) przezSekretarzaGeneralnego ONZ (lubodpowiedniegoprzedstawicielaorganizacji) • możliwośćprzedstawianiustnychlubpisemnychstanowisk • możliwośćodniesieniasię do stanowiskinnychstron • = w terminachzakreślonychprzez MTS w zarządzeniu • Ustneogłoszenieopinii

9. Podstawy do odmowy wydania opinii przez MTS • Przesłanki badane przez MTS • umocowanie organizacji do skierowania żądania • pozostawanie w zakresie kompetencji (wniosek o opinie doradczą w sprawie legalności użycia broni atomowej złożony przez WHO) • polityczny charakter sprawy • inne istotne powody dla nieskorzystania przez MTS z uprawnienia (dyskrecjonalność uprawnienia MTS)

10. Charakter i znaczenie opinii doradczych MTS • formalnie niewiążący charakter – • brak stanu związania i powagi rzeczy osądzonej • oparcie na autorytecie MTS + możliwość podjęcia działań przez organ występujący o wydanie opinii – praktyka podejmowania przez ZO uchwał o treści potwierdzającej treść opinii doradczej • znaczenie dla rozwoju prawa organizacji międzynarodowych • de facto istotny wpływ na rozwój prawa międzynarodowego • Opinia doradcza w sprawie zastrzeżeń do Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa – kwestia zastrzeżeń do traktatów z dziedziny praw człowieka • Opinia doradcza w sprawie odszkodowań poniesionych w służbie ONZ – podmiotowość organizacji międzynarodowych/ pojęcie kompetencji powierzonych • Opinia doradcza w sprawie zgodności z prawem deklaracji niepodległości dokonanej przez Kosowo – zagadnienia ruchów niepodległościowych