Anna Kalinowska Uniwersytet Warszawski Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem

1. Polityka ekologiczna państwa i edukacja na rzecz Zrównoważonego Rozwoju w programie nauczania i praktyce szkolnej Anna Kalinowska Uniwersytet Warszawski Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Warsztaty dla Nauczycieli Soczewka luty 2012

3. Co to jest polityka ekologiczna? • To dokument wyznaczający cele strategiczne Państwa w dziedzinie ochrony środowiska i określający najważniejsze planowane działania prowadzące do ich osiągnięcia w najbliższym czasie oraz w dalszej perspektywie . • Prawo ochrony środowiska z 2001 r stanowi, że wymagane jest sporządzanie takiego dokumentu na najbliższe 4 lata z perspektywa 4- letnią • Planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej

4. Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 Zgodnie z ostatnimi ocenami polityki polskiej i wspólnotowej w dziedzinie ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć : • Działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju • Przystosowanie do zmian klimatu • Ochrona różnorodności biologicznej • Ważne wyzwania to starania zmierzające do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, wdrożenie dyrektywy w sprawie jakości powietrza. Działania koncentrować się będą na zapobieganiu zanieczyszczeń przemysłowych,

5. Najważniejszy zrównoważony rozwój! • Zgodnie z zasadą obowiązującą w Unii Europejskiej okresie, w którym obowiązuje ta Polityka powinien charakteryzować się szybkim rozwojem gospodarczym kraju, jednak z pełnym respektowaniem zasady ochrony środowiska i ochrony przyrody. Wartości ekologiczne i społeczne są stawiane w Unii na równi z wartościami ekonomicznymi zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. • Procesy decyzyjne powinny być proste z pełnym dostępem do informacji dla przedstawicieli społeczeństwa w tym dla organizacji pozarządowych.

6. Co jeszcze ważne w Polityce ekologicznej Państwa? • Ochrona zasobów naturalnych- różnorodności biologicznej w tym inwentaryzacja zasobów • W końcu 2008 roku powstał nowy organ- wyspecjalizowane służby ochrony środowiska: Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska i regionalni dyrektorzy ochrony środowiska stanowiący pion administracji rządowej: łączy oceny oddziaływania przedsiębiorstw na środowisko z zarządzaniem ochroną przyrody (sieć Natura 2000) oraz odpowiedzialnością za szkody w środowisku

7. Uwzględnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych • Kryteria zrównoważonego rozwoju muszą być uwzględnione w działaniach we wszystkich działach gospodarki. Niezbędne jest poddawanie dokumentów ocenie oddziaływania na środowisko • Potrzebny jest rozwój mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych które prowadzilyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów i świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasada zrównoważonego rozwoju: prowadzenie ogólnopolskiej kampanii społecznej kształtującej wzorce konsumpcji

8. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska- cel do 2016r • Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie” prowadzącej do: • Proekologicznych zachowań konsumenckich • Pro-środowiskowych nawyków i pobudzania odpowiedzialności za stan środowiska, • Organizowanie akcji lokalnych służących ochronie środowiska • Uczestniczenie w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących środowiska

9. Kierunki działań w latach 2009- 2012 • Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku • Rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół) • Zapewnienie udziału pozarządowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach podejmujących decyzje • Ściślejsza współpraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych

10. Ważne jest, by osoby odpowiedzialne za formalną, nieformalną i pozaformalną edukację współpracowały z właściwymi organami państwowymi…Istnieje potrzeba..dzielenia się informacją i stymulowania partnerstwa pomiędzy różnymi podmiotami. Jedną z opcji jest ustanowienie „krajowej platformy EZR”

11. Polskie dokumenty strategiczne uwzględniające edukację w sprawach klimatu • II Polityka Ekologiczna, Polska 2025:Długookresowa Strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju • Polityka klimatyczna Polski • Nowa Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 • Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dział VIII) • Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku (2008) • Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (2001) • Strategia Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ dot. Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju (2005)

12. Miejsce edukacji w Ramowej Konwencji NZ dot. zapobieganiu zmianom klimatu Artykuł 6: • Podkreśla zobowiązania Stron Konwencji do wdrażania na poziomie całego kraju odpowiednich programów edukacyjnych Nakazuje zapewnienie powszechnego dostępu do informacji dotyczącej środowiska Zaleca szkolenie kadr oraz wymianę doświadczeń w skali międzynarodowej

13. Plan pracy Konwencji- zalecenia dotyczące wdrażania Art. 6 • W 2002 na 8 Konferencji Stron w New Dehli przyjęto pięcioletni plan pracy dot. Art.6 zalecający przygotowanie przez każdy kraj programów odpowiednich dla różnych grup społecznych i rekomendujący stworzenie listy aktywności na poziomie krajowym • W 2007 na Bali przedłużono plan do 2012 r zobowiązując Sekretariat do organizacji regionalnych warsztatów przeglądowych • W maju 2009- Warsztat Europejski w Sztokholmie

14. Sprawozdania z Konwencji • Od 1994 roku Strony Konwencji przedstawiają okresowo Raporty z wdrażania zaleceń każdego z artykułów w Sekretariacie w Bonn • Sekretariat sporządza syntezę i przedstawia jako zbiorczy raport podczas konferencji stron • Kraje zobligowane są przedstawić swoje raport do 1 stycznia 2010

15. Edukacja w formalnym systemie kształcenia • Podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ( od lutego 2002) – tematy dot. Klimatu w różnych przedmiotach i w ramach ścieżki „edukacja ekologiczna” Wśród tematów kształcenia: Zagrożenia cywilizacyjne związane z energetyką konwencjonalną i jądrową. Odnawialne źródła energii • Nowa podstawa programowa (od września 2009) W dziale lokalne i globalne problemy środowiska zakłada: uczeń omawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia. Uczeń proponuje działania ograniczające zużycie energii.

16. Szkolenia zawodowe • Szkolenia w firmach wdrażających ISSO 140001 • Szkolenia branży chemicznej w programie Odpowiedzialność i Troska • Rzemieślników w ramach programu Grundtvig • Szkolenia z ocen oddziaływania na środowisko • Szkolenia w Centralnym Ośrodku Szkolenia Kadr Ochrony Środowiska w Dębem • Szkolenia dla rolników i nauczycieli

17. Edukacja poza placówkami edukacji formalnej • POE: Koalicja Klimatyczna (np. DFE, Fundacja Aeris Futuro, INE (Herkules), Klub Gaja, LOP, PKE, WWF, SIE, Zielone Mazowsze, ) • Ministerstwo Środowiska (np. Kampania Dzień bez Samochodu), Lasy Państwowe • Organizacja Światowego Dnia Ziemi np. w 2008: np. UCBS :Akademickie Forum: Między Bali a Poznaniem, Konferencja KPN : Wpływ zmian klimatu na różnorodność biologiczną

18. Udział w działalności międzynarodowej • GLOBE, • Baltic Sea Project • British Council ( Zero Carbon City, Challenge Europe - rzecznicy klimatu) • Ambasady Danii, Szwecji i Norwegii: Clean and Green- Innovation Day for Polish Municipalities • Fundacja im Heinricha Bolla: Polityka Energetyczna i Ochrona Klimatu • Małe Granty GEF,

19. Media i Internet • TV :Serie filmów edukacyjnych np. Życie na cieplejszej planecie • Programy radiowe • Dzienniki i prasa lokalna • Strony poświecone klimatowi:np INE:WWW. chrońmyklimat.pl WWW.ziemianarozdrozu UCBS: WWW.ekoedu.uw.edu.pl

20. Finansowanie edukacji: • Największy sponsor NFOŚiGW (ok. 25 mln zł rocznie) • Wojewódzkie i gminne fundusze • GEF/UNDP • Lasy Państwowe • Fundusze europejskie (UE , Norwegia) • Ambasady • Sektor prywatny

21. Co z tego wynika? • 90% Polaków uważa, że ochrona środowiska jest ważnym zadaniem dla Polski • Globalne ocieplenie na trzecim miejscu zagrożeń za zanieczyszczeniem powietrza i wody • Rodzaj polityki energetycznej: odnawialne źródła energii na pierwszym miejscu, oszczędność na drugim • Działania własne: to co przynosi korzyści materialne (oszczędny sprzęt AGD-tak, samochód „ekologiczny”-nie)

22. Dydaktyka • Ponad 25 prac magisterskich na MSOŚ poświęconych edukacji ekologicznej, wdrażania zrównoważonego rozwoju i komunikacji społ. • Zajęcia kursowe :Edukacja ekologiczna w Polsce i na świecie - wykład i ćwiczenia • Od 17 lat prowadzone otwarte wykłady :Wybrane zagadnienia z ochrony środowiska • Ponad 100 absolwentów Studiów Podyplom. :Metody i treści edukacji ekologicznej • Kilkuset absolwentów kursów i warsztatów w dziedzinie teorii i praktyki edukacji dla ZR

23. „OD DOŁU DO GÓRY” Uniwersytecka inicjatywa integracji głównych Aktorów Dekady ONZ Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (2005-2014) w Polsce ANNA KALINOWSKA Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym Polska Grupa Robocza ds. Dekady ONZ na rzecz Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju Edukacja dla Przyszłości, Warszawa 13-14 października 2009