Sociologie van organisatie en beleid.

1. Sociologie van organisatie en beleid. Prof. J. Vilrokx

2. Het gemene gezicht: organisaties als instrumenten van overheersing. Lauriane Van der Eecken Eline Severs

3. Onze organisaties worden onze dood! • Voedselverontreiniging • Milieuvervuiling • Bedrijfsongevallen en beroepsziekten • Multinationals in derde wereldlanden -beroven gastland van natuurlijke hulpbronnen -bevorderen afhankelijkheid

4. Het gemene gezicht van organisaties: • Organisaties beïnvloeden op een negatieve wijze, dankzij of ondanks zichzelf. • Organisaties als rationele onderneming is meer ideologie dan werkelijkheid.

5. Organiseren door domineren. • Organiseren steeds verbonden met sociale dominantie • Combinatie van prestatie en uitbuiting • Asymmetrische machtsverhoudingen slavenarbeid loonarbeid bv. piramide van Gizeh

6. Radicale organisatietheoretici: • aandacht voor hoe organisatiewijzes werkgevers ertoe brengen werknemers uit te buiten • Invloeden: Karl Marx, Max Weber, Robert Michels

7. 1) Max Webers “ijzeren kooi”. • bureaucratie als vorm van sociale dominantie • ontstaan van overheersing: 1) geweld en bedreiging 2) patronen van formeel gezag: heersers als rechtmatige gezaghebbers en onderdanen als natuurlijk gehoorzaam

8. 3 types van sociale dominantie: 1) charismatische overheersing: leidersfiguur als profeet, held, volksmenner 2) traditionele overheersing: respect voor tradities en verleden ( bv. overerving) 3) rationeel-wettige overheersing: macht bevestigd/beperkt door wetten, regels, reglementen en procedures

9. Macht/gezag hangt samen met vermogen om legitimering te vinden • Administratieve apparaat= basis van gezag brug tussen heerser en onderdrukten -Iedere vorm van overheersing: bepaalde legitimiteit en specifieke administratieve org. -Bureaucratiseringsproces: = bedreiging voor de vrijheid en vrijzinnige democratie

10. 2) Robert Michels “ijzeren wet van de oligarchie”: • Leiders, zelfs democr. verkozen, neigen naar eigenbelang + bewaren van de eigen macht. • Oligarchische tendensen onder moderne organisaties • Subtiele processen van socialisatie en overtuiging dominantie • Onpersoonlijke principes+ streven naar efficiency= nieuwe slavendrijvers pessimistisch over dominerend karakter vd moderne org.

11. 3) Karl Marx • Moderne samenleving: proces van overheersing door rationalisering • Overheersing door het zoeken naar toegevoegde waarde en oppotten v kapitaal

12. Hoe organisaties hun werknemers gebruiken en uitbuiten: • Organisatie= steeds op klasse-onderscheid gebaseerd - eerste org. in hiërarchische samenleving (heersende klasse boeren-slaven) - moderne org. : eigenaar-manager-arbeider • Industrialisatie onwikkelde 3-klassensysteem: - fabrieksproductie, verstedelijking - arbeid als handelswaar, arbeiders afh. van beloningssysteem - loonarbeid: winst afh. van efficiënt gebruik van arbeidstijd (management)

13. Organisatie van arbeidsproces dmv beloningssysteem: - geïnstitutionaliseerde klasseverdeling op de werkplek - steeds meer gestandaardiseerde functies - strenger, nauwlettendere organisatie • deskilling= homogenisatie van de arbeidsmarkt - ontstaan strijdbaar klassebewustzijn - noodzaak aan nieuwe beheersstrategieën verdelingen aan brengen tss verschillende types arbeiders

14. Primaire en secundaire arbeidersmarkten: • ongelijk niveau van voorrechten en kansen + verdeling personeel • post arbeid afh. van conjunctuur omwille van homogenisering • primaire arbeidsmarkt: carrière maken- hoge graad van bekwaamheid- bedrijfsspecifiek-selectiemechanismen-loyaliteit • secundaire arbeidsmarkt: lager geschoolden, minder betaald personeel in kantoren, fabrieken en werk in open lucht -weinig kapitaalinvesteringen (opleiding-bijscholing) -sterk afhankelijk van conjunctuur

15. Verleent organisatie controle op interne en externe omgeving: - loyaliteit binnen 1e arbeidsmarkt zorgt voor voorspelbaarheid - beperkte investeringen binnen 2e arbeidsmarkt zorgt voor flexibiliteit

16. Segmentatie binnen 1e en 2e arbeidsmarkt • talrijke indelingen naar beroep, ambacht en vakbond. • Indeling binnen 1e markt: betrekkelijk onafhankelijke functies werknemers in ondergeschikte rol • Veroorzaakt verschillende controlemogelijkheden • Oorzaak: 1) “verdeel en heers” 2) vanuit beroepsgroepen/vakbonden • Bevorderde de klassemaatschappij: - concurrentie tss arbeidsmarkten - bel. invloed op het politiek bewustzijn - middenstand arme blanken & etnische minderheden

17. Secundaire arbeidsmarkt en geïnstitutionaliseerde discriminatie: • 2e markt= afspiegeling van sociale attitudes en patronen van vooroordeel en discriminatie (minderheden naar 2e markt) • Institutionalisering door migranten en gastarbeiders

