Vlaamse Klimaatconferentie: Adaptatie, 26.5.2011, Antwerpen

1. Vlaamse Klimaatconferentie: Adaptatie, 26.5.2011, Antwerpen Klimaatscenario’s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding Johan Brouwers Dienst Milieurapportering - MIRA, Vlaamse Milieumaatschappij

2. Overzicht presentatie • Klimaatverandering in Vlaanderen: scenario’s en waarnemingen • Op basis van Milieuverkenning 2030 (MVK2030): • i.s.m. Afdeling Hydraulica - K.U.Leuven, Vakgroep Geografie & Vakgroep Civiele Techniek - UGent, Waterbouwkundig Laboratorium - Dept. MOW • bundeling resultaten 11 recent afgeronde en lopende onderzoeken in Vl./B. • MIRA Indicatorrapport 2010 & www.milieurapport.be • Focus: mogelijke gevolgen voor de waterhuishouding (~ MVK2030) • Nieuw onderzoek: “Klaar voor wat komt? Over de invoering van klimaatadaptatiebeleid in Vlaanderen” (UA)

3. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Mondiale emissiescenario’s  3 klimaatscenario’s voor Vlaanderen Vertrokken van mondiale emissiescenario’s (IPCC)  12 mondiale en regionale klimaatmodellen,  3 klimaatscenario’s voor Vlaanderen tegen eind 21ste eeuw (i.s.m. KMI):nat, gematigd, droog Schetsen bandbreedte (emissiescenario’s, onzekerheid modeloutput) Output maakt vergelijking met referentieperiode 1961-1990

4. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Temperatuur: scenario’s 2100 • Warmer: +1,5 tot +4,4°C in de winter; +2,4 tot +7,2°C in de zomer • Extremen: • meer dagen met extreem hoge T, en T op die dagen stijgt nog: +3,2 tot +9,5°C op 10% warmste zomerdagen • minder vorstdagen: +1,5°C à +6°C op 10% koudste winterdagen

5. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Temperatuur: waarnemingen • Laatste decennium: +2,3°C t.o.v. pre-industriële referentie (8,8°C  11,1°C) • 15 warmste jaren sinds 1833: in periode 1989-2009 • 15 koudste jaren sinds 1833: in periode 1833-1895

6. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Neerslag: scenario’s 2100 • Meer neerslag in de winter • Waarschijnlijk minder neerslag in de zomer (# dagen, hoeveelheid) • Hevige zomeronweders: extremer en frequenter

7. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Neerslag: scenario’s 2100 Verschil van ± 10% in verandering kust t.o.v. binnenland: minder verdroging in zomer, meer vernatting in winter

8. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Neerslag: waarnemingen • steeds nadrukkelijker meer natte dan droge jaren

9. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Invloed op hoog- en laagwater langs rivieren • Laagwater in de zomer: • Laagste rivierdebieten: 20-70%  • Kans op watertekort , waterkwaliteit  • Hoogwater in de winter: • Relatief beperkte toename piekafvoeren (max. 35%) • Lokaal: frequentere en grotere overstromingen • Hoogwater in de zomer: • Hevige zomeronweders  • Overstromingen riolen en kleinere waterlopen 

10. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Overstromingsrisico langs bevaarbare waterlopen vertaald naar economisch risico • Overstromingsrisico = gemiddelde verwachte schade (euro/m².jaar) • Evolutie risico tegen 2100 t.o.v. huidig klimaat (bij huidig landgebruik): • Droog klimaatscenario: risico daalt sterk (-56%) • Gematigd klimaatscenario: risico daalt licht (-8%) • Nat klimaatscenario: risico stijgt (+33%) Maar ook bevolkingstoename, gezinsverdunning, economische ontwikkeling etc. zullen een rol spelen via hun effecten op R.O.

11. Overstromingsrisico in 2100 volgens 3 klimaatscenario’s bij huidig landgebruik

12. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Zeeniveau • Oostende: +1,69 mm/j sinds 1927 (~ mondiaal 1,7 in 20ste eeuw) • Versnelling: +4,41 mm/j in periode 1992-2006; andere meetplaatsen) • In 21ste eeuw +20 cm à +200 cm • Hoogwater stijgt meer dan laagwater • Golfbelasting  erosie strand & duinen • Getijdenslag  bresvorming overstromingen

13. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Enkele conclusies • Ondanks onzekerheden zijn adaptatiemaatregelen nodig • Maatregelen nemen die onder verschillende scenario’s zinvol en vlot bij te sturen zijn • Watertekort en -overlast gezamenlijk aanpakken (bv. overstromingsgebieden, infiltratie hemelwater) • Belangrijke rol voor de verschillende overheden: • Eigen infrastructuur • Ruimtelijke ordening • Klimaatadaptatieplan, overstromingsrisicobeheerplannen • Stimuleren rationeel watergebruik • … • Andere belangrijke spelers: • Verzekeraars • Drinkwatermaatschappijen • … • Belang van watertekort: klimaatverandering heeft niet alleen invloed op het aanbod, maar ook op de vraag naar drinkwater

14. Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid “Klaar voor wat komt? Over de invoering van klimaatadaptatiebeleid in Vlaanderen” (Studie UA voor MIRA) • … • Hoe gaat Vlaanderen aan de slag met klimaatadaptatie? Welke factoren remmen het adaptatieproces en welke factoren stimuleren? Vl. beleidsdomeinen integreren klimaatadaptatie erg verschillend in hun beleid (anticiperen – afwachten). Verschillen worden in de studie verklaard adhv kritische faal- en succesfactoren. • Aanbevelingen over wat institutioneel nodig is om een goed klimaatadaptatiebeleid te voeren. O.a.: - Dept. LNE niet enkel ‘bottom-up’ maar ook ‘top-down’ faciliterend laten optreden: aanzetten tot initiatieven, afstemming tussen initiatieven - Klimaatadaptatie niet enkel zaak van de Vl. Overheid. Actieve betrokkenheid van andere beleidsniveaus en private actoren moet leiden tot concrete engagementsafspraken en afstemming van initiatieven.

15. Meer informatie • Milieuverkenning 2030 en MIRA Indicatoren • online www.milieurapport.be • in de boekhandel • 15 wetenschappelijke rapporten • Kaarten (www.milieuverkenning.be) • ook in het Engels • j.brouwers@vmm.be s.opdebeeck@vmm.be