Geslaagd met dyslexie en dyscalculie

1. Geslaagd met dyslexie en dyscalculie Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam 2011 d.a.v.vanderleij@uva.nl

2. Aanleiding Welke motieven zitten er achter die maatregel? Welk doel heeft de maatregel? Waaruit bestaan die maatregelen? Welke gevolgen kunnen die maatregelen hebben? Druk op kwetsbare kinderen verhogen: is dat i.o.m. overige aanbevelingen? Evidentie voor die gevolgen? Blijft alles gelijk? Is het aantal dyslexieverklaringen verontrustend?

3. Aanleiding Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen (2008) (Dijsselbloem) (Uit: Samenvatting Eindrapport)

4. Aanleiding Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen (2008) (Dijsselbloem) (Uit: Samenvatting Eindrapport) Die aanbeveling is aanleiding geweest voor verzwaring exameneisen. Welke motieven zitten er achter die maatregel?

5. Welke motieven zitten er achter die maatregel? • Motief 1: systeemfout • cijfers schoolonderzoeken (in bepaalde scholen) hoger dan cijfers centraal eindexamen • dit leidt tot strategisch gedrag bij centraal eindexamen: ‘uitmiddelen’ en slagen met relatief lage cijfers • bedreigt rechtvaardigheid: gelijke kansen onafhankelijk van school • deze systeemfout wordt al lang onderkend maar Inspectie bleek niet over instrumenten te beschikken om hem te herstellen

6. Welke motieven zitten er achter die maatregel? • Motief 2: aansluitingsproblemen • dalende kwaliteit basisvaardigheden • kennistekorten bij leerlingen en studenten i.v.m. aansluiting op HBO/WO • bijv. rekenen/wiskunde – PABO en Gedragswetenschappen • aansluiting VMBO op HAVO en MBO (basisbagage) • 81 % MBO’s constateren tekorten (Hofman & Spijkerboer, 2009), geldt ook voor HAVO’s

7. Welke motieven zitten er achter die maatregel? • Motief 3: ambitie van deze minister • de Nederlandse leerling/student liever lui dan moe • ‘zesjescultuur’ (Balkenende) • zakt in internationale vergelijkingen • (zie Actieplan Beter Presteren, Adviesaanvraag, 2010) • de Nederlandse docent werkt daar (kennelijk?) aan mee • heeft prikkel nodig • (zie bonus voor excellente leraar)

8. Welk doel heeft de maatregel? • Doel • verbetering basisvaardigheden • leerwinst en verbeterde doorstroom HAVO/VWO) • betere aansluiting VMBO op HAVO en MBO (basisbagage)

9. Waaruit bestaan die maatregelen? • maatregelen • - invoering referentieniveau’s Taal en Rekenen • - Centraal Eindexamen gemiddelde cijfer > 5.5 • - Nederlands, Engels, Wiskunde: • niet meer dan één 5 • - rekentoets

10. Welke gevolgen kunnen die maatregelen hebben? • gevolgen? • gemiddelde cijfer (Centraal- en School) gaat omhoog • door anticipatie: rekenen verbetert ook bij degenen die geen Wiskunde in pakket hebben • als alles gelijk blijft: aantal gezakten neemt toe • alle leerlingen • speciale leerlingen: dyslexie en/of dyscalculie

11. Druk op kwetsbare kinderen verhogen: is dat i.o.m. overige aanbevelingen? Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen (2008) (Dijsselbloem) (Uit: Samenvatting Eindrapport)

12. Evidentie voor die gevolgen? • door de eisen: • gemiddelde cijfer (Centraal- en School) gaat omhoog = logisch • rekenen ook beter bij degenen die geen Wiskunde in pakket hebben = aannemelijk • als alles gelijk blijft: aantal gezakten neemt toe • alle leerlingen • Onderwijsraad: = waarschijnlijk • speciale leerlingen: dyslexie en/of dyscalculie • Sontag & Bosmans (2010) Dyslexie en dyscalculie in het voortgezet onderwijs • = te berekenen

13. Dagblad van het Noorden meldt op 9-9-2011 dat 8 % van de eindexamenkandidaten over een dyslexieverklaring beschikken (eigen onderzoek). Als de cijfers van Tabel 4 worden herberekend is het 13,9 % Uit: Dyslexie en dyscalculie in het voortgezet onderwijs Sontag & Bosmans Tilburg: PON, 2010

14. Uit: Dyslexie en dyscalculie in het voortgezet onderwijs Sontag & Bosmans Tilburg: PON, 2010

15. Uit: Dyslexie en dyscalculie in het voortgezet onderwijs Sontag & Bosmans Tilburg: PON, 2010

16. Uit: Dyslexie en dyscalculie in het voortgezet onderwijs Sontag & Bosmans Tilburg: PON, 2010

17. Evidentie? • verlenging examentijd • = aannemelijk vanwege traagheid van verwerken van schriftelijke informatie • maar onderzocht is het niet • vergroting van opgaven • = niet aannemelijk vanwege evidentie dat dyslectici geen problemen hebben met ‘zien’ • onderzocht is het niet • auditieve ondersteuning • = evident, onderzocht is het wel • - Kijk- en Luistermethode • - experimenteel aangetoond bij CITOtoets • Aryan van der Leij, Hanneke Verhoog en Judith Bekebrede, Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 2010 • ICT ondersteuning • = aannemelijk vanwege mogelijkheid auditieve ondersteuning, gebruik toetsenbord, digitale ervaring, … • maar onderzocht is het niet evidencebased onderwijs??

18. Helpt klankhulp bij toetsen? • CITO Entreetoets groep 7 Begrijpend lezen • alleen lezen • alleen luisteren • lezen en luisteren • MoedertaalNederlandsanderetaal • dyslectisch 15 15 • controle 15 15

19. Van der Leij et al., Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 2010

20. Van der Leij et al., Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 2010

21. Helpt klankhulp bij toetsen? Ja, indien Nederlands de moedertaal is Niet als andere moedertaal voor extra problemen zorgen Fonologische representaties interfereren? Maar niet vanwege lagere woordenschat of algemeen IQ (subgroepen zijn vergelijkbaar).

22. Blijft alles gelijk? Als alles gelijk blijft neemt aantal ‘zakkers’ toe. Maar een gewaarschuwd mens telt voor twee. Dus: School/leraren: Meer kennis leraren over dyslexie/dyscalculie Meer/eerdere monitoring en ondersteuning leerlingen - mentoren - dyslexie/dyscalculie coach? Leerlingen/ouders: Meer planning/ betere voorbereiding Beter/meer gebruik van faciliterende maatregelen i.h.b. auditieve ondersteuning en ICT ondersteuning

23. Is het aantal dyslexieverklaringen verontrustend? Dagblad van het Noorden 9-9-2011 ‘Middelbare scholen misbruiken dyslexieverklaringen om scholieren gemakkelijker door hun schoolloopbaan te leiden.’ (Die uitspraak was gebaseerd op 8 procent van de examenkandidaten. In werkelijkheid is dat zo’n 14 %, zie studie Sontag e.a.). Dagblad van het Noorden 9-9-2011 ‘Op basis van gegevens over het voorkomen van woordblindheid zou dat percentage rond de 4 procent moeten liggen.’ Is dat zo?

24. Is het aantal dyslexieverklaringen verontrustend? • gedragsniveau • dyslexie: geenapartecategoriemaareenextreem op een continuum van mild naarernstig • zienormaalverdeling • waar de grensgelegdwordt is arbitrair

25. Gemiddelde 10 % omhoog dyslexie is geen aparte categorie De hele verdeling 10 % omhoog

26. Gemiddelde 10 % omhoog maareenextreem op een continuum De hele verdeling 10 % omhoog

27. Is het aantal dyslexieverklaringen verontrustend? • gedragsniveau • die 4 % is gebaseerd op onderzoek van Blomert (2002) dat ten doel had omzorgverzekeraars over de streeptetrekken • watinderdaadheeftgeleid tot opname in Basisverzekering (ernstige, enkelvoudigedyslexie, jongekinderen) • in VO gaat het nietom (zeerdure) zorgbuiten de school maarom (veelgoedkopere) zorgbinnen de school • die ten doelheeftomleerlingennaargelanghun talent en ondankshun handicap diploma’s telatenhalen • een (veel) hoger % is dusgoedverdedigbaar op basis van de opdracht van de school

28. Gemiddelde 10 % omhoog De hele verdeling 10 % omhoog 14 % 4 %

29. Geslaagd met dyslexie? Het probleem van verhoogde exameneisen is waarschijnlijk niet groter bij de dyslectici dan bij de niet-dyslectici. Zeker niet wanneer er door scholen, leraren, dyslexie-coaches, ouders en leerlingen op tijd aan gewerkt wordt om het probleem het hoofd te bieden.