18. Moderne organisaties: • Scheppen/bevorderen secundaire arbeiders • Degraderen arbeid • Bevorderen ongelijkheid, segmentatie en discriminatie • Zorgen voor een patroon van begunstiging/bevoorrechtiging • Versterken sociaal-economische tegenstellingen

19. Beroepsrisico’s, beroepsziekten en bedrijfsongevallen: • Marx: “het kapitaal leefde als een vampier die het levensbloed vd arbeid opzoog” • Kapitaal trok zich niets aan van gezondheid en levensduur vd arbeider tenzij samenleving het daartoe dwong • efficiency veiligheid: - gebrekkige infrastructuur, onderhoud, gebrek aan veiligheidsuitrusting - proefondervindelijke methode - vb. asbestprobleem, bruine-long ziekte

20. Economie van gezondheid en veiligheid: • Multinationals in derde wereld landen: - niet gestoord door Westerse gezondheidswetgeving • Zeer moeilijk om naleving vd wetgeving af te dwingen • 1970: Wet op de beroepsveiligheid en gezondheid in VS en Canada = keerpunt • Goedkoper vergoedingen uit te keren dan preventiemaatregelen te treffen

21. Boetes niet hoog genoeg om riskante bedrijven te sluiten • Relatie veiligheidsbeamte en inspectie - org. dringen in verslagen ernst/ aantal mogelijke risico’s vaak terug in het algemeen blijft efficiency voor veiligheid gaan

22. De geradicaliseerde organisatie • radicaal referentiekader • Polarisatie arbeid kapitaal • wij zij • Segregatie op werkvloer • white blue collar

23. Oorzaak • Combineren primaire en secundaire arbeid • geen maxime!

24. Kenmerken (1) • UITBUITING Solidariteit arbeidersbeweging hervormingen haat democratie STRIJD

25. Kenmerken (2) • POLITIEKE TACTIEKEN • Managers: Verdeel en heers (tot confrontatie) • Arbeiders: Samen sterk

26. Radicale opvatting als ideologisch instrument • Pluralistische manager: “samen sterk” ifv eenheid, welwillendheid • Radicale werknemer: “samen sterk” ifv strijd tegen management

27. MN & de wereldeconomie • MN = soevereine staten met invloed op IP • gespreide belangen • Ontstaan: hegemonie VS • na ‘70: • populariteit 3de wereld

28. MN: Evolutie • FASE 1: de gespecialiseerde onderneming • FASE 2: het gedifferentieerde conglomeraat • FASE 3: de financiële reus

29. FASE 1: Specialisatie • Einde 19e Eeuw • Bezit economische hulpmiddelen • geografische spreiding MONOPOLIE

30. FASE 2: Diversificatie • Risico’s spreiden • defensief beleggen • nieuwe afzetmarkten • ….

31. FASE 3: Concentratie • 1960 • Vietnam: hoogconjunctuur aandelenmarkt • opkopen & fusioneren • drang tot concentratie bedrijfsconcentratiecijfers • vb: ITT

32. MN: Middelen • Sterk gecentraliseerde leiding • Monolitische macht • Kartels • Druk op politiek

33. Sterk gecentraliseerde leiding • CHANDLER: “visible hand” • eerder Sovjet dan vrije markt

34. Monolitische macht • Benadering Weber: • bureaucratische org totalitair regime • belangen elite • top = onaantastbaar • Verticale integratie, onderzoek, marketing • bron van voorzieningen + afzetmarkt = intern bestuurd gebied

35. Kartels • MIROW & MAURER • “Hunting ground” • Technologie en octrooien • vestiging hoofdkantoor!

36. Druk op Politiek • Rof afhankelijkheid gastland • Belangen MN op politieke agenda • MN als autoritaire macht in democratie: • pol macht zonder politieke verantwoordelijkheid • vb: ITT & CIA in Chili

37. Wereldeconomie beheerst door organisaties Macht ondernemer > politicus & mensen

38. MN & uitbuiting • Macht • Centrale besluitvorming Belang MN > belang gemeenschap • Dilemma attractie beheersing - Afhankelijkheid en overheersing - Strijdige machtsbokken • Canada: 1974-1984 Foreign Investment Review Agency

39. MN & de derde wereld • CRITICI: • Staat & MN als partners bij systematische overheersing • VERDEDIGERS: • Staat & MN als partners bij vooruitgang, modernisering.

40. CRITICI • MN = moderne plunderaars • uitbuiting plaatselijke economie • uitbuiting plaatselijke bevolking • kapitaaluitstroom • rol MN • rol buitenlandse “hulp” • uitstroom technologie • manipulatie buitensporige wisten • medogenlooshandelen

41. VERDEDIGERS • Handelen MN • binnen kader sociale verantwoordelijkheid • VN • ILO • .. • Handelen staat • Naleven contractuele verplichtingen • erkennen MN

42. Sterke en Zwakke punten van de metafoor • Overheersing of ongewenst effect van rationeel handelen? • Dualisme & partijdigheid • WEBER: streven naar rationaliteit = overheersing

43. Sterk • Ideologie, ethiek • overheersing  toevallig neveneffect • organisatietheorie instrument voor sociale verandering • legitimiteit radicaal referentiekader

44. Zwak • Complottheorie • uitbuitende  niet-uitbuitende organisaties moet centraal staan! • Extreme vorm linkse ideologie