PULMONER EMBOLİNİN KLİNİK TİPLERİNE GÖRE TANIDA GECİKMELERE NEDEN OLAN FAKTÖRLERİN PROGNOZA ETKİSİ

1. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI ANABİLİM DALI PULMONER EMBOLİNİN KLİNİK TİPLERİNE GÖRE TANIDA GECİKMELERE NEDEN OLAN FAKTÖRLERİN PROGNOZA ETKİSİ Nurşen Yaşayancan, Meftun Ünsal, Sevgi Canbaz, Özgür İnce, Müfit Bakırcı, Esra Arslan

2. Hiçbir çıkar çatışmam yoktur.

3. Pulmoner tromboemboli (PE), pulmoner arter veya dallarının trombüsle aniden tıkanması sonucu ortaya çıkan mortalitesi yüksek bir hastalıktır. (1) • DVT’ nin ölümcül bir komplikasyonu olarak ortaya çıkan PE, klinik bulguların özellikli olmaması nedeniyle her zaman kolay tanı konabilen bir hastalık değildir. 1.Uresandia F, Arch Bronconeumol 2004; 40: 580-594.

4. Ülkemizde PE mortalitesi Sağlık Bakanlığı verilerine göre yıllık 386 kişidir. • Aslında beklenen olgu sayısı yıllık 3000 civarındadır.

5. PE, klinik olarak önemsiz veya tesadüfî olarak saptanan non-masif ve submasif emboliden, ani ölümle sonuçlanan masif emboliye kadar değişen klinik tabloyla karşımıza çıkabilir. • Klinik; vasküler tıkanıklığın şiddeti, sayısı, embolinin yeri, hastanın yaşı ve daha önceden kardiyopulmoner hastalığının bulunup bulunmamasına göre değişkenlik gösterir(2). 2. Hyers TM. Am J Respir Crit Care Med 1999;159:1-14.

6. KLİNİK • Akut göğüs ağrısı, nefes darlığı, ateş ve takipne olguların yarısından çoğunda görülen semptomlardır. Ancak hiçbiri PE tanısı koyduracak özellikte değildir . • Akut PE’ nin klinik formları trombüsün ve tıkanan arterin boyutuna ve arter yatağının kesit alanına göre değişir. • Bunlar; nonmasif emboli, submasif emboli, masif emboli, tekrarlayan embolidir (1). 1. Uresandia F, Arch Bronconeumol 2004; 40: 580-594. 3. Manganelli D, Palla A, Donnamaria V, Giuntini C. Clinical features of pulmonary embolism. Doubts and certainties. Chest. 1995 Jan; 107(1 Suppl): 25S-32S. Review.

7. AMAÇ • Bu çalışmada semptomların başlangıcından itibaren 3 günden daha uzun sürede pulmoner emboli tanısı konulan hastalarda, tanı koymadaki gecikmenin prognoza olan etkilerini araştırmayı amaçladık.

8. YÖNTEM • PE tanısı alan 189 hastanın verileri retrospektif olarak incelendi. • Klinik olarak masif, submasif ve nonmasif olarak değerlendirilen hastaların • Semptomlarının başlangıcından ilk gittiği doktora (hasta gecikmesi) • İlk başvurduğu doktordan kurumumuza (sevk gecikmesi) • Semptomlarının başlangıcından tanıya (total gecikme)

9. YÖNTEM • Ek olarak hastaların semptomları, sigara alışkanlığı, eğitim durumu, eşlik eden hastalıklar kaydedildi. • Verilerin değerlendirilmesinde Mann-Whitney U testi , Kruskal Wallis ve ki-kare testleri kullanıldı.

10. BULGULAR • Hastaların 104’ü kadın, 85’i erkekti. Şekil 1. Olguların cinsiyete göre dağılımı

11. BULGULAR • Masif PE 50 hasta • Submasif PE 63 hasta • Nonmasif PE 76 hasta

12. BULGULAR • Hasta gecikmesi ortalama 7.9±15.2 (1-120) gün idi. • Sevk gecikmesi 0.5±3.9 (0-45) gün idi. • Total gecikme 13.1± 19.8 (0-120) olarak belirlendi.

13. BULGULAR Şekil 3: Olguların gecikme faktörleri ve total gecikme yüzdesi

14. BULGULAR • Olguların 170’i tam şifa, 19’u ölümle sonuçlandı. • Şekil 2. Olguların prognozu

15. BULGULAR • Gecikmelerin hasta prognozu üzerine etkisinde anlamlı fark bulunmadı (p>0.059). • Üç günden fazla gecikmesi olan ve gecikme olmayan gruplar arasında cinsiyet, sigara içimi, eğitim düzeyi, emboli tipi ve ek hastalıklar açısından anlamlı fark bulunmadı (p > 0.05). • PE tanısında gecikme olmayan grupta emboli tipi ile sonuç arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptandı. En fazla ölüm masif PE olan grupta idi. ( p<0.01).

16. ABD’den Elliott ve arkadaşlarının çalışmasında semptomların başlangıcından doktora başvurana kadar geçen süre ortalama 2.9 gün bulunmuştur. • İrlanda’dan Timmons ve arkadaşlarının çalışmasında hastaların %50’si semptom başlangıcından sonra 24 saat içinde doktora başvurmuş, % 25’i ise 1 haftadan daha uzun bir sürede başvurmuştur. • Jimenez Castro ve arkadaşlarının çalışmasında ise semptom başlangıcından tanıya kadar geçen süre ortalama 7 gündür. Hastaların % 18’inde tanıdaki gecikme 7 günden fazla, % 6’sında 25 günden fazladır.

17. Ageno ve arkadaşlarının çalışmasında hastalığı daha ciddi olanların daha erken doktora başvurduğu gösterilmiştir. • Bülbül ve arkadaşları çalışmalarında acil servise ya da polkliniğe başvuran hastalarda PE tanısını 0.9±1.9 gün içinde konulmuştur.

18. SONUÇ • Tanıda gecikme PE hastalarında gözlenebilen bir durumdur. • Tanı koymada en önemli faktör klinik şüphedir. • Özellikle masif PE hastaları semptomları daha ciddi olduğundan erken dönemde başvurabilirler, saatlerin hatta dakikaların bile önemli olduğu bu grup hastalarda tedaviye erken dönemde başlanmadığında mortalitenin yüksek olabileceği unutulmamalıdır.

19. TEŞEKKÜR EDERİM