Gyðingar

1. Gyðingar Trúarinntak

2. Lögmálið er í tvennu lagi • Tanakh: Hið ritaða lögmál GT • Talmud: Munnlegt lögmál • Skiptist í Mishna og Gemara • Sínaí hét fjallið þar sem Móse tók við lögmálinu frá YHWH og um leið munnlega lögmálinu

3. Rit Gyðingdóms • Tanakh • Tóra (Mósebækurnar fimm) • Spámennirnir/Nevi´im (Jósúabók, Dómarabækurnar tvær, Konungsbækurnar tvær, Spádómsbækur Jesaja, Jeremía, Esekíels, Hósea, Jóels, Amosar, Óbadía, Jónasar, Míka, Nah´um, Habakúk, Zefanía, Haggaí, Sakaría og Malakí) • Ritningarnar/Ketuvim (Sálmarnir, Orðskviðirnir, Jobsb´k, Ljóðaljóðin, Prédikarinn, Rutarbók, Esterarbók, Harmljóðin, spádómsbók Daníels, Esrabók, Nehemíabók og fyrri og síðari Króníkubók) • Talmúd (Inniheldur sögur, lög, læknisfræði, rökræður um siðferðilegt val o.fl.) Talmud skiptist í tvo hluta: • Mishnah (Lög í munnlegri geymd skráð um 200) • Gemara (Alfræði. Athugasemdir rabbína þar sem Mishna eru útskýrð) Gemara eru túlkanir rabbína á Mishna.

4. Einn guð • Guð er virkur þátttakandi • Siðferðilegur boðskapur • Gott er umbunað – illu er refsað • Guð er fullkomlega sanngjarn, mildur og miskunnsamur • Guð er æðri öllu • Sáttmáli milli Guðs og manna – þessum sáttmála var komið á með boðorðum Móse • Gjörðir mikilvægari en trúin – en hana á að sýna í daglegu lífi

5. Fall annars musterisins • Annað musterið féll árið 70 e.Kr • Gyðingdómur í nútímamynd verður til • Rabbínar taka til við að túlka og kenna • Engin musteri þar sem færðar voru fórnir • Synagogur taka við – samkomuhús • Mikilvægt að lesa ritin og stúdera lögmálið

6. Helstu hópar • Rétttrúnaðarstefnan • Íhaldssama stefnan • Frjálslynda/umbótasinnaða stefnan

7. Rétttrúnaðarstefnan • Skiptist í margar greinar, Hassidismi ein þeirra • Rétttrúnaðarstefnan varð til í Þýskalandi 18. öld • Fylgja halakhah ítarlega – halkhah eru reglur sem finnast í Tóra og Talmúd – 613 reglur • Vísindalegar rannsóknir jákvæðar en þó ekki Biblíurannsóknir • Guðlegur uppruni Tóra og Mishna • Svört klæði algeng og svartir hattar • Trúarathafnir mikilvægar • Aðeins hægt að fæðast gyðingur – ekki hægt að taka upp gyðingdóm

8. Frjálslynda stefnan • Upprunnin í Þýskalandi 19. öld • Finna flöt á því að lifa nútíma lífi án þess að kasta gyðingdómnum • Guðfræðilegt úrval – hver og einn velur þau atriði sem hann vill fylgja • Meiri áhersla á siðfræðikenningar en trúarathafnir • Hægt að snúast til gyðingdóms – einnig eru þeir gyðingar sem eiga gyðing að föður • Konur geta orðið rabbínar

9. Íhaldssama stefnan • Varð til í BNA á 19. öld • Millivegur milli hinna tveggja • Byggir á halakhah eins og rétttrúnaðarstefnan – meira svigrúm til túlkunar en í rétttrúnaðarstefnu • Konur eiga möguleika á að verða rabbínar • Getur ekki orðið gyðingur – aðeins ef móðir er gyðingur

10. Trúarleg klæði og annað • Bænasjal- kögrið minnir á boðorð Guðs • Leðurbox – innihalda mismunandi texta úr GT Annar möguleiki – kögrið fest á nærskyrtu Bænasjal - Tallit Ísraelskur hermaður m. Talit og Tefillin

11. Shofar Úr hrútshorni Notað í mikilvægum trúarsamkomum. Minnir á hrútinn sem Abraham fórnaði í stað Ísaks.

12. Bar/Bat Mitzvah • Sonur/dóttir boðorðanna • Einskonar staðfesting á trúnni • Drengir 13 ára – stúlkur 12 ára

13. Davíðsstjarnan • Nýlegt tákn fyrir gyðingdóm • Skjöldur Davíðs konungs hafði þessa lögun – þó eru engar heimildir fyrir því • Algengt tákn í Mið-Austurlöndum og N-Afríku • Boðar gæfu • Stjörnufræði – Hexagram • Indlandi – á musteri 1000 árum fyrir krist – samband guðs við manninn • Á miðöldum voru gyðingar oft neyddir til að bera einkennisborða á handlegg • Ekki ætíð davíðsstjarna – einnig annars konar stjörnutákn o.fl. • Á 17. öld - synagogur með davíðsstjörnutákni • 1897 - einkennistákn sionista hreyfingarinnar • 1948 - fáni Ísraelsríkis

14. Menorah • Menorah var í musterinu helga • Kertin sjö tákna daga vikunnar • Talið komið frá Babýloníu hefð – sjö heilög tala – dagarnir sjö – sjö sýnilegar plánetur Hanukkah Þegar musterið var endurvígt eftir innrás Grikkja um 300 f.Kr. logaði í átta daga á eins dags olíubyrgðum. Því eru armarnir 8+1

15. Torah • Má ekki snerta textann – skrollur • Handskrifað