Download
1 / 14
140 likes | 317 Views
UNIVERZITET U SARAJEVU Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije. Teorija sistema kao teorijsko-metodološki okvir za proučavanje političkih sistema i sistema sigurnosti Ass. Edita Hasković.
E N D
UNIVERZITET U SARAJEVUFakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Teorija sistema kao teorijsko-metodološki okvir za proučavanje političkih sistema i sistema sigurnosti Ass. Edita Hasković
Osvrt na teorijske pristupe u izučavanjuteorije sistema • Znanstveno - tehnološki napredak uslovio je potrebu da se problemima društvenog napretka pristupi na jedan interdisciplinaran sistemski način, što je rezultiralo prodorom termina “sistem” u sva područja nauke; • Osnivačem opće teorije sistema smatra se Norbert Weiner. • Prvi je teoriju sistema izložio Ludwig Von Bertalanffy 1937. godine; • Bertalanffy je, naime nastojao da utvrdi univerzalne općevažeće zakone koji se mogu primijeniti u svim sistemima; • Osnivanjem “Društva za teoriju sistema” 1954.godine, koje će kasnije biti preimenovano u “Društvo za istraživanje općih sistema”, dolazi do značajne naučne ekspanzije teorije sistema.
Osvrt na teorijske pristupe u izučavanjuteorije sistema • Pojava teorije sistema pedesetih godina prošlog stoljeća predstavlja pokušaj da se otklone divergencije između više različitih disciplina, kako bi se problemima pristupilo sa aspekta zajedništva. • Teorija sistema predstavlja značajan napredak, jer omogućava integraciju različitih naučnih disciplina.
Pojam i definiranje sistema Osvrt na različita pojmovna određenja termina “sistem”: Bertalanffy definira sistem kao kompleks elemenata koji se nalaze u interakciji i na koje se mogu primijeniti određeni sistemski zakoni; Cliffton definira sistem kao uzajamnu povezanost elemenata ili njihovu interakciju koja treba rezultirati nekim ciljem; Burton definira sistem kao odnose između jedinki. Odnosi podrazumijevaju komunikacije, transakcije, razmjene ili međuzavisnost. S.L. Optner definira sistem kao proces koji se odvija između skupa elemenata pri čemu je svaki od tih elemenata povezan funkcionalno i operativno u ostvarivanju cilja. Prema G. Meyeru sistem obuhvata ukupnost ili kompleksnost elemenata ili pojedinačnih dijelova. On posjeduje strukturu, realizaciju, funkciju i predaje informacije ili ih prerađuje .
Značaj razumijevanja političkih sistema za naučni i teorijski pristup promišljanja sistema sigurnosti Osnovne naznake o političkom sistemu • Proučavanje sistema sigurnosti zahtijeva prethodno razumijevanje političkih sistema, naročito ako imamo u vidu da se sve promjene u društvu neminovno reflektiraju na pojedine segmente funkcionisanja političke vlasti. • Etimološki posmatrano termin politički sistem je nastao znatno kasnije od termina država. • Koncept sistema je u političku nauku došao iz drugih disciplina, s ciljem povezivanja elemenata jedne cijeline i uspostavljanja potrebne interakcije s okruženjem.
Definicija političkog sistema Pod političkim sistemom se podrazumijeva skup svih institucija kojima se uobličava i artikulira politička vlast, određuju odnosi između te vlasti i društva, kao i način vršenja vlasti, te instrumenti uticaja građana na to vršenje. Da se zaključiti da politički sistem obuhvata: - državu; - uzajamne odnose političke vlasti i ostalih sfera globalnog društva, odnosno - interakcijske oblike međusobnog uticaja i odnosa javne vlasti i društva.
Neki predstavnici sistemske teorije u komparativnom istraživanju političkih sistema • Pedesetih godina prošlog stoljeća javlja se snažan znanstveni interes za proučavanjem političkih sistema. • Najveći doprinos u izučavanju političkih sistema dali su predstavnici sistemske teorije, koji su sistem tretirali kao makro jedinicu. • Najznačajni predstavnici sistemske teorije su: Gabrijel Almond, Dejvid Iston i Karl Dojč.
Predstavnici sistemske teorije(AlmondGabrijel) Almond je svoja stajališta u izučavanju političkih sistema temeljio na funkcionalnoj analizi; On polazi od toga da je politički sistem skup funkcija; Kao fundament za definiranje političkog sistema Almond je uzeo ulogu i strukturu; Kao bitnu karakteristiku političkog sistema istakao je postojanje monopola fizičke prirode; Razlikuje dvije vrste procesa koji se odvijaju unutar političkog sistema: input i autput funkcije; U input funkcije spadaju: politička socijalizacija i selekcija, interesna agregacija i artikulacija i politička komunikacija; U autput funkcije spadaju izrada, primjena i prosuđivanje po propisima.
Predstavnici sistemske teorije(AlmondGabrijel) Izučavao je zajedničke karakteristike političkih sistema (britanskog, sovjetskog, kineskog, meksičkog), čime je dao značajan doprinos u uvođenju komparativne metode u istraživanju političkih sistema; Istakao je 4 osnovna zadatka političkog sistema: sposobnost ekstrakcije, sposobnost raspodjele, regulacije i reagovanja na izazove.
Predstavnici sistemske teorije(DejvidIston) Dejvid Iston je politiku shvatao na distributivan način, određujujući je kao autoritativnu alokaciju društvenih vrijednosti; On političke sisteme analizira sa tri nivoa: 1. Politička zajednica, koja podrazumijeva grupu ljudi povezanih političkom podjelom rada; 2. Politički režim, koji obuhvata bazične procedure koje se tiču sredstava pomoću kojih se regulišu sukobi i uspostavljaju neki ciljevi; 3. Nosioci rukovodećih funkcija, koji imaju posebna ovlaštenje posebno data ili implicitno prihvaćena da upravljaju, upućuju ili komanduju i u nekim sistemima da vrše prinudu. On ukazuje na to da se niti jedan sistem ne može posmatrati izolovano, već samo u odnosu na okolinu.
Predstavnici sistemske teorije(KarlDojč) Karl Dojč izučavanje političkih sistema temelji na komunikacijskoj teoriji; Svaki sistem treba imati organizaciju, komunikaciju, efikasnu kontrolu. On klasificira političke sisteme na: - samouništavajuće sisteme, koji mogu da se raspadnu i u relativno povoljnim sredinama; - životno neotporne sisteme, koji nisu u stanju da opstanu pod uticajem niza negativnih pojava koje se javljaju u većim sredinama; - životno sposobne sisteme, koji mogu da opstanu u uslovima sredine; - samoosnažujuće sisteme, koji su u stanju da povećavaju vjerovatnoću svog opstanka u sve raznovrsnijim sredinama.
Najznačajni predstavnik teorije sistema usociologiji (TalkotParson) Talkot Parsons je izučavanje društvenih sistema zasnivao na akcionoj teoriji, koja se prema njemu odnosi na međusubjektivno djelovanje pojedinaca uokvireno normama, a motivirano ostvarivanjem ciljeva, reprodukcijom specifične kulture, adaptacijom materijalnim uvjetima okoline i integracijom zajednice; Prema njemu osnovne komponente teorije akcije su: socijalni sistem, ličnost i kultura; On razlikuje sljedeće ciljeve društvenog sistema: - održavanje i očuvanje značajnih upravljačkih obrazaca sistema; - orijentacija na ostavrivanje vlastitih interesa; - integracija svih elemenata unutar sistema i - prilagođavanje u odnosu na okolinu.
Pojmovno određenje teorije sistema Definicija teorije sistema glasi: “Teorija sistema kao interdisciplinarna nauka svojim sistemskim metodološkim pristupom proučava sisteme kao cjelinu, njihovu strategiju i ciljeve razvoja, njihov odnos sa drugim sistemima i okolinom, kao i ukupnost ostalih činilaca s obzirom da se u sistemima odvijaju diferencirane i koordinirane ljudske aktivnosti koje se odnose na različite oblasti saznanja iz raznih naučnih disciplina”.
