BEZ GRANIC Biuletyn informacyjny dla rodziców, nauczycieli i przyjaciół

1. BEZ GRANIC Biuletyn informacyjny dla rodziców, nauczycieli i przyjaciół dzieci nauczanych indywidualnie Styczeń – marzec 2007Nr 2 (5) Niech Wam mili będzie wiosennie, słonecznie i świątecznie. Niech cieszą Wasze oczy kolorowe pisanki i wielkanocne baranki. Niech się w Śmigus-Dyngus woda na Was leje, A zając przyniesie radość, pokój i nadzieję. WESOŁYCH ŚWIĄT!!! 1 DALEJ

2. Wspólne kolędowanie 14 grudnia 2006 roku o godz. 1700 w OSW nr 3 odbyło się Wspólne Kolędowanie dla dzieci z nauczania indywidualnego i ich Rodziców. Spotkanie rozpoczęło się piosenką Pada śnieg. Dzieci i młodzież z zespołu „Misz-Masz”, który towarzyszył nam podczas Mikołajek w „Herosie”, śpiewały, że lubią patrzeć jak puszysty śnieg cicho spływa w dół, a my mogliśmy poczuć płatki śniegu, którym obsypywały nas urocze, małe aniołki. Gdy popłynęły nuty kolędy Cicha noc, czuliśmy już atmosferę Świąt, mimo iż kalendarz adwentowy wskazywał, że jeszcze kilka dni dzieli nas od Bożego Narodzenia. Nie mogło zabraknąć zielonej choinki, którą dzieci udekorowały zrobionymi przez siebie przepięknymi, kolorowymi ozdobami. Następnie słowami piosenki Świeć gwiazdeczko mała świeć, do Jezusa prowadź mnie przywołaliśmy Gwiazdę Betlejemską, która zatrzymała się nad stajenką. Święta to czas radości, miłości i przebaczenia, dlatego my też podzieliliśmy się opłatkiem na znak, że chcemy żyć w pokoju ze wszystkimi ludźmi. Kolędy śpiewaliśmy przy akompaniamencie akordeonu, skrzypiec, gitar i klarnetu. Zabrzmiały znane, tradycyjne pastorałki, repertuar wzbogaciły też współczesne kolędy Arki Noego i piękny utwór Czerwonych Gitar Jest taki dzień. I tak jak w słowach piosenki radość przywitała wszystkich, szczególnie w momencie, gdy na sali pojawił się Mikołaj z workiem pełnym prezentów. Milena Brząkała i Agnieszka Wasąg WRÓĆ 2 DALEJ

3. Tak się bawiliśmy… Nasz karnawałowy bal!!! Bal karnawałowy dla uczniów nauczanych indywidualnie w domach rodzinnych zaplanowano na 8 lutego 2007 r. Do wspólnej zabawy zaprosiliśmy uczniów ze Specjalnego Ośrodka Szko1no-Wychowawczego Nr l im. Louisa Braille'a w Bydgoszczy. Już dzień wcześniej nauczyciele udekorowali salę gimnastyczną balonami, serpentynami, flagami różnych państw oraz własnoręcznie namalowanymi maskami karnawałowymi z całego świata. Bal odbył się w ramach tematyki programu autorskiego pod tytułem "Dookoła Świata". Spotkanie rozpoczęły pokazy wyśmienicie przygotowanych i pięknie tańczących zespołów BODY DANCE i GEST ze Szkoły Podstawowej nr l0 im. J. Kochanowskiego pod kierownictwem pani Doroty Gołębiowskiej. Dziewczęta zachwyciły nas, a ich występ na długo zapamiętamy. Nasze spotkanie było wielką podróżą przez wiele państw leżących na różnych kontynentach. Jechaliśmy tam wspaniałym i wesołym pociągiem z piosenki Ryszarda Rynkowskiego. Odwiedziliśmy muzycznie miedzy innymi Czechy, Niemcy, Austrię, Hiszpanię, Rosję, Polskę, Jamajkę, USA, Japonię. Tańce charakterystyczne dla tych krajów roztańczyły nas i znakomicie bawiły. Do każdego z nich nauczyciele przygotowali ciekawą formę zabawy. Były zatem instrumenty muzyczne, szarfy, balony, zabawy z kolorową chustą Klanzy (koło o średnicy ok. 2,5 m z lekkiej tkaniny) oraz ruchowe naszym ciałem. (ciąg dalszy na str. 4) WRÓĆ 3 DALEJ

4. (ciąg dalszy ze str. 3) Najwięcej emocji wzbudziła pięknie falująca i łącząca nas w tanecznym kole wcześniej wspomniana chusta Klanzy. Uciekające z niej balony rozweselały uczestników, a wspólny taniec dawał wiele radości, co widać na zdjęciach wykonanych podczas balu. Po tanecznym, karnawałowym wysiłku zjedliśmy pyszną drożdżówkę i mieliśmy okazję na towarzyskie pogawędki. Mamy nadzieję, że wszyscy przybyli goście i nasi kochani uczniowie miło będą wspominali czas spędzony w rytmach muzyki całego świata. Organizatorzy: Hanna Brzezińska, Sylwia Kurland, Dorota Kurkiewicz, Mirosława Górska, Alina Dąbrowska, Barbara Prokopiak, Justyna Górska. Mirosława Górska WRÓĆ 4 DALEJ

5. Podpisanie porozumienia Dnia 22 lutego 2007 r. w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 1 w Bydgoszczy im. Louisa Braille’a nastąpiło uroczyste podpisanie porozumienia o współpracy pomiędzy Ośrodkami: Szkolno-Wychowawczym nr 3 im. Marii Grzegorzewskiej, a Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym nr 1 im. Louisa Braille’a. Porozumienie z ramienia OSW nr 1 podpisał dyrektor Zenon Imbierowski, zaś nasz Ośrodek reprezentowała dyrektor Dorota Stobrawa-Lewandowska. Spotkanie rozpoczęło się od występów dzieci z Ośrodka im. L. Braille’a, które śpiewały piosenki i recytowały wiersze o zimie. Natomiast wychowankowie naszego internatu przedstawili taniec w kręgu w rytmach flamenco. Były to dzieci z zespołu prowadzonego przez panie: Anetę Werachowską i Małgorzatę Kapuśniak. Nie zabrakło także uczniów z nauczania indywidualnego, którzy gościnnie wystąpili w zespole. Po uroczystym podpisaniu porozumienia zostaliśmy zaproszeni na słodki poczęstunek. Faktyczna współpraca pomiędzy Ośrodkami została już dawno rozpoczęta. W jej ramach zapraszaliśmy się wzajemnie na sobotnie spotkania, czy też wspólnie organizowaliśmy konkursy plastyczne. Maria Michewicz WRÓĆ 5 DALEJ

6. Zabawa w teatr W roku szkolnym 2006/2007 nauczycielki nauczania indywidualnego: Halina Denisiuk, Anna Siuda, Aneta Szewc, Anetta Jagłowska; z naszego Ośrodka zorganizowały dla dzieci nauczanych indywidualnie w domach, przedstawienie teatralne pt. Kot w butach. Jest to przedsięwzięcie innowacyjne w ramach działalności pozalekcyjnej. Dla większości z tych dzieci była to jak do tej pory jedyna okazja obejrzenia inscenizacji teatralnej, jak również przeżycia wrażeń dotychczas im nieznanych. Scenografia wykonana przez nauczycieli wprowadzała od razu dziecko do świata bajek, a bohaterowie w formie pacynek przykuwali ich uwagę od początku do samego końca przedstawienia. Jakież było zaskoczenie widzów, gdy po zakończeniu przedstawienia, jego bohaterowie – pacynki podchodziły do nich i nawiązywały z nimi kontakt. Oprawa muzyczna inscenizacji to osobny rozdział tego przedsięwzięcia. Dzięki zróżnicowaniu muzyki w zależności od przebiegu akcji, wywoływała ona u widzów albo wzrost napięcia zgodnie z rozwijającą się fabułą, albo powodowała rozluźnienie po zakończonym wątku. Jak silne były to wrażenia przekonały się o tym same odtwórczynie ról obserwując żywą i spontaniczną reakcję dzieci w stosunku do bohaterów przedstawienia. Muzyka głęboko oddziaływała na widzów: wyzwoliła potrzebę ekspresji, czy chęci włączenia się dziecka do fabuły przedstawienia. Spontaniczność i okazywane przeżycia były uzależnione od stopnia niepełnosprawności dziecka Realizacja tego przedsięwzięcia utwierdziła pomysłodawczynie projektu w przekonaniu o potrzebie kontynuowania ww. przedsięwzięcia oraz rozszerzenia go w następnym roku szkolnym o współuczestnictwo w nim zarówno rodziców, jak i uczniów. Powinno to przyczynić się do większej integracji rodziców, nauczycieli i dzieci nauczanych indywidualnie. Nauczycielki będą kontynuowały inscenizację bajki do końca czerwca w/g zaplanowanego harmonogramu. Halina Denisiuk WRÓĆ 6 DALEJ

7. Czworonożni terapeuci W domach uczniów nauczanych indywidualnie gościły w tym roku zwierzęta: Saba, berneńczyk o poważnej posturze i mały cavalier Dżeki, jeszcze szczeniak, bardzo radosny rozrabiaka. Pieski witane były przez dzieci i ich rodziców z dużym entuzjazmem. Można było z nimi trochę pobaraszkować na podłodze, wyjść na spacer. Psy pobudzały do wzmożonej aktywności. Dzieci przytulały się, głaskały, słuchały bicia serca czworonogów, ćwiczyły sprawność ruchową, rzucały piłkę do aportowania, czesały, nalewały wodę i karmiły psy. Do zabaw często dołączało się rodzeństwo naszych uczniów, które wykonywało trudniejsze ćwiczenia. Przechodziło na przykład pod dużym i nad małym psem. Dzieci przypinały spinki do sierści, układały w pary obrazki z psami, naśladowały czynności wykonywane przez psa. Obecność psów mobilizowała do działania, pozwalała odczuć zadowolenie, pogłębiała wspólny kontakt ze zwierzętami. Każdy uczeń wyraził chęć ponownego spotkania, dlatego odwiedziny będą kontynuowane. Barbara Prokopiak WRÓĆ 7 DALEJ

8. Zaproszenie na „Iskierki” Kółko „Iskierki” integruje uczniów głębiej upośledzonych, uczęszczających do gimnazjum i nauczanych indywidualnie. Działalność koła istniejącego od marca 2005 roku opiera się na zasadach sztukoterapii czyli różnych formach aktywności twórczej z kręgu sztuki obejmujących cykl zajęć arteterapeutycznych i muzykoterapeutycznych. Tematyka poszczególnych spotkań, według założeń programu sztukoterapii, opiera się na wybranej barwie, porze roku i tematycznie zgodna jest z kalendarzem uroczystości okolicznościowych. Zajęcia konstruowane są w ten sposób, aby biorący w nich udział uczestnik odniósł sukces. Każdy bowiem może wykonać dzieło artystyczne satysfakcjonujące samego siebie. Spotkania prowadzone są przez nauczycieli pracujących w szkole: M. Lewandowską i M. Lubiszewską oraz na nauczaniu indywidualnym: A. Bonisławską i A. Dąbrowską. W pierwszym semestrze roku szk. 2006/2007 uczestnicy mogli zdobywać doświadczenia w działaniu z barwami: fioletową (Fioletowe bukiety), brązową (Jesienna paleta barw), szarą (Słoty i szarugi), srebrną i złotą (Choinka pełna blasku) białą (Zimowy świat), różową (luty – Karnawałowe maski). W drugim semestrze proponowane są kolejne zajęcia – tym razem formy aktywności twórczej oparte będą na barwach: niebieskiej (marzec – Marcowe roztopy), zielonej (kwiecień – Budząca się przyroda), czerwonej ( maj – Kocham swoją mamę), żółtej ( czerwiec – Tęcza). Chętnych uczniów z nauczania indywidualnego wraz z nauczycielami-opiekunami serdecznie zapraszamy na comiesięczne spotkania odbywające się w szkole (sala 25), zwykle w drugą środę miesiąca w godzinach od 15.15 do 16.45. Alina Dąbrowska Serdecznie zapraszamy! WRÓĆ 8 DALEJ

9. Warto przeczytać… Ewa Skorek, „Rysowane wierszyki” Zima za nami, dni coraz cieplejsze, jednak pogoda płata jeszcze figle. Dlatego chciałabym zaproponować książkę, która pozwoli spędzić czas z dzieckiem miło, wesoło i pożytecznie. Rysowane wierszyki to pozycja opracowana przez Ewę Skorek. Zawiera prawie 70 wierszyków wraz z propozycją prostego zilustrowania ich treści. Rysowane wierszyki polecane są nauczycielom i logopedom w profilaktyce oraz terapii psychopedagogicznej i logopedycznej. Ale mogą być również wspaniałą propozycją dla rodziców. Sama autorka we wprowadzeniu zaznacza, iż „teksty rysowane stanowią formę rysunku narastającego związanego ze słowem”. Pamiętajmy, że rysowanie jest jedną z częstszych i prostszych form zabawy osób dorosłych z dziećmi. Mowa wiązana, tj. rysunek i tekst powinna pomóc małemu artyście wspierać, przede wszystkim, jego pamięć i przywoływać wyobrażenia. Rysować mogą sami rodzice podczas czytania rymowanek, w zależności od sprawności dziecka można je też zachęcać do kolorowania powstałych ilustracji, uzupełniania brakujących elementów czy też rysowania według własnego pomysłu. Rysunki można wykonywać na kartce, żłobić w plastelinie, rysować palcem na piasku czy też rozsypanej mące itp., zależnie od warunków i naszej wyobraźni. Proponowana przeze mnie książka zawiera wierszyki na tematy bliskie dziecku. Autorka pokazuje, że zilustrować możemy rymowanki o zwierzętach, roślinach, owocach czy też przedmiotach powszechnego użytku. Książka ta z pewnością zapewni Państwu rozrywkę na długie godziny, a poprzez taką zabawę możliwe będzie wspieranie rozwoju dziecka. (ciąg dalszy na str. 10) WRÓĆ 9 DALEJ

10. (ciąg dalszy ze str. 9) Poniżej jeden z zaproponowanych w tej książce wierszyków. Piesek Gdy połączę dwa owale, Zobacz co mi tu powstanie. Dodam ucho, oczy, nos, Tutaj ogon w lekki skos. Jeszcze łapki z kilku kresek, I już powstał grzeczny… piesek. Miłego rysowania życzy Justyna Górska WRÓĆ 10 DALEJ

11. Tak pracujemy z naszymi dziećmi… Programy Aktywności M. i Ch. Knill Marianne Knill i Christopher Knill pracowali z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi z zaburzeniami w rozwoju ruchowym, poznawczym i społecznym. W oparciu o zdobyte doświadczenia opracowali programy aktywności, które stosuje się w pracy z osobami niepełnosprawnymi na całym świecie. Dzięki ich programom każde dziecko, nawet najbardziej pasywne, można zachęcić do przejawiania własnej aktywności i inicjatywy. Dlatego należy u dzieci rozwijać świadomość ciała. Należy stworzyć bezpieczne środowisko, w którym poprzez odpowiednio dobrane aktywności udaje się nauczycielowi kierować uwagą dziecka. Program Aktywności składa się z pięciu programów, w trakcie których dzieci wykonują określone ruchy przy specjalnym akompaniamencie muzycznym. Akompaniament jest znakiem-sygnałem do podjęcia i realizowania aktywności-ruchów. Stopień trudności i aktywność dziecka w kolejnych Programach jest stopniowana i dostosowana do możliwości psycho-ruchowych dziecka. Etapy (czas trwania 8-20 minut): • Program Wprowadzający •Program Pierwszy • Program Drugi •Program Trzeci •Program Czwarty. Tak jak wspomniałam aktywność jest stopniowana, początkowo jest to: kołysanie, klaskanie, wymachy rak, pocieranie dłoni, następnie dochodzi głaskanie różnych części ciała np. głowy, brzucha, policzków, dochodzi również gimnastyka dłoni: zaciskanie i otwieranie dłoni, ruchy palców oraz stóp: poruszanie nogami, poruszanie palcami u nóg, Kolejny, trudniejszy etap to obracanie się z pleców na brzuch i odwrotnie, czołganie na brzuchu, raczkowanie, spacer na kolanach, odpychanie i przyciąganie, aż w końcu najbardziej sprawne ruchowo dzieci odbijają się i ślizgają na pupie, samodzielnie podnoszą się do pozycji stojącej i wykonują cały szereg aktywności tj. spacerowanie, taniec, podbieganie itd. Celem wszystkich programów jest wyrobienie u dzieci świadomości całego ciała odczuwania bodźców, koncentracji uwagi i koordynacji ruchowej, wzmocnienie kręgosłupa i innych części ciała oraz rozumienie pojęć i poleceń. Praca z Programem Aktywności jest łatwa do zorganizowania, bezpieczna, przynosi wymierne efekty (otwartość i aktywność) i daje dzieciom wiele radości. Paulina Syczuk Polecam: M.Knill, Ch.Knill Programy Aktywności, Świadomość Ciała, Kontakt i Komunikacja Warszawa 1997. WRÓĆ 11 DALEJ

12. Masaż narządów mowy Do masażu narządów mowy należy się dobrze przygotować. Myjemy ręce ciepłą wodą i mydłem. Pamiętamy, by paznokcie były krótko przycięte i opiłowane. Dziecku okazujemy dużo ciepła i sympatii, by nie broniło się przed masażem i miało do nas zaufanie. Masaż policzków Wykonujemy go przy użyciu łagodnego kremu dla dzieci, który nakładamy na skórę twarzy i szyi dziecka. Policzki masujemy ruchami okrężnymi od nosa i warg w kierunku skroni, podtrzymując jednocześnie kciukiem brodę dziecka tak, by usta jego były zamknięte. Drugą ręką zawsze podtrzymujemy głowę dziecka. Po delikatnej rozgrzewce twarzy wykonanej ruchami okrężnymi, przechodzimy do lekkiego obszczypywania policzków dziecka, a następnie oklepywania ich. Masaż policzków kończymy ruchami głaszczącymi. Masaż przełyku i podbródka Wykonujemy go zewnętrzną stroną dłoni, prowadząc ją od dołu ku górze. Dłoń o złączonych palcach układamy na wysokości obręczy barkowej i ruchem gładzącym ciągłym przesuwamy ją ku górze po krzywiźnie szyi i podbródka. Masaż warg Złączone, przylegające do siebie wargi dziecka oplatamy palcem wskazującym i kciukiem, a następnie ruchem rozciągającym masujemy je. Podczas zabiegu wargi dziecka rozciągamy, to znowu ściągamy w „dzióbek”, lekko obszczypujemy je i na końcu gładzimy. Masaż języka Palec wskazujący owijamy czystą gazą i moczymy w ciepłym płynie. Pewnym ruchem chwytamy czubek języka w palce przez płatek gazy i przystępujemy do masażu grzbietowej strony języka. Wykonujemy ruchy koliste, poczynając od czubka języka, przesuwając się w kierunku nasady tak głęboko, jak to tylko możliwe. Masaż wykonujemy palcem wskazującym. Podczas masażu wykonujemy pełne ruchy koliste wzdłuż i w poprzek języka. (ciąg dalszy na str. 13) WRÓĆ 12 DALEJ

13. Dobre rezultaty w usprawnianiu języka daje tzw. masaż plackowy, polegający na wykonywaniu ruchów rozgniatających. Można zastosować również ucisk punktowy polegający na krótkim energicznym ucisku palcem wskazującym. Przy krótkim wędzidełku prowadzimy ćwiczenia mające na celu jego wydłużenie i rozciągnięcie. Ćwiczenia te polegają na podciąganiu i dźwiganiu języka ku górnym zębom i energicznym wywijaniu czubka języka ku górze. (ciąg dalszy ze str. 12) Masaż podniebienia Masaż podniebienia twardego wykonujemy podobnie jak masaż języka, tj. poczynając od przodu jamy ustnej aż do podniebienia miękkiego. Zazwyczaj masujemy je najpierw po jednej, a potem po drugiej stronie linii środkowej podniebienia. Wykonujemy go kciukiem ręki, rozpoczynając od bruzdy środkowej i schodząc do łuków zębowych. Masaż dziąseł Wykonujemy go palcami lub miękką szczoteczką do mycia zębów. Dziąsła dolne masujemy w kierunku od góry do dołu, natomiast dziąsła górne masujemy od dołu ku górze. Masaż można wykonywać parę razy dziennie, zawsze przed jedzeniem. Celem masażu narządów mowy jest poprawienie sprawności aparatu artykulacyjnego. Literatura: ►E. Steczko, Czynności przygotowujący niemowlęcy narząd artykulacyjny do podjęcia funkcji mowy, w: B. Wrocławski, Opieka logopedyczna od poczęcia ►E. Steczko, Zaburzenia mowy dzieci – wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne ►I. Styczek, Logopedia Katarzyna Krajnik WRÓĆ 13 DALEJ

14. Obrazek do wspólnego kolorowania WRÓĆ 14 DALEJ

15. Biuletyn informacyjny wydawany w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 3, przy ul. Granicznej 12, w Bydgoszczy, przez nauczycieli nauczania indywidualnego. Redaktor:Dorota Kurkiewicz Zespół redagujący numer 5 biuletynu: Milena Brząkała, Alina Dąbrowska, Halina Denisiuk, Justyna Górska, Mirosława Górska, Katarzyna Krajnik, Maria Michewicz, Barbara Prokopiak, Paulina Syczuk, Agnieszka Wasąg Opracowanie graficzne prezentacji multimedialnej: Katarzyna Krajnik WRÓĆ 15 ZAKOŃCZ