1 / 39

LEKSION 3

LEKSION 3. Modeli Entity-Relationship Blloqet e entiteteve, atributet,blloqet e relacioneve, celesat primare. Modeli i te dhenave.

elia
Download Presentation

LEKSION 3

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. LEKSION 3 Modeli Entity-Relationship Blloqet e entiteteve, atributet,blloqet e relacioneve, celesat primare

  2. Modeli i te dhenave • Një model të dhënash është një bashkësi konceptesh që mund mund të përdoren për të përshkruar strukturën e një baze të dhënash. Me strukturë të bazës së të dhënave ne kuptojmë tipin e të dhënave, relacionet si dhe kushtet që vendosen për të dhënat. • Shumica e modeleve të të dhënave përfshijnë një bashkësi operacionesh bazë për të specifikuar thirrjet (retrieve) dhe përditësimin (update) në një Database.

  3. Modeli Entity-Relationship • Blloqet e Entiteteve • Blloqet e Relacioneve • Çështje të Skicimit (Design) • Kardinaliteti i lidhjeve • Çelësat • Diagrama E-R

  4. Blloqet e Entiteteve • Një bazë të dhënash mund të modelohet si: • një koleksion entitetesh, • relacione ndërmjet entiteteve. • Një entitetështë një objekt që ekziston dhe që është i dallueshëm nga objektet e tjerë. • Shembuj: një person i caktuar, kompani, ngjarje, fabrikë • Entitetet kanë atribute • Personat kanë emër, adresë,… • Një bllok entitetesh është një bashkësi entitetesh të të njëjtit tip që kanë karakteristika të njëjta • Shembull: bashkësia e personave, kompanive, pemëve, librave

  5. Blloqet e entitetevecustomerdheloan(klientdhekredi) customer-id customer- customer- customer- loan- amount name street city number

  6. Atributet • Një entitet paraqitet nga një bashkësi attributesh, që janë cilësi karakteristike dhe që i kanë të gjithë pjestarët e një blloku entitetesh. Shembull: customer = (customer-id, customer-name, customer-street, customer-city)klient = (emer, klientID, adrese, qytet) loan = (loan-number, amount) kredi = (krediNr, vlere) • Domain – bashkësia e vlerave të lejueshme për çdo atribut • Tipet e atributeve: • Të thjeshtëdhe të përbërë. • Një-vlerëshdhëshumë-vlerësh. • P.sh. Atrinut shumëvlerësh: nr-telefoni • Të Derivuar /(të rrjedhur). • Mund të llogariten nga atributet e tjerë • P.sh. Mosha, kur jepet datëlindja. • Null.

  7. Atributet e përbërë

  8. Blloqet e Relacioneve… • Njërelacionështënjëlidhjendërmjetdisaentiteteveshembull:HayesdepozituesA-102entitetklientbllokrelacioneshentitetllogari • Njëbllokrelacioneshështënjërelacionmatematikndërmjetn  2 entitetesh, kusecilimerretnganjëbllokentitetesh {(e1, e2, … en) | e1  E1, e2  E2, …, en  En}ku (e1, e2, …, en) ështënjërelacion • Shembull: (Hayes, A-102)  depozitues

  9. Blloku i relacioneve borrower (kredimarrës)

  10. … Blloqet e Relacioneve • Njëbllokrelacioneshmundtëketëatribute. P.sh., bllokuirelacionevedepozitues(depositor)qëlidhblloqet e entiteteveklientdhekredimundtëketëatributin data-perdorimit (access-date).

  11. Grada e Bllokut të Relacioneve • I referohet numrit të blloqeve të relacioneve që lidhen nga blloku i entiteve. • Blloqet e relacioneve që përfshijnë dy blloqe entitetesh quhen binare (ose të gradës së dytë). (Në përgjithësi shumica e blloqeve të relacioneve në bazat e të dhënave janë binare.) • Blloqet e relacioneve mund të lidhin edhe më shumë se dy blloqe entitetesh. • Bashkësitë e entiteteve customer, loan, dhe branch mund të lidhen nga një bllok relacionesh të gradës se tretë (CLB), duke vënë vë dukje faktin se një klient (customer) mund të marrë një kredi (loan) në një degë (brach) të bankës.

  12. Kardinaliteti i lidhjeve • Shpreh numrin e entiteteve me të cilat mund të shoqërohet një entitet me anë të një blloku relacionesh. • Më i përdorshëm në blloqet e relacioneve binare. • Për një bllok relacionesh binar kardinaliteti i lidhjeve duhet të jetë i njërit nga tipet e mëposhtëm : • Një me një • Një me shumë • Shumë me një • Shumë me shumë

  13. Kardinalitetiilidhjeve Një me një Një me shumë Shënim: Mund të ketë elementë të A ose B që nuk lidhen me asnjë element të bashkësisë tjetër.

  14. Kardinaliteti i lidhjeve Shumë me një Shumë me shumë Shënim: Mund të ketë elementë të A ose B që nuk lidhen me asnjë element të bashkësisë tjetër.

  15. Kardinaliteti i lidhjes ndikon në diagramëm ER Nëse çdo llogari (account) ka vetëm një klient (customer), atëherë atributi dataperdorimit (access-date)mund të bëhet atribut i llogari-së dhe jo i relacionit.

  16. Elementet e njëdiagrame E-R • Drejtkëndëshat paraqesin blloqet e entiteteve. • Rombet paraqesin blloqet e relacionave. • Vijat lidhin atributet me blloqet e entiteteve dhe blloqet e entiteteve me blloqet e relacionave. • Elipset paraqesin atributet. • Elipset me vijë dyshe paraqesin atribute shumë-vlerësh. • Elipset me vijë të ndërprerë paraqesin atributet e derivuar. • Atributet e çelësit primar nënvizohen. (më vonë)

  17. Diagram E-R me atributetëpërbërë, shumëvlerësh, dhetëllogaritur

  18. Bllok relacionesh me atribute

  19. Rolet Blloqet e entiteteve të një blloku relacionesh mund të mos jenë të ndryshëm • Etiketat “manager” dhe “worker” quhen role. Atopërcaktojnë se sindërveprojnëentitetet me njëritjetrinnëbllokun e relacioneve “works-for”. • Nëdiagramën E-R roletparaqiten duke vendosuretiketanëvujatqëbashkojnërombet me drejtkëndëshat. • Etiketat e rolevejanëopsionale, atopërdorenpërtësqaruarsemantikën e relacionit

  20. Kufizimet e kardinalitetit • Kufizimet e kardinalitetitishprehim duke vizatuarndërmjetbllokuttërelacionevedhebllokuttëentitetevenjëvijëtëdrejtuar (shigjetë) (), përtëtreguar “një” osenjëvijëtë pa drejtuar (—), përtëtreguar “shumë”. • P.sh.: relacionnjë me një: • Njëklient (customer) shoqërohet me tëshumtënnjëkredi(loan)nëpërmjetrelacionitkredimarrës (borrower) • Njëloanlidhet me tëshumtënnjëklientngaborrower

  21. Relacioni Një-me-Shumë • Në relacionin një me shumë (a), një loan lidhet me së shumti një customer nëpërmjet borrower, dhe një customer lidhet me disa (edhe 0) loan nëpërmjet borrower

  22. RelacioniShumë-me-Një • Në relacionin shumë me një, një loan lidhet me disa (edhe 0) customer nëpërmjet borrower, dhe një customer lidhet me së shumti një loan nëpërmjet borrower

  23. RelacionetShumë-me-Shumë • Një customer lidhet me disa (edhe 0) loan nëpëmjet borrower • Një loan lidhet me disa (edhe 0) customer nëpërmjet borrower

  24. Pjesëmarrja e një Blloku Entitetesh në një Bllok Relacionesh • Pjesëmarrje e plotë (tregohet nga një vijë dyshe): çdo entitet në bllokun e entiteteve merr pjesë në së paku një relacion të bllokut të relacioneve • P.sh. loan ka pjesëmarrje totale në borrower • çdo kredi (loan)duhet të ketë një klient (customer) të lidhur me të nëpërmjet relacionit kredimarrës (borrower)

  25. Pjesëmarrja e një Blloku Entitetesh në një Bllok Relacionesh • Pjesëmarrje e pjesëshme: disa entitete mund të mos marrin pjese në asnjë relacion të bllokut të relacioneve • P.sh. customer ka pjesëmarrje të pjesëshme në borrower

  26. Mënyratëndryshmeshënimitëkardinalitetit • Kufizimet e kardinalitetit mund të shprehin gjithashtu edhe kufizimin e pjesëmarrjes

  27. Çelësat • Super çelësinjëentitetiquhetbashkësia me njëosedisaatributevlerat e tëcilëve e identifikojnënëmënyrëunikeçdoentitet • Çelëskandidatinjëentitetiquhetnjësuperçelës minimal. • Customer-idështëçelëskandidatpërcustomer • account-numberështëçelëskandidatpëraccount • Ndërtëgjithëçelësatkandidatzgjidhetnjëridhequhetçelësprimar (kryesor).

  28. Çelësat për Blloqet e Relacioneve • Kombinimi i çelësave primarë të entiteteve që marrin pjesë në një relacion formon një çelës kandidat për relacionin. • (customer-id, account-number) është çelës primar për depositor) • SHëNIM:kjo nënkupton se një çift blloqe entitetesh mund të ketë së shumti një relacion në bllokun e relcioneve • P.sh. Nqs duam të ruajmë të gjitha datat-e-përdorimit të secilës llogari për çdo klient. Në këto raste mund të përdoren atributet shumë vlerësh. • Kur zgjidhen çelësat kandidat të një blloku relacionesh duhet të merret parasysh kardinaliteti i lidhjeve. • Për zgjedhjen e çelësit primar kur ka disa çelësa kandidatë duhet të konsiderohet semantika e bllokut të relacioneve.

  29. KthimiiRelacioneve Jo-BinarenëformëBinare • Në përgjithësi, çdo relacion jo binar mund të paraqitet me anë të relacioneve binare duke krijuar një bllok artificial entitetesh. • Zëvendësohet R ndërmjet blloqeve A, B dhe Cme bllokun e entiteteve E, dhe tre blloqe relacionesh: 1. RA, që lidh E dhe A 2.RB, që lidh E dhe B 3. RC, që lidh E dhe C • Krijohet një atribut identifikues i veçantë për E • Shohen të gjithë atributet e R në E • Për çdo relacion (ai , bi , ci) në R, krijohet 1. një entitet i ri einë bllokun E 2. shtohet (ei , ai ) në RA 3. shtohet (ei , bi) në RB 4. shtohet (ei , ci ) në RC

  30. Diagramë E-R me relacion 3-or

  31. Çështje të Skicimit • PërdorimiiblloqevetëentiteteveapoatributeteveZgjedhjavaretngastruktura e mjedisitqëmodelohet, sidhengasemantikaqëishoqërohetatributitnëfjalë. • PërdorimiiblloqevetëentiteteveapoblloqevetërelacioneveNjëndihmë ne ketërastështëqëtëkrijohetnjëbllokrelacioneshpërtëparaqiturnjëveprimqëndodhndërmjetdyentiteteve • Blloqet e relacionevebinareapon-oreMegjithëseështë e mundurqëblloqet e relacioneven-ore (për n>2) tëparaqitenngadisablloqerelacioneshbinare, duhetkonsideruar se blloqet e relacioneven-ore parqesinmëqartëfaktinqëdisaentitetemarrinpjesënënjërelacion.

  32. Blloqet e entiteteve të dobët… • Njëbllokentiteteshqënuk ka njëçelësprimarquhetentitet (bllok) idobët. • Ekzistenca e entitetevetëdobëtvaretngaekzistenca e entitetiidentifikuestëfortë. • Njëentitetitillëduhettëlidhet me entitetinidentifikues me anëtënjërelacioninjë me shumë. • Relacionetidentifikueseparaqiten me romb me vijëdyshe. • Diskriminator (oseçelësipjesshmëm)injëentitetitëdobëtquhetbashkësia e atributeveqëdallonnjëentitetngatëtjerëtnënjëbllokentiteteshtëdobët. • Çelësiprimarinjëentitetitëdobëtpërbëhetngaçelësiprimarientitetitngaicilivaretsëbashku me diskriminatorin.

  33. …Blloqet e entiteteve të dobët • Njëbllokentiteteshtëdobëtparaqitetnganjëdrejtkendësh me vijëdyshe. • Diskriminatoriinjëbllokuentiteteshtëdobëtnënvizohet me njëvijëtëndërprerë. • payment-number – diskriminatoriibllokut payment • Çelësiprimarpërbllokun payment (loan-number, payment-number)

  34. Varësia ekzistenciale • Nqs ekzistenca e një entiteti x varet nga ekzistenca e një entiteti y, atëherë thuhet se x ka varësi ekzistenciale nga y. • y quhet entitet dominant (në shembull, loan) • x quhet entitet i varuar (në shembull, payment) loan-payment loan payment Nqs entiteti loan fshihet, atëherë të gjithëentitetet payment të lidhura me të duhet të fshihen.

  35. Shembull • Karakteristika të një programi për administrimin e projekteve Një projekt është një përkpjekje që bëhet për të krijuar një produkt ose shërbim. Një organizatë ndjek disa projekte në të njëjtën kohë. Çdo projekt ka një fillim dhe fund të përcaktuar. Çdo projekt ka një administrator i cili mbikëqyr të gjitha aspektet e tij që nga fillimi deri në fund. Një projekt i madh gjatë kohës së vazhdimit të tij mund të ketë disa administratorë, por në çdo çast ka vetëm një administratorë. Administratori i sistemit e ndan projektin në një listë detyrash –kjo listë është lineare jo hierarkike– bazuar në kërkesat e projektit (një projet fillon realisht kur një nga detyrat e tij fillon dhe mbaron kur mbarojnë të gjitha detyrat). Çdo detyrë i përket një kategorie siç janë kompozim, zhvillim dhe testim. Zakonisht administratori i projektit cakton një person (që quhet përgjegjës) për monitorimin e detyrave në secilën nga këto kategori. Administratori i projektit mban një listë të përgjegjësve së bashku me informacionet e kontaktit për nevoja konsultimi. Për çdo punonjës përcaktohet një synim për të ndihmuar në arritjen e synimit të organizatës. Synimi përcaktohet duke u bazuar në vendin e punës, funksionin, përgjegjësitë, aftësitë dhe talentin e punonjësve. Synimi është njësia më e vogël e administrimit. Ai ka të bëjë vetëm me një punonjës dhe mund të lidhet vetëm me një detyrë të një projekti. Ndërsa një detyrë mund të shoqërohet me më shumë se një punonjës dhe mund të ndahet në një ose disa synime. Një punonjës është një person përgjegjës për një synim. Një punonjës ka një administrator, i cili është edhe vetë punonjës. Punonjësi ka një departament, i cili shërben si ‘zyrë’ për punonjësin. Administratorët e projekteve dhe përgjegjësit janë thjesht punonjës që luajnë role të veçanta që lidhen me një projekt ndërmjet disa datave të caktuara.

  36. synimnr Diagrama Entity-Relationship depID emertim p-ID emer tel zyrë Departament Punonjës realizon monitoron administron katID Kategori Synim numer pershkrim pershkrim fillim ka i përket Projekt fund ndahet produkt Detyrë pershkrim detID

  37. synimnr Entitete depID emertim p-ID emer tel zyrë Departament Punonjës realizon monitoron administron katID Kategori Synim numer pershkrim pershkrim fillim ka i përket Projekt fund ndahet produkt Detyrë pershkrim detID

  38. synimnr Relacione depID emertim p-ID emer tel zyrë Departament Punonjës realizon monitoron administron katID Kategori Synim numer pershkrim pershkrim fillim ka i përket Projekt fund ndahet produkt Detyrë pershkrim detID

  39. synimnr Atribute depID emertim p-ID emer tel zyrë Departament Punonjës realizon monitoron administron katID Kategori Synim numer pershkrim pershkrim fillim ka i përket Projekt fund ndahet produkt Detyrë pershkrim detID

More Related