Welkom

2. Welkom René van den Bosch | Commercieel directeur Limagrain Nederland “Wie heeft er straks nog echt verstand van gras?”

3. 10 jaar Nationale Grasdag

4. Uw dagvoorzitter Max Daniel

5. Programma 10:10u‘Gras is echt groen’ Job Steunenberg | Limagrain Nederland 10:35u‘Bemesten in dienst van milieu en budget’ Erwin Weening | DCM 11:00uPauze 11:30u‘Wie heeft er straks nog echt verstand van gras’ Klaas Jan van der Veen | IPC Groene Ruimte 11:55u ‘Goed onderzoek loont’ Jan Ties Malda | Altic 12:20u ‘Veldonderhoud stadion Feyenoord’ Kort interview met Remy de Milde | Teamleider veldonderhoud 12:30u Lunchbuffet en aansluitend veldbezoek 14:15u‘Als de bal maar rolt’ Patrick Balemans | KNVB 14:45u‘Feyenoord, terug naar de top’ Martin van Geel | Technisch directeur Feyenoord & Jan Dirk Stouten | RTV Rijnmond 15:30u Afsluiting met hapje en drankje mee via #grasdag

6. Gras is echt groen Job Steunenberg | Commercieel manager begroeningLimagrain Nederland

7. Duurzaamheid is de toekomst “Super duurzaam, klimaatvriendelijk veld in Amsterdam ArenA”

8. Maatschappelijk duurzaam • Wat zijn de ontwikkelingen en tendensen in de maatschappij? • Duurzaamheid maakt deel uit van elk businessplan • In de volksmond Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) • Duurzaam inkopen • Inkoopproces • Doelstellingen overheid c.q. inkoop

9. Wat is duurzaam ? Volgens Dikke Van Dale: Langdurend Weinig aan slijtage onderhevig Het milieu weinig belastend Milieuthema’s: Klimaatverandering Landbezetting Verzuring Milieugevaar Watergebruik Uitputting van mineralen en energiebronnen Emissie etc. CO₂ voetafdruk (carbon footprint) is de meest gebruikte maatstaf voor milieubelasting.

10. Levenscyclus-analyse (LCA) grassportveld In opdracht van brancheorganisatie Plantum Maatschappelijke verantwoordelijkheid kweekbedrijven Doel: meer inzicht krijgen in de CO₂ voetafdruk van grassportveld Uitgangspunt: levenscyclus-analysevan een grassportveld Gebaseerd op een levensduur van 30 jaar Milieu-impact wordt beschreven in vier sportveldscenario’s: • 250 speeluren per jaar • 375 speeluren per jaar • 400 speeluren per jaar • 500 speeluren per jaar

11. Onderzoeksopzet LCA: drie-stappenplan Levenscyclus grassportveld Input Output Levensduur van 30 jaar

12. Factoren die milieu-impact bepalen

13. Waar valt (milieu)winst te behalen ? Wat is beheersbaar in de LCA? Niet beheersbaar: landgebruik (33%) en zand en grond (10%) Wel beheersbaar: diesel en meststoffen Diesel: aandeel van 30% in de milieu-impact Meststoffen: aandeel van 35% tot 40%

14. Milieubelasting per sportveld

15. Verlaag de milieu-impact ! Jaarlijks onderhoud (-15%) • Langzaam groeiende grassoorten • Efficiëntere maaiers en tractoren • Maaiers en tractoren op hernieuwbare energiebronnen Bemesting (-10%) • Bemestingsadvies opzetten en volgen • Toepassen van meststoffen met lage milieu-impact (bv meststoffenproductie met N2O afvanginstallaties) • Langzaam werkende (organische) meststoffen

16. Gras heeft beste milieu-credits! Natuurproduct; weinig milieubelastende productie/afvoer Méér speeluren door hightech genetica/zaadtechnologie Is/blijft kostentechnisch/financieel de beste optie Vastlegging van CO₂ naar zuurstof Veilig en vertrouwd: gras ruik, voel en beleef je (‘gras is emotie’) Veruit merendeel (prof)spelers prefereert gras omwille van minder blessuregevoeligheid en balgedrag/speelplezier LCA onderzoek is een praktisch handvat voor de fieldmanager en beleidsmaker

17. Vragen?

18. Bemesten in dienst van milieu en budget Erwin Weening | Commercieel directeur DCM Nederland

19. 10 jaar Nationale Grasdag “Een echte nummer 10 is iemand die de positie achter de spits bedient. De nummer 10 is de spelmaker, voert de vleugelspitsen met goede steekpasses en splijtende passes. Heeft ogen in zijn achterhoofd, maakt ruimte voor anderen door – bijvoorbeeld - verdedigers met zich mee te trekken en geeft voorzetten die een complete verdediging uit elkaar trekken.”

20. Tendens naar de toekomst Aantal voetbalclubs gaat verder dalen Aantal velden daalt van 11.000 naar 10.000 (waarvan 2.000 kunstgras) Verdere samenvoeging aantal gemeenten Ontwikkeling multifunctionele complexen en hybridevelden Krimp en vergrijzing, minder vrijwilligers Crisis: geld dominante factor Steeds minder kennis Milieu en duurzaamheid

21. Duurzaam inkopen 2015 Meststoffen met lange werking en vele dierlijke of plantaardige grondstoffen Beter voor milieu en bodemleven, betere manier van CO₂-opvang en betere footprint Combinatie van milieuvriendelijk en kwaliteit is gegarandeerde sleutel tot succes voor uw speelveld

22. 10 jaar innovatie met DCM 10 jaar Nationale Grasdagen 10 jaar DCM-meststoffen Vivifos, vivikali, micromix; elk jaar weer nieuwe innovatie Mestwetgeving, uitspoeling Minigranulaat

23. Minigran

24. Budget? Onze berekeningsmodule……

25. Kansen gras • Wist u dat meer dan 80% nog steeds gras is…… • En dat daar nog steeds 90% van de profs op wil spelen…..

26. Met de branche gaan we gras promoten de komende jaren!

27. 10 jaar Nationale Grasdag “Een echte nummer 10 is iemand die de positie achter de spits bedient. De nummer 10 is de spelmaker, voert de vleugelspitsen met goede steekpasses en splijtende passes. Heeft ogen in zijn achterhoofd, maakt ruimte voor anderen door – bijvoorbeeld - verdedigers met zich mee te trekken en geeft voorzetten die een complete verdediging uit elkaar trekken.”

28. 10 jaar Nationale Grasdag de nummer 10 voor het team!

29. Vragen?

30. PauzeWe hervatten het programma om 11:30 uur.

31. Wie heeft er straks nog echt verstand van gras? Klaas Jan van der Veen | IPC Groene Ruimte

32. IPC en de Nationale Grasdag Droom van de ‘Grasdag’: Waarde van grassportvelden op de kaart zetten en versterken…. 2005 Drainage, de weg van de minste weerstand? 2006Opleiding sportveldmanagement Grip op kwaliteit (meten loont => quickscan) Een efficiëntere en betere aanbesteding door projectbeheersing Topveld vraagt topbeheer en topbeleid 2012 Wie heeft er straks nog echt verstand van gras?

33. Ontwikkeling Grasdag Gras versus kunstgras => productniveau Gras als middel voor verantwoord ondernemen, duurzaamheid, eerlijk product => beleidsniveau

34. Ontwikkeling IPC Groene Ruimte Vaardigheidsopleidingen en –trainingen: medewerkers van bedrijvengericht op het opleiden van individuen tot vakman 2012 Vaardigheids– en kennisopleidingen en trainingen gericht op het opleiden van individuen tot waardevol medewerker van een organisatie

36. “I have a dream”

37. Wat was jouw droom?

38. Wat is jouw droom?

39. Hoe realiseren wij onze doelen?

40. Manager (leidinggevende?) zit in de bezemwagen De medewerker wordt vooruit geduwd Organisatie is vooral gericht op het voorkomen van fouten Leidinggevende is niet geïnteresseerd in de werknemer Geen passie Werknemer Voert bevelen uit Blijft binnen de lijntjes Voelt geen verantwoordelijkheid Wordt niet geïnspireerd Is passief

42. Oorzaken van mislukte projecten De hardware is meestal niet het probleem Te strakke planning “Afwezige” managers Projectmedewerkers die de kantjes er aflopen Struisvogelsyndroom Medewerkers die niet willen of kunnen meewerken Deze oorzaken worden in stand gehouden door te zwijgen! Beloon de prater!

43. “Geef me de baan die bij mij past en ik hoef nooit meer te werken” naar Confucius Wil je mensen niet constant achter de broek aanzitten, dan moeten ze doen wat ze leuk vinden en zich hierin kunnen ontwikkelen. Mensen ontwikkelen: uit hun comfortzone: kennis bijleren en/of persoonlijke ontwikkeling.

44. Die baan heb je al… Beleidsmedewerker Trekkerchauffeur Afdelingshoofd Sportveldbeheerder Calculator Uitvoerder Verkoper etc. …hoe wordt dit een droombaan?

45. It takes threeto tango Willen Wat willen medewerkers echt?(nut/stimulans b.v. macht, erkenning, status, nieuwsgierigheid) Kunnen Hebben medewerkers de juiste kwalificaties Mogen Hebben medewerkers voldoende eigen verantwoordelijkheid

46. Drijfveren Inzicht hebben in de eigen drijfveren en die van anderen is de succesfactor als het gaat om mensen op de juiste manier benaderen, motiveren, belonen en inzetten.

47. Waardevolle medewerker Resultaat Afspraken over doelen, resultaten en inspanning Afgestemd op bekwaamheden: kennis, inzicht en kunde Passend bij de functie en de beschikbare middelen Prikkel Interesse hebben en luisteren Initiatieven aanmoedigen Fouten mogen maken Trots zijn Humor en plezier Eerlijkheid Vertrouwen Respect: tolerantie voor verschillen

48. Opleiding en training heeft effect Voor de werknemer Aan­pas­sings­ver­mo­gen Vor­ming Po­ly­va­len­tie Ini­ti­a­tief In­te­gri­teit Aan­leg om in team­ver­band te wer­ken Com­mu­ni­ca­tie­ve ei­gen­schap­pen Emo­ti­o­ne­le in­tel­li­gen­tie Lei­der­schap Ma­tu­ri­teit

49. Opleiding en training heeft effect Voor de organisatie Beter personeel Gemotiveerd personeel Een goed imago Flexibiliteit

50. Voorbeelden “Dankzij vakkennis heb ik nu echte sparringpartners” opleiding greenkeeper “Ik had de papieren al, een vereiste voor de nieuwe functie” opleiding GGU “Door feedback en reflectie tijdens de cursus heb ik op kantoor nu echt contact met collega’s” opleiding ‘projecten managen in de buitenruimte’