Wybrane problemy diagnozy psychologicznej u dzieci z głębszym upośledzeniem umysłowym.

1. Wybrane problemy diagnozy psychologicznej u dzieci z głębszym upośledzeniem umysłowym. dr Małgorzata Marchewa – Pichlińska mgr Iwona Stawowska

2. MOTTO: „Wszechstronny znawca natury ludzkiej, jej objawów i procesów jest znacznie lepszym diagnostą nie będąc z zawodu lekarzem, aniżeli ogromna większość psychiatrów i psychologów, którzy nie mają najczęściej odpowiedniego potencjału do wykonywania swych zadań i którym parę lat studiów według programu uniwersyteckiego nie daje, nawet częściowo, wystarczającego klucza do zawiłych, indywidualnych, wielopłaszczyznowych i wielopoziomowych symptomów i syndromów”. Kazimierz Dąbrowski(Dwie diagnozy, Warszawa, 1974, PTHP, s.4)

3. Rozważania zawarte w raportach:1. M. Marchewa – Pichlińska, Opracowanie algorytmu postępowania postdiagnostycznego, Łódź 2001, Materiały własne SPPPDZ i DzWR,2. M. Marchewa – Pichlińska, E. Zawadzka, Działalność diagnostyczna Specjalistycznej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej Doradztwa Zawodowego i dla Dzieci z Wadami Rozwojowymi, Łódź 2003, Materiały własne SPPPDZ i DzWR,3. A. Sławińska, E. Gromek – Kotulska, I. Stawowska, Ocena procesu diagnozy w Specjalistycznej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej Doradztwa Zawodowego i dla Dzieci z Wadami Rozwojowymi, Łódź 2004, Materiały własne SPPPDZ i DzWR,4. M. Marchewa – Pichlińska, I. Stawowska, A. Zatorska, Trafność diagnozy psychologicznej i decyzji orzeczniczych w odniesieniu do dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, Łódź 2005, Materiały własne SPPPDZ i DzWR.

4. DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA DZIECI I MŁODZIEŻY GŁĘBIEJ UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO POWINNA SPEŁNIAĆ WYMAGANIA METODOLOGICZNE: • Diagnoza psychologiczna powinna zawierać rezultaty rozpoznawania jednostkowej, indywidualnej sytuacji dziecka, uzyskane nie tylko za pomocą – opisanych w literaturze – standaryzowanych technik testowych, lecz również w oparciu o analizę dokumentacji medycznej, opinie specjalistyczne oraz własne, skategoryzowane lub kryterialne, narzędzia diagnozy. • Diagnoza nie może ograniczać się tylko do typu zaburzenia, lecz powinna obejmować jego genezę, fazę, znaczenie dla całości funkcjonowania dziecka oraz przewidywanie przyszłości.

5. Diagnoza psychologiczna Stwierdzenie wyłącznie typu zaburzenia ≠

6. Diagnoza powinna zawierać nie tylko opis cech zastanych, ale i określenie dynamiki rozwoju danego zaburzenia. Umożliwia to bowiem adekwatne rozpoznanie sytuacji dziecka, jej specyficznych powikłań oraz przewidzenie dalszego rozwoju. • Diagnozowaniu problemu dziecka przyświecają: • Cele profilaktyczne – zapobieganie pewnym, ujemnym stanom rzeczy, • Cele optymalizacyjne – wyznaczanie najkorzystniejszych rozwiązań w danej sytuacji, • Cele terapeutyczne – łagodzenie istniejących trudności dziecka, • Cele prognostyczne – przewidywanie dalszego rozwoju istniejącego stanu rzeczy.

7. Optymalizacja Terapia Profilaktyka Prognoza Cele diagnozy

8. PROCES DIAGNOZY PSYCHOLOGICZNEJ DZIECI I MŁODZIEŻY UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO W STOPNIU GŁĘBSZYM POWINIEN BYĆ PROWADZONY W SPOSÓB PROFESJONALNY, SPEŁNIAJĄCY ZARAZEM KRYTERIA FORMALNO – PRAWNE I MERYTORYCZNE. • Procedura diagnostyczna uruchamiana jest na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) dziecka i za ich zgodą, przyzwalającą na podejmowanie koniecznych czynności wyjaśniających w efekcie istotę problemu podopiecznego poradni.

9. Dotrzymywane są ustawowe terminy, niezbędne do przeprowadzenia badań diagnostycznych, posiedzeń zespołów orzekających i wydawania stosownych dokumentów, poczynając od daty złożenia wniosku przez rodziców dzieci. • Wszelkie wyjaśnienia problemów i trudności dziecka mają charakter poufny. • Badania diagnostyczne prowadzi wykwalifikowany zespół specjalistów, posiadający uprawnienia i kompetencje w zakresie stosowania różnego typu metod, technik i narzędzi diagnostycznych.

10. Diagnoza psychologiczna dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębszym powinna być rzetelnie prowadzana, a także odznaczać się trafnością i obiektywizmem. Miarą diagnozy w tym względzie są informacje zwrotne, pochodzące: - z opinii nauczycieli - z opinii rodziców - liczby spraw odwoławczych w tym zakresie

11. O wyborze metod i technik diagnostycznych decydować winny wytyczone przez badającego zadania i hipotezy diagnostyczne o głębszym upośledzeniu umysłowym, uzasadniające użycie odpowiedniego zestawu: - standaryzowanych testów psychologicznych, - metod i technik niestandaryzowanych (np. obserwacja, rozmowa z rodzicami, opinie specjalistyczne), - własnych, kryterialnych lub skategoryzowanych narzędzi diagnozy

12. Standaryzowane testy psychologiczne stosowane są zgodnie z procedurami opisanymi w podręcznikach testowych. Protokoły badań testowych, jako odbicie zalