Havza Amenajmanında Planlama Esasları

Presentation Transcript

Havza nedir?

Planlama süreci, kapsamı ve aşamaları

Ormanın su üretimi açısından önemi

Uygulama örnekleri

Uygulamada yapılan hatalar

Araş. Gör. İbrahim YURTSEVEN

İ.Ü. Orman Fakültesi

Havza Yönetimi Anabilim Dalı

havza

‘Üzerine düşen yağış sularını belirli bir akarsu kesitine gönderen ve bir su ayrım çizgisiyle ayrılan alan hidrolojik ve topografik bir ünitedir.

havza

Akış yönü

havza

nehir

nehrin yan kolları

Bu noktalarda akışın yönünün değiştiği görülmektedir

Alanın drenaj haritası

Havzanın su ayrım çizgisi

Bu çizgi havza sınırlarını göstermektedir.

Ana kol

Havzanın çıkış noktası

havza

Havzadaki yerleşim alanları

Yerleşim alanları genellikle havzanın alt kısımlarında bulunmaktadır.Bu alanlar yukarı havzada yapılan tüm eylemleden etkilenmektedir. Örneğin bu alandaki su kalitesi ve miktarı yukarı havza eylemlerinden etkilenmektedir.

Eşyükselti eğrileri

Havzanın eş yükselti eğrilerinden oluşmuş bir haritası havza planlamacısı için çok önemli bir altlık görevi görür.

Planlama Süreci

Planlama aşamaları

Envanter
Sorunları tanımlama, amaç ve strateji gelistirme
Stratejiler için seçenekler ortaya koyma
Seçenekleri sıralandırma veya önceliklendirme
Seçeneklerin etkilerini belirleme

Planlama aşamalarına geçmeden önce havzaya önem ve değer kazandırdığı düşünülen özelliği yani değeri belirlenmelidir.

Örneğin havza içerisinde Ramsar sözleşmesi kapsamındaki Önemli Kuş Alanı niteliği taşıyan bir sulak alan var olabilir.
Planlamanın her aşamasında bu değerin dikkate alınması gerekmektedir.

Veri toplama,

Ana sorunları ortaya koyacak veriler için uzun süreli ve devam eden; buna karşın özel sorunları çözmek için tek veya belirli aralıklarla veri toplanmalıdır.
Toplanacak verilerin niteliği, hassasiyeti ve önemi arazi kullanma yoğunluğuna bağlı olarak değişir.
Veri toplama toplamada ve izlemede en önemli sorunlardan biri çoğu yerde ölçme ve izleme sisteminin bulunmamasıdır.

Sorunları tanımlama,

Planlama bazı durumlarda sorunu önlemeye çalışırken, bazı planlar var olan sorunu azaltmak veya yok etmek amacıyla yapılır.
Havzada su yetersizliği, taşkın, enerji yetersizliği, gıda yetersizliği, düşük içme suyu kalitesi gibi sorunların biri veya birkaçı bulunabilir.
Amaçlar,
Sorunlara bağlı olarak havzadaki yararlanma durumuna göre bir veya birden fazla olabilir.
Amaçlara örnek olarak, yerel halkın gelir seviyesinin yükseltilmesi, biyolojik çeşitliliğin korunması, yüksek kalitede su üretimi, ekolojik tarımın ve olta balıkçılığının teşviki vb.
Amaçların yanında bu amaca ulaşmadaki risklerin de belirlenmesi gerekmektedir. Örneğin: Endemik bitki örtüsünün yok olması, taban suyu kirliliği, taşkın ve sel olaylarındaki artış vb.

Seçeneklerin değerlendirilmesi,

Bazı ekonomik kriterlerden yararlanılır
Net şimdiki değer (NŞD): Paranın zaman değeri dikkate alınarak girdi ve çıktı değerlerinin başlangıç yılına getirilmesi için kullanılır.Yani faiz oranıdır.
Burada Ft ve Mt t yılındaki fayda ve masrafları, r iskonto oranını göstermektedir.
Ekonomik dönüş oranı (EDO): Fayda ve masrafların NŞD’sini birbirine eşit yapan iskonto oranıdır.
Saptanan EDO projenin finansmanı için kullanılacak faiz oranından büyük ise proje kabul edilir.

Fayda / Masraf oranı (F/M): Şimdiki fayda değerinin şimdiki masraf değerine oranı olup 1 den büyükse seçenek kabul edilebilir.

Burada kullanılan üç ayrı ölçü değeri arasında şu ilişkiler vardır:

EDO iskonto oranına eşitse,

Şimdiki fayda değeri = Şimdiki masraf değeri dir. Bu da,

yazılabilir.

Planlama kapsamı

Yapılan tüm etkinlikler topluma yarar sağlamak amacıyla yapılır.

Seçeneklerin değerlendirilmesi ve projelerin yapılabilirliği

Projelerin sonuçlarının değerlendirilmesi

Planlamadaki etki ve faydalar bir havzaya uygulanan proje sonucunda görülen değişimler ve farklardır.
Örneğin verimlilikte artış yada sedimantasyonda azalış denildiğinde, projenin uygulanması ve uygulanmaması halinde görülen verimlilik veya sedimantasyon farkı anlamına gelir.

Herhangi bir durumda proje uygulanırken bile verimlilik hala düşüyorsa ve ancak bu düşüş, projesiz durumdakinden daha yavaşsa bu bir faydayı gösterir.

Örnek çalışma 1:

Sorun: Sanayi ve kentleşmenin artmaya başladığı bir havzada ağaçlandırma çalışması yapılacaktır. Alan iğne yapraklılarla mı yoksa yapraklı türlerle mi ağaçlandırılmalıdır?

Amaç: Kentlerde yaşayan insanların kaliteli içme suyu gereksiniminin devamlılığını sağlamak.

Değer: Şehirde yaşayan insanlar kaliteli içme sularıyla övünmektedir.

Kısıtlama: Kısıtlama yoktur. Erozyon potansiyeli yoktur. Ağaç türü seçiminde yetişme ortamı karakteristikleri bakımından iğne ve yapraklı türlerin her ikisi için de uygundur.

Hangisi tercih edilmeli?

Geniş yapraklı türler tercih edilmelidir.

Çünkü, Aslında geniş yapraklı türlerin yaprak yüzeyleri fazla gibi görülse de birim alandaki toplam yaprak yüzeyi iğne yapraklı türlerde daha fazladır. Havadaki kirleticilerin tutunma yüzeyleri de iğne yapraklı türlerde daha fazla olmaktadır. Ayrıca iğne yapraklı türlerin reçine, tanen gibi kimyasallar da kirleticilerin tutunmasını kolaylaştırmaktadır.