Hugleiðing um hví nøkur ung mistrívast í seinmodernða samfelagnum

1. Hugleiðing um hví nøkur ung mistrívast í seinmodernða samfelagnum Hvar sprettur hesin mistrivnaður úr? Hvat kunnu vit sum samfelag gera í mun til at lætta um og fyribyrgja?

2. Aktuel áskoðan frá fólki, ið granska í ungdómsmentan www.information.dk17.9.2014Måske er ’Generation Dum’ ikke så dum endda Tey ungu og sosialu miðlarnir Så internettet har ikke gjort unge overfladiske og dumme? »Det mener jeg bestemt ikke. Hvis du er en søgende sjæl, er internettet ligefrem en åbenbaring. Og du er altid kun tre klik fra at finde ud af, hvornår Scavenius var udenrigsminister. Det bliver du ikke dummere af.« Citat: JørgenCarlsenForstander på Testrup Højskole

3. Aktuel áskoðan frá fólki, ið granska í ungdómsmentan www.information.dk17.9.2014Måske er ’Generation Dum’ ikke så dum endda Polarisering ímillum ung ið klára seg væl og minni væl .... »Man ser det blandt andet ved, at unge aldrig har fyldt så meget i den politiske debat om uddannelse, som de gør i dag. Man ser slet ikke det samme generationshierarki som tidligere … På den anden side ser vi også, at nogle unge giver op i en meget tidlig alder, fordi de ikke føler, de har noget at byde ind med. Vi er vidne til en meget uheldig tendens til polarisering blandt unge” Steen Nepper LarsenLektor, Aarhus Universitet Er det blevet hårdere at være ung? • »Ja. Vi er vidne til en mentalitet over for ungdommen, der er ekstremt forløjet, for meget få af Folketingets medlemmer har selv gennemført deres studier på normeret tid, ikke desto mindre laver de SU-reform, fremdriftsreform og vil ikke tillade de studerende at tage orlov på kandidaten. Den måde, man forsøger at optimere de unges performance, er fuldstændig grotesk. Jo mere man rammesætter en livsudfoldelse via et skematiseret uddannelsessystem, desto mere vil de, der ikke passer ind, ligne et problem.« Citat: Noemi KatznelsonForskningsleder, Aalborg Universitet

4. Samfelagið í dag... • Seinmoderna og hyperkomplekst • Tey ungu skulu liva upp til nógv krøv (bæði sum tey sjálv seta sær, umhvørvið tey eru í, og ikki minst hvat mótin/rák, ekspertar, sosialu miðlarnir seta fyri teimum) • Sosialu miðlarnir sýnisgluggi fyri succes • Tey vaksnu hava ikki tíð • Work-life balance skeikla har barni og tann ungi verður passivt forsømd • Familjurnar óstabilar • Nógvir valmøguleikar, trupult at finna út av hvat ein skal • Perfekta ungdómslívi er at tú er vakur, smartur, hevur nógvar vinir, arbeiði og/ella lestur gongur væl og í heila tikið at tú er væl fyri • Kapping við “fotoshoppaði kropsideal” • Angist fyri ikki at megna hetta, ella megnar ein ikki hetta -> lágt sjálvsvirði, isolatión, undirlutakenslu o.l.

5. Ástøði Anthony Giddens, heimskendur sociologiskur ástøðingur vísur á fyribrigdi í seinmodernitetinum, ið møguliga hava frágreiðingarmegi í mun til tað sum hendir við nøkrum av okkara ungu fólkum: • Udlejring af sociale relationer (barni og tann ungi vaksa upp í hondunum hjá fremmandum professionellum -> nógvar sekundærrelatiónir og for lítið av primærelatiónum) • Refleksivitet, individualisering, serfrøðingaveldi-> at alt sum er siðvenjur og stabilitetur verður sett spurnartekin við -> kontingens (normar, virðir og holdningar eru flótandi), ið fyri nøkur kann hava við sær ontologiskan ótryggleika og samleikaørkymlan

6. Hvørji tekin eru uppá at tann ungi mistrívist • Nøkur bera hetta í tí stilla, og lívið sær “perfekt” út – eingin varnast at standurin er ringur • Onnur blíva sjálvdestruktiv • Nøkur útagerandi • Angist, tunglyndi, sjálvskaðandi atburður (cutting, etingarólag, misbrúkstrupulleikar) • Tey kenna seg strongdan • Einsamøll • Sjálvmorðshótt

7. Hvat eru langtíðarfylgjurnar, um ikki verður tikið hond um hesi ungu, so ella so? • Vit fáa dysfunktionel ung, sum ikki megna egið lív -> • Brotið útbúgvingarforløb • Lítið og einki fótafesti á arbeiðsmarknaðinum • Eitt vánaligt vaksnamannalív, ið er merkt av manglandi sjálvsvirðing og álit, ið tey geva víðari til egnu eftirkomarar • Ístaðin fyri at vera virknir samfelagsborgarar, ið eru við til at geva sítt íkast, blíva tey passivir móttakarar av almennum pengum – í ringasta fall enda á einari fyritíðarpensjón í úrtíð • Tey fara at hoyra til tann bólkin av fólki, sum kendi ástøðingurin sosiologurin Zygmunt Baumann nevnir “landstrok” og ikki “turistar”

8. Tøl og kanningar frá Danmark Danskar kanningar vísa: 80% av teimum ungu klára seg væl og liva eitt vanligt ungdómslív. 5% eru skrásett sum psykiatribrúkarar. Nøkur 10-15% eru eftir, sum ikki eru sjúk, tey sokallaðu “gråzone unge” ið mistrívast. http://www.ungemedkant.dk/om-unge-med-kant.aspx(Unge med Kant, er heitið á tilbúgvinginnanmiðnámsskúlar í DK, sum havatilboð til hesi 15%) Stór kanningarverkætlan á Aarhus Universitet, frá 2010 hevur funnið somu “gråzone unge”. Í álitinum Når det er svært at være ung i DK – viden og råd om unges trivsel og mistrivsel, verðagivin 10 ráðhvussuein nær hesiungu, so teykunnufáahjálp.http://www.au.dk/om/nyheder/nyhed/artikel/ti-anbefalinger-til-hvordan-voksne-spotter-unges-mistrivsel/ Kanning SUSY, fra 2013 vísur at mistrivnaður ímillum ung í aldrinum 16-24 ár er hægri ídag enn í 2011. 32% av teimum ungu siga seg hava hugtyngd, ella eru alsamt óglað, og 24% siga seg hava verið ótryggan og óttafullan innanfyri seinastu 14 dagarnar http://www.kristeligt-dagblad.dk/liv-sj%C3%A6l/2014-08-29/for%C3%A6ldre-overser-unges-problemer

9. Tøl og kanningar frá Føroyum • Føroysk tøl í hesum sambandi eru ikki so løtt at finna. Tó hevur Tórshavnar kommuna víst á í kanning av 499 ungum frá 13-17 ár at 12 % av hesum trívast ikki serliga væl og eru beinleiðis marginaliseraði. Umframt siga ikki minni enn 35% at tey als ikki tíma at ganga í skúla. (Álit um ung, 2005) • Kanning um alkohol- ogrúsevnismisnýtslu millum ung á miðnámsskúlum í Føroyum vísti at 10-15% vóru í vandabólki fyri at útvikla eitt rættuligt misbrúk (Bachelorritgerð R.B. Poulsen & K. Á Lakjuni, 2014) • Blákrossheimið í Tórshavn hevur meldað út, at har leita alsamt fleiri og fleiri ung til viðgerðar fyri ovur- ella misnýtslu av alkohol, ella øðrum rúsevni • Sambært tøl frá Barna- og Ungdómspsykiatriini, Psykiatriski depilin, eru ikki minni enn 200 børn og ung frá 7-18 ár skrásett pr. 3.9.14. • Tá ið vit líkjast rættuliga nógv DK í samfelagsinnrætting og lívsstíl er ikki heilt óhugsandi at vit hava somu trupulleikar at baksa við.

10. Hvat kann ein gera í mun til at lætta um hjá teimum ungu sárbæru? • Tilbúgvingin Head Space, Eintelefonfráðgeving í kanntosaviðtannungaørkymlaða og vísavíðariumhetta er neyðugt (Hallur Thorsteinsson, ið er føroyingur, er dagligurleiðari av hesumtiltakið) www.headspace.dk • Studentaráðgeving, sálarfrøðing, studentaprest er vanligt, á teimum flestu millumlongu- og víðarigangandi útbúgvingum í DK • Dømi frá VIA University, Campus Horsens (Professiónsháskúli) Sálarfrøðingur bjóðar samrøður til ung sum líkjast “gråzone unge”. Ikki minni enn 140 ung hava biðið um hjálp árliga, seinastu 3 árini sigur Sisse Elkjær, sálarfrøðingur.. • Umráðandi at undirstrika at hesi grázonu ungu ikki sjúk, men mistrívast. MEN hinvegin skal lítið til um so er at tey ikki fáa nøktandi hjálp sum skjótast.

11. Dømi hvussu ein lýsing kann síggja út í mun til sálarfrøðing og studentarprest – Campus Horsens Studentaprestur Studentasálarfrøðingur http://www.viauc.dk/horsens/studieliv/Sider/psykolog.aspx • http://www.viauc.dk/horsens/studieliv/Sider/studenterpraest.aspx

12. Onnur ráð til sjálvhjálp Motión og vælvera Heilsugóður kostur og svøvnur Mátahald – lítið ella einki av alkohol og tubakk Regluliga døgrytmu og fáa hvíld Vanligan ymiskan mat, ið heldur seg innan fyri normala kaloriumongd pr.døgn • Ganga • Renna • Íðka holdsport • Vera saman við øðrum • Seta seg inn í hvat tey ymisku fyribrigdini snúgva seg um – psykoedukatión, og ein vil uppdaga at mong onnur baksa við sama trupulleika • Kognitiva samrøðuterapi

13. Hvat kann politiska liðið gera í hesum høpi? • Erkenna at trupulleikarnir eru har og fyrihalda seg til ein tørv, sum er í samfelagnum og sum er vaksandi • Fleiripengareiga at verðasettir av til at skúlar og stovnar, í mun til eftirútbúgving, so fakfólkfáaarbeittviðtiltøkumrundanumteyungu í ”gråzone” • Upplýsing og ráðgeving (oftani krevst bert nakrar fáar samrøður og tiltøk - so er tann ungi aftur “á beinari kós”)

14. Fakta og gransking um fyribrigdi – ung í mistrívast • http://www.ungemedkant.dk/om-unge-med-kant.aspx • http://www.au.dk/om/nyheder/nyhed/artikel/ti-anbefalinger-til-hvordan-voksne-spotter-unges-mistrivsel/ • http://www.bornsvilkar.dk/NewsArchive/2013/01/skilsmisseboern-i-ingenmandsland.aspx • http://www.b.dk/danmark/unge-gaar-alene-med-deres-ensomhed#! • http://www.kristeligt-dagblad.dk/liv-sj%C3%A6l/2014-08-29/for%C3%A6ldre-overser-unges-problemer • http://www.kristeligt-dagblad.dk/liv-sj%C3%A6l/2014-08-29/de-usynlige-problemb%C3%A6rere • http://www.kristeligt-dagblad.dk/danmark/2014-09-03/ubehandlet-adhd-koster-samfundet-milliarder • http://www.kristeligt-dagblad.dk/danmark/2014-07-12/danske-sm%C3%A5b%C3%B8rn-kommer-tidligst-i-daginstitution • http://www.kristeligt-dagblad.dk/kronik/2014-08-16/afskaf-skilsmisser-og-vuggestuer