KAMU İÇ KONTROL STANDARTLRI

1. KAMU İÇ KONTROL STANDARTLRI Fadıl TUNÇEL Uludağ Üniversitesi İç Denetçi ftuncel@uludag.edu.tr

2. SUNUM PLANI • Yasal düzenleme • Kamu İç Kontrol Standartlarının Kamu İç Kontrol Rehberi çerçevesinde değerlendirilmesi ve Uludağ Üniversitesi Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planında gelinen nokta

3. Kamu İç Kontrol Standartlarının yasal dayanakları • 5018 Sayılı Kanun gereği 31.12.2005 tarihinde yayımlanan İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 5. maddesinde; İç Kontrol Standartlarının, merkezi uyumlaştırma görevi çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafından belirleneceği ve yayımlanacağı ifade edilmiştir. • Bu doğrultuda hazırlanan Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği 26.12.2007 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. • Söz konusu düzenlemeler doğrultusunda Maliye Bakanlığı BÜMKO tarafından hazırlanan Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi yayınlanmıştır.

4. İç Kontrol Bileşenleri, Standartlar ve Genel Şartlar Kamu İdarelerinde iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi amacıyla COSO modeline uygun olarak 5 İç kontrol bileşeni 18 standart ve bu standartlar için gerekli 79 genel şart belirlenmiş bulunmaktadır.

5. İç Kontrol Bileşenleri ve Standartlar • 1. Kontrol Ortamı Standartları • 2. Risk Değerlendirme Standartları • 3. Kontrol Faaliyetleri Standartları • 4. Bilgi ve İletişim Standartları • 5. İzleme Standartları

6. Kontrol Ortamı Standartları Kontrol ortamı standartları; • Etik Değerler ve Dürüstlük, • Misyon, Organizasyon Yapısı ve Görevler, • Personelin Yeterliliği ve Performansı, • Yetki Devri olmak üzere 4 başlık altında 26 genel şarttan oluşmaktadır.

7. Kontrol Ortamı Standartları • Standart: 1. Etik Değerler ve Dürüstlük Personel davranışlarını belirleyen kuralların personel tarafından bilinmesi sağlanmalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 1.1. İç kontrol sistemi ve işleyişi yönetici ve personel tarafından sahiplenilmeli ve desteklenmelidir. • 1.2. İdarenin yöneticileri iç kontrol sisteminin uygulanmasında personele örnek olmalıdırlar. • 1.3. Etik kurallar bilinmeli ve tüm faaliyetlerde bu kurallara uyulmalıdır. • 1.4. Faaliyetlerde dürüstlük, saydamlık ve hesap verebilirlik sağlanmalıdır. • 1.5. İdarenin personeline ve hizmet verilenlere adil ve eşit davranılmalıdır. • 1.6. İdarenin faaliyetlerine ilişkin tüm bilgi ve belgeler doğru, tam ve güvenilir olmalıdır.

8. Kontrol Ortamı Standartları Kontrol Ortamının Temel Unsurları Kontrol ortamının temel unsuru “kurum” ve “insan” dır. • Kişisel ve mesleki dürüstlük ilkeleri, • Yönetimin ve personelin etik değerleri benimsemesi, • Üst yönetimin iç kontrole yönelik destekleyici tutumu, • Kurumsal (Organizasyonel) yapı, • Personelin mesleki yeterliliği ve performansı, • İnsan kaynakları politikaları ve uygulamaları, • Yönetim felsefesi ve iş yapma tarzı, • Yetki devri.

9. Kontrol Ortamı Standartları Etik Kavramı • Etik, çeşitli mesleklerin yürütülmesinde uyulması veya kaçınılması gereken davranışlar bütünü olarak tanımlanmaktadır. • Kamu yönetiminde etik kavramı, kamu görevlilerinden beklenen davranış standartları ve ilkelerini ifade eder. • Etik, kamu görevlilerinin çalışmaları sırasında kullandıkları, kamu gücünü sınırlayan kontrol ve denge noktalarının bütünüdür.

10. Kontrol Ortamı Standartları Etik Davranış İlkeleri (Kamu İç Kontrol Rehberi) -Mal bildiriminde bulunma, -Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık, -Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu, -Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan, -Savurganlıktan kaçınma, -Kamu malları ve kaynaklarının Kullanımı, -Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı, -Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması,

11. Kontrol Ortamı Standartları Etik Davranış İlkeleri (devam) -Çıkar çatışmasından kaçınma, -Yetkili makamlara bildirim, -Nezaket ve saygı, -Saygınlık ve güven, -Dürüstlük ve tarafsızlık, -Amaç ve misyona bağlılık, -Hizmet standartlarına uyma, -Halka hizmet bilinci, -Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci, -Eski kamu görevlileriyle ilişkiler.

12. Kontrol Ortamı Standartları • Standart: 2. Misyon, organizasyon yapısı ve görevler İdarelerin misyonu ile birimlerin ve personelin görev tanımları yazılı olarak belirlenmeli, personele duyurulmalı ve idarede uygun bir organizasyon yapısı oluşturulmalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 2.1. İdarenin misyonu yazılı olarak belirlenmeli, duyurulmalı ve personel tarafından benimsenmesi sağlanmalıdır. • 2.2. Misyonun gerçekleştirilmesini sağlamak üzere idare birimleri ve alt birimlerince yürütülecek görevler yazılı olarak tanımlanmalı ve duyurulmalıdır. • 2.3. İdare birimlerinde personelin görevlerini ve bu görevlere ilişkin yetki ve sorumluluklarını kapsayan görev dağılım çizelgesi oluşturulmalı ve personele bildirilmelidir. • 2.4. İdarenin ve birimlerinin teşkilat şeması olmalı ve buna bağlı olarak fonksiyonel görev dağılımı belirlenmelidir. • 2.5. İdarenin ve birimlerinin organizasyon yapısı, temel yetki ve sorumluluk dağılımı, hesap verebilirlik ve uygun raporlama ilişkisini gösterecek şekilde olmalıdır. • 2.6. İdarenin yöneticileri, faaliyetlerin yürütülmesinde hassas görevlere ilişkin prosedürleri belirlemeli ve personele duyurmalıdır. • 2.7. Her düzeydeki yöneticiler verilen görevlerin sonucunu izlemeye yönelik mekanizmalar oluşturmalıdır.

13. Kontrol Ortamı Standartları Misyon, Organizasyonel yapı, Görevler -İdarenin misyonu, idarenin var oluş amacını ve devlet yapısı içindeki temel fonksiyonunu göstermektedir. -Organizasyonel yapı, idarenin amaç ve hedeflerine ulaşılabilmesi için yürütülen görevlerin kontrol edilmesini ve gözetiminin yapılmasını sağlamaktadır. -İdarenin yürüttüğü görevlere ise misyonu ve idarenin organizasyonu yön vermektedir. Birbirini tamamlayan söz konusu unsurlar, iç kontrol sisteminin diğer bileşenleri için önemli bir temel teşkil etmektedir.

14. Kontrol Ortamı Standartları Misyon • Kamu idareleri, misyon ve vizyonları ile amaç, hedef ve stratejilerini stratejik planlarında ortaya koymaktadırlar. • misyon, bir kuruluşun varlık sebebi olarak tanımlanabilir. Bu açıdan bakıldığında misyon idarenin sunduğu tüm hizmet ve faaliyetleri kapsamaktadır. • Bir başka deyişle; misyon kamu idaresinin ne yaptığı, nasıl yaptığı ve kimin için yaptığı sorularına verilen cevaptır. • Misyonun sağlıklı, gerçekçi ve katılımcı bir süreç sonucunda belirlenmesi ve zaman içerisinde gelişen koşullar ve ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirilmesi gerekmektedir. • Misyonun oluşturulmasında ya da güncellenmesinde personelin ve paydaşların da görüşünün alınması uygun olacaktır.

15. Kontrol Ortamı Standartları Vizyon • Vizyon kuruluşun ideal geleceğini sembolize eder. • Kuruluşun uzun vadede neleri yapmak istediğinin güçlü bir anlatımıdır. • Vizyon bir kuruluşun farklı birimleri arasında birleştirici bir unsurdur. • Vizyon bildirimi kuruluşun ulaşmayı arzu ettiği geleceğin iddialı ve gerçekçi bir ifadesidir. • Bu ifade, bir yandan çalışanları ve karar alıcıları ilerlemeye teşvik etmeli, diğer yandan da ulaşılabilir olmalıdır. • Vizyon bildirimi, misyon bildirimi ile birlikte kuruluş planının çatısını oluşturur.

16. Kontrol Ortamı Standartları Temel Değerler • Kuruluşun kurumsal ilkeleri ve davranış kuralları ile yönetim biçimini ifade eder. • Kuruluşun kararlarına, seçimlerine ve stratejilerinin belirlenmesine rehberlik eder. • Bir kuruluşun temel değerlerini ortaya koymak stratejik planlama için önemlidir; çünkü kuruluşun vizyon, misyon ve kurumsal kimliğinin gerisinde temel değerler ve inançlar bulunur. • Hayata geçirilen değerler, kuruluş kimliğinin değişiminde ve çalışanların motive edilmesinde güçlü araçlardır.

17. Kontrol Ortamı Standartları Organizasyonel yapı • Kontrol ortamını etkileyen önemli unsurlardan biri idarenin organizasyon yapısıdır. Organizasyonel yapı idarenin amaçlarını gerçekleştirmesine yönelik bir çerçeve sağlamaktadır. • Kamu idarelerinin organizasyon yapıları genel olarak 3046 sayılı Kanunda belirlenmiş olan çerçeve ile uyumlu olarak hazırlanan kuruluş mevzuatında belirlenmekte ve idare birimlerinin (ana hizmet, danışma/denetim, destek birimleri) görevleri bu düzenlemelerde şekillenmektedir. Üniversiteler için 2547 sayılı yök kanunu dikkate alınmaktadır. • İdarelerin alt birimlerinin görevleri ise söz konusu düzenlemelerde yer almayıp yönetmelik, yönerge gibi idari düzenlemelerle tespit edilmektedir.

18. Kontrol Ortamı Standartları Organizasyonel yapı • Uygun bir kontrol ortamının oluşturulması için idarenin organizasyon yapısının, • İdare birimlerinin teşkilat içerisindeki görev dağılımını göstermesi, • Hesap verme mekanizmalarını ve bu mekanizmaların işleyişini sağlayacak raporlama kanallarını içermesi, • Siyasi sorumluluk, yönetsel sorumluluk, uygulama-yerine getirme sorumluluğu, kontrol sorumluluğu ile denetim ve raporlama sorumluluğunu görevler ayrılığı ilkesi çerçevesinde belirlemesi, • Koordinasyon, danışma ve destek birimlerini göstermesi, • gerekmektedir.

19. Kontrol Ortamı Standartları

20. Kontrol Ortamı Standartları

21. Kontrol Ortamı Standartları Görevler Tanımları • İdarelerin birimleri ve alt birimlerince yürütülecek görevlerin yazılı olarak tanımlanması, • Personelin görevlerini ve bu görevlere ilişkin yetki ve sorumluluklarını kapsayan görev dağılım çizelgesinin oluşturulması, • Personelin hangi işleri yapması gerektiği, hangi kurallarla çalıştığı ve hedeflerini öğrenmesi açısından, görev tanımlarının tüm personele bildirilmesi gereklidir. • Görev tanımlarının yılda en az bir kez gözden geçirilmesi ve güncellenmesi gerekmektedir. • gerekmektedir.

22. Kontrol Ortamı Standartları Hassas Görevler: Kamu yönetiminde yürütülen görevlerden bazıları; gerek doğası gereği ve gerekse idarenin itibarı, yolsuzluk riski, gizli bilgilerin açığa çıkması ve benzeri yönlerden diğer görevlerle kıyaslandığında çok daha büyük önem taşımaktadır. Hassas görev kriterleri: • İdarenin hedeflerini etkileyebilecek önemli kararları alma kapasitesi • Kararları etkileyebilecek idare dışı üçüncü kişi ve kuruluşlarla ilişkisi • Gizli bilgilere erişim, • Mali değeri yüksek olan iş ve işlemlerle ilgili görevler, • Görevin yüksek seviyede özel uzmanlaşma gerektirmesi, • İdarelerce ilave edilebilecek diğer kriterler

23. Kontrol Ortamı Standartları Hassas Görev Örnekleri: Yönetim Alanları Hassas Görev Örnekleri • Mali yönetim -Harcama talimatı verilmesi -Muhasebe -Ödemelerin gerçekleştirilmesi • Taahhüt süreci -İhale komisyonu üyeliği -Sözleşme taslağının hazırlanması -Muayene ve kabul • İnsan kaynakları yönetimi -İş tanımı -İşe alım süreci -Performans değerlendirme -Maaş sisteminin uygulanması • Bilgi yönetimi sistemleri -Sistem ve kontrollere erişim -Sistemlerin ve kilit öneme sahip belgelerin güvenliği • Destek Hizmetleri -Değerli stokların kontrolü

24. Kontrol Ortamı Standartları Görev Sonuçlarının İzlenmesi • Yöneticiler birimlerinin faaliyetlerini, yazılı ya da sözlü verdikleri talimatlarla yürütmektedir. Ancak, birimlerin yapısı, organizasyonun karmaşıklığı, dağınık teşkilatlanma, çalışan personel sayısının fazla olması, yürütülen görevlerin çeşitli olması ve benzeri nedenlerle verilen görevlerin sonuçlarının izlenmesi yönetim açısından zor olabilmektedir. Yöneticiler, bu zorluğun üstesinden gelmek için çeşitli raporlama araçları, düzenli toplantılar gibi çeşitli yöntemler geliştirmelidir. • İdareler hassas görevleri sürekli değerlendirmeli ve risk seviyelerindeki değişimlere göre gerekli işlem adımlarına karar vermelidir(maliyet etkinliği de gözeterek kontrolleri yenileme, yeni hassas görevler belirleme, hassas görevlerin risk seviyelerini yeniden değerlendirme gibi).

25. Kontrol Ortamı Standartları • Standart: 3. Personelin yeterliliği ve performansı İdareler, personelin yeterliliği ve görevleri arasındaki uyumu sağlamalı, performansın değerlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik önlemler almalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 3.1. İnsan kaynakları yönetimi, idarenin amaç ve hedeflerinin gerçekleşmesini sağlamaya yönelik olmalıdır. • 3.2. İdarenin yönetici ve personeli görevlerini etkin ve etkili bir şekilde yürütebilecek bilgi, deneyim ve yeteneğe sahip olmalıdır. • 3.3. Mesleki yeterliliğe önem verilmeli ve her görev için en uygun personel seçilmelidir. • 3.4. Personelin işe alınması ile görevinde ilerleme ve yükselmesinde liyakat ilkesine uyulmalı ve bireysel performansı göz önünde bulundurulmalıdır. • 3.5. Her görev için gerekli eğitim ihtiyacı belirlenmeli, bu ihtiyacı giderecek eğitim faaliyetleri her yıl planlanarak yürütülmeli ve gerektiğinde güncellenmelidir. • 3.6. Personelin yeterliliği ve performansı bağlı olduğu yöneticisi tarafından en az yılda bir kez değerlendirilmeli ve değerlendirme sonuçları personel ile görüşülmelidir. • 3.7. Performans değerlendirmesine göre performansı yetersiz bulunan personelin performansını geliştirmeye yönelik önlemler alınmalı, yüksek performans gösteren personel için ödüllendirme mekanizmaları geliştirilmelidir. • 3.8. Personel istihdamı, yer değiştirme, üst görevlere atanma, eğitim, performans değerlendirmesi, özlük hakları gibi insan kaynakları yönetimine ilişkin önemli hususlar yazılı olarak belirlenmiş olmalı ve personele duyurulmalıdır.

26. Kontrol Ortamı Standartları Kontrol ortamının üçüncü standardıyla, İdarenin amaç ve hedeflerini gerçekleştirmeyi sağlayacak insan kaynağının iyi yönetilmesi suretiyle faaliyetlerde etkinliğin, verimliliğin ve etkililiğin sağlanması hedeflenmektedir. Buradaki temel amaç, İdarenin misyonunu gerçekleştirmeye uygun personelin seçilmesi, yetiştirilmesi, performansının değerlendirilmesi, kariyerlerinin planlanması ve yapacağı faaliyetlerde yüksek bir aidiyet ve sorumluluk duygusu içinde temel beceriler ve yeterli bilgiye sahip olmasının sağlanmasıdır.

27. Kontrol Ortamı Standartları İnsan Kaynakları Yönetiminin Temel unsurları: İş Analizlerinin Yapılması: -Görev tanımları -Görevin gereklilikleri İnsan kaynakları planlaması: -Kadro analizi -Maliyet-fayda analizi -Çeşitli yasal düzenlemelerdeki kısıtlar (Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, Genel Kadro Usulü Hakkında KHK vb.) İşe alım süreci: -GZFT analizi (İşe alım sürecinin) -Gazete, internet ve idare panolarında ilan -Adil, ayrımcılığa yol açmayan, kolay ve ihtiyacı karşılayan başvuru yöntemlerinin geliştirilmesi -Sınav sürecinin güven verecek şekilde ilgililere açık olması

28. Kontrol Ortamı Standartları Kariyer geliştirme ve liyakat sistemi: -Yükselme/Başarı kriterleri -Personel performans göstergeleri -Kariyer planlamaları -Ödül mekanizmaları Eğitim ve geliştirme : -Eğitim ihtiyacı anketleri faaliyetleri -Eğitim programları (teorik ve uygulamalı) -Yurtdışı eğitim ve stajlar -Eğitim sonu değerlendirmeleri -Kişisel gelişimi destekleyen konferans, çalıştay vb. çalışmalara katılım

29. Kontrol Ortamı Standartları Düşük performans ve disiplin Uygulamaları: -Göreve uygunsuzluk kararının hangi verilere dayandırılacağının, mevcut mevzuat da dikkate alınarak belirlenmesi ve bunun bütün çalışanlara duyurulması -Mevcut mevzuat da dikkate alınarak memuriyete ve göreve son verme kriterlerinin açık olarak belirlenmesi ve personele bu kriterlerin duyurulması Çalışma Ortamı: -Çalışan güvenliği -Çalışan memnuniyeti -Çalışan sağlığı

30. Kontrol Ortamı Standartları • Standart: 4. Yetki Devri İdarelerde yetkiler ve yetki devrinin sınırları açıkça belirlenmeli ve yazılı olarak bildirilmelidir. Devredilen yetkinin önemi ve riski dikkate alınarak yetki devri yapılmalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 4.1. İş akış süreçlerindeki imza ve onay mercileri belirlenmeli ve personele duyurulmalıdır. • 4.2. Yetki devirleri, üst yönetici tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde devredilen yetkinin sınırlarını gösterecek şekilde yazılı olarak belirlenmeli ve ilgililere bildirilmelidir. • 4.3. Yetki devri, devredilen yetkinin önemi ile uyumlu olmalıdır. • 4.4. Yetki devredilen personel görevin gerektirdiği bilgi, deneyim ve yeteneğe sahip olmalıdır. • 4.5. Yetki devredilen personel, yetkinin kullanımına ilişkin olarak belli dönemlerde yetki devredene bilgi vermeli, yetki devreden ise bu bilgiyi aramalıdır.

31. Kontrol Ortamı Standartları Yetki Devri • Yetki, idari kararların veya işlemlerin hangi idari makam veya organlar tarafından alınabileceği ya da yapılabileceğini ifade etmektedir. • Yetki devri, bir konuda karar alma, eylemde bulunma veya emir verme hakkını başkalarına devretmek ve elde edeceği sonuçlardan onu sorumlu tutmak şeklinde ifade edilebilir.

32. Kontrol Ortamı Standartları Yetki Devri ve İş Akış Süreçleri • İdarelerde faaliyetlere ait iş akış süreçleri yazılı olarak oluşturulmalı ve bu süreçlerde görev alanlar yetki sınırları ve sorumlulukları ile birlikte belirlenmelidir. Belirlenen bu süreçler analiz edilerek süreçlerdeki hangi yetkilerin kimlere devredileceği tespit edilmelidir. • Yetki devrinde beklenen, yetkiyi devralanın o sürece hakim ve süreci yönetebilecek nitelik ve deneyimde olmasıdır. Çalışanların yetkiyi aldıkları üstlerine süreçlerdeki mevcut durumu belirli dönemlerde raporlamalı ve yetkiyi devreden de bu raporu talep etmelidir.

33. Kontrol Ortamı Standartları İmza Yetkisinin Devri -İmza yetkisinin devri, yetkili makamın, yetkili olduğu işlemlerden bir kısmının imzalanması yetkisini astlarına devretmesidir. -İmza yetkisinin devrinde, devralan söz konusu yetkiyi devreden makam adına kullanmaktadır. -Ayrıca, imza yetkisinin devri halinde, devreden makam dilediği zaman bu yetkisini bizzat kullanabilmektedir. İmza yetkisinin devri yeterli açıklıkta ve yazılı olarak yapılmalıdır. -Yetki devri makama, imza yetkisinin devri ise kişiye yapılmaktadır. Bunun sonucunda imza yetkisini devreden veya devralan görevinden ayrılınca imza yetkisi devri sona erer.

34. Kontrol Ortamı Standartları Yetki Devri ve Sorumluluk Sorumluluk, idare faaliyetleri içerisinde kişinin kendi eylemlerini ya da kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir. Yetki devrinde iki tür sorumluluktan söz edilebilir: İdari Sorumluluk; hiyerarşik anlamda astın üste karşı sorumluluğunu ifade etmektedir. Yetki devri, devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Mali Sorumluluk; yetki kullanımından kaynaklanan ve devletin ve/veya kişilerin zarara uğratılmasından maddi olarak sorumlu olma durumudur. Yetkinin devredilmesi sonucu o yetkinin kullanılmasından kaynaklanan mali sorumluluk, yetkiyi kullananın olacaktır.

35. Risk Değerlendirme Standartları Risk değerlendirme, idarenin hedeflerinin gerçekleşmesini engelleyecek risklerin tanımlanması, analiz edilmesi ve gerekli önlemlerin belirlenmesi sürecidir. • Planlama ve Programlama • Risklerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi olmak üzere 2 başlık altında 9 genel şarttan oluşmaktadır.

36. Risk Değerlendirme Standartları • Standart: 5. Planlama ve Programlama İdareler, faaliyetlerini, amaç, hedef ve göstergelerini ve bunları gerçekleştirmek için ihtiyaç duydukları kaynakları içeren plan ve programlarını oluşturmalı ve duyurmalı, faaliyetlerinin plan ve programlara uygunluğunu sağlamalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 5.1. İdareler, misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını ölçmek, izlemek ve değerlendirmek amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlamalıdır. • 5.2. İdareler, yürütecekleri program, faaliyet ve projeleri ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren performans programı hazırlamalıdır. • 5.3. İdareler, bütçelerini stratejik planlarına ve performans programlarına uygun olarak hazırlamalıdır. • 5.4. Yöneticiler, faaliyetlerin ilgili mevzuat, stratejik plan ve performans programıyla belirlenen amaç ve hedeflere uygunluğunu sağlamalıdır. • 5.5. Yöneticiler, görev alanları çerçevesinde idarenin hedeflerine uygun özel hedefler belirlemeli ve personeline duyurmalıdır. • 5.6. İdarenin ve birimlerinin hedefleri, spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir, ilgili ve süreli olmalıdır.

37. Risk Değerlendirme Standartları Planlama ve Programlamada İdareler, • Stratejik plan hazırlamalıdır. • Performans programı hazırlamalıdır. • Bütçelerini stratejik planlarına ve performans programlarına uygun olarak hazırlamalıdır. Yöneticiler faaliyetlerinin, • Mevzuat, • Amaç ve hedeflere uygunluğunu sağlamalı, • Özel hedefler belirlemeli ve personeline duyurmalıdır. İdarenin ve birimlerinin hedefleri, • Spesifik, • Ölçülebilir, • Ulaşılabilir, • İlgili, • Süreli olmalıdır.

38. Risk Değerlendirme Standartları • Standart: 6. Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi İdareler, sistemli bir şekilde analizler yaparak amaç ve hedeflerinin gerçekleşmesini engelleyebilecek iç ve dış riskleri tanımlayarak değerlendirmeli ve alınacak önlemleri belirlemelidir. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 6.1. İdareler, her yıl sistemli bir şekilde amaç ve hedeflerine yönelik riskleri belirlemelidir. • 6.2. Risklerin gerçekleşme olasılığı ve muhtemel etkileri yılda en az bir kez analiz edilmelidir. • 6.3. Risklere karşı alınacak önlemler belirlenerek eylem planları oluşturulmalıdır.

39. Risk Değerlendirme Standartları Risk Yönetimi Tanımı : • Amaç ve hedeflerin gerçekleşmesini olumsuz etkileyebileceği değerlendirilen olay veya durumlar risk, amaç ve hedefler üzerinde olumlu etkide bulunabileceği değerlendirilen olay veya durumlar ise fırsat olarak tanımlanır. • Gerçekleşme olasılığı olan ve gerçekleştiğinde idarenin amaç ve hedeflerine ulaşmasını etkileyebileceği değerlendirilen olay ya da durumların tanımlanması, değerlendirilmesi ve bunlara uygun cevapların verilmesi ile bu temelde yürütülen tüm faaliyetler Risk Yönetiminin konusunu oluşturur.

40. Risk Değerlendirme Standartları Risk yönetimi; • Risk stratejisinin belirlenmesi, • Risklerin tespit edilmesi, • Değerlendirilmesi, • Risklere cevap verilmesi, • Risklerin gözden geçirilmesi • Raporlanması aşamalarını kapsar.

41. Risk Değerlendirme Standartları • Risk yönetiminin idarenin tamamında aynı tutarlılıkta uygulanması gerekir ki, bu da “Kurumsal Risk Yönetimi” kavramını ortaya çıkarmaktadır. • Kurumsal risk yönetimi, idarenin tamamını içine alan bir süreç olup, risk yönetim süreçlerinin bir bütün olarak görülmesini ve yönetilmesini sağlar.

42. Risk Değerlendirme Standartları • Riskten söz edilebilmesi için amaçların belirlenmiş olması gerekir. • Amaçlar belirlendikten sonra amaçlara ulaşılmasını engelleyebilecek; • Riskler tanımlanır, • Değerlendirilir, • Alınacak tedbirler kararlaştırılır.

43. Risk Değerlendirme Standartları Kamu kurumlarınca sunulan hizmetlerin ve faaliyetlerin çeşitliliği dikkate alınırsa; • Kurumun hizmet sunmasını engelleyecek veya hizmetin kalitesini düşürecek, • Halkın kuruma olan güvenini sarsabilecek, • Yolsuzluk yapılmasına meydan verecek • Faaliyetlerin mevzuata aykırı yürütülmesine neden olabilecek • Kaynak kaybına neden olabilecek her türlü olay risk olarak adlandırılabilir.

44. İş hayatımızdan örnek Amaç-risk-kontrol-sonuç matrisi Amacımız: Birimimizde iş sürekliliğinin sağlanması Risk: Aynı dönemde bir çok personelin yıllık izin kullanması nedeniyle işlerin aksaması Kontrol : İşlerin yoğun olduğu dönemlerde izinlerin belli bir süre önce talep edilmesi ve buna göre bir takvim çerçevesinde izin kullandırılması Sonuç: Vatandaşların ve diğer yararlanıcıları memnuniyeti

45. Kontrol Faaliyetleri Standartları Kontrol faaliyetleri, idarenin hedeflerinin gerçekleştirilmesini sağlamak ve belirlenen riskleri yönetmek amacıyla oluşturulan politika ve prosedürlerdir. • Kontrol Stratejileri ve Yöntemleri, • Prosedürlerin Belirlenmesi ve Belgelendirilmesi, • Görevler Ayrılığı, • Hiyerarşik Kontroller, • Faaliyetlerin Sürekliliği, • Bilgi Sistemleri Kontrolleri, olmak üzere 6 başlık altında 17 genel şarttan oluşmaktadır

46. Kontrol Faaliyetleri Standartları • Standart: 7. Kontrol stratejileri ve yöntemleri İdareler, hedeflerine ulaşmayı amaçlayan ve riskleri karşılamaya uygun kontrol strateji ve yöntemlerini belirlemeli ve uygulamalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 7.1. Her bir faaliyet ve riskleri için uygun kontrol strateji ve yöntemleri (düzenli gözden geçirme, örnekleme yoluyla kontrol, karşılaştırma, onaylama, raporlama, koordinasyon, doğrulama, analiz etme, yetkilendirme, gözetim, inceleme, izleme v.b.) belirlenmeli ve uygulanmalıdır. • 7.2. Kontroller, gerekli hallerde, işlem öncesi kontrol, süreç kontrolü ve işlem sonrası kontrolleri de kapsamalıdır. • 7.3. Kontrol faaliyetleri, varlıkların dönemsel kontrolünü ve güvenliğinin sağlanmasını kapsamalıdır. • 7.4. Belirlenen kontrol yönteminin maliyeti beklenen faydayı aşmamalıdır.

47. Kontrol Faaliyetleri Standartları • Standart: 8. Prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi İdareler, faaliyetleri ile mali karar ve işlemleri için gerekli yazılı prosedürleri ve bu alanlara ilişkin düzenlemeleri hazırlamalı, güncellemeli ve ilgili personelin erişimine sunmalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 8.1. İdareler, faaliyetleri ile mali karar ve işlemleri hakkında yazılı prosedürler belirlemelidir. • 8.2. Prosedürler ve ilgili dokümanlar, faaliyet veya mali karar ve işlemin başlaması, uygulanması ve sonuçlandırılması aşamalarını kapsamalıdır. • 8.3. Prosedürler ve ilgili dokümanlar, güncel, kapsamlı, mevzuata uygun ve ilgili personel tarafından anlaşılabilir ve ulaşılabilir olmalıdır.

48. Kontrol Faaliyetleri Standartları • Standart: 9. Görevler ayrılığı Hata, eksiklik, yanlışlık, usulsüzlük ve yolsuzluk risklerini azaltmak için faaliyetler ile mali karar ve işlemlerin onaylanması, uygulanması, kaydedilmesi ve kontrol edilmesi görevleri personel arasında paylaştırılmalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 9.1. Her faaliyet veya mali karar ve işlemin onaylanması, uygulanması, kaydedilmesi ve kontrolü görevleri farklı kişilere verilmelidir. • 9.2. Personel sayısının yetersizliği nedeniyle görevler ayrılığı ilkesinin tam olarak uygulanamadığı idarelerin yöneticileri risklerin farkında olmalı ve gerekli önlemleri almalıdır.

49. Kontrol Faaliyetleri Standartları • Standart: 10. Hiyerarşik kontroller Yöneticiler, iş ve işlemlerin prosedürlere uygunluğunu sistemli bir şekilde kontrol etmelidir. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 10.1. Yöneticiler, prosedürlerin etkili ve sürekli bir şekilde uygulanması için gerekli kontrolleri yapmalıdır. • 10.2. Yöneticiler, personelin iş ve işlemlerini izlemeli ve onaylamalı, hata ve usulsüzlüklerin giderilmesi için gerekli talimatları vermelidir.

50. Kontrol Faaliyetleri Standartları • Standart: 11. Faaliyetlerin sürekliliği İdareler, faaliyetlerin sürekliliğini sağlamaya yönelik gerekli önlemleri almalıdır. Bu standart için gerekli genel şartlar: • 11.1. Personel yetersizliği, geçici veya sürekli olarak görevden ayrılma, yeni bilgi sistemlerine geçiş, yöntem veya mevzuat değişiklikleri ile olağanüstü durumlar gibi faaliyetlerin sürekliliğini etkileyen nedenlere karşı gerekli önlemler alınmalıdır. • 11.2. Gerekli hallerde usulüne uygun olarak vekil personel görevlendirilmelidir. • 11.3. Görevinden ayrılan personelin, iş veya işlemlerinin durumunu ve gerekli belgeleri de içeren bir rapor hazırlaması ve bu raporu görevlendirilen personele vermesi yönetici tarafından sağlanmalıdır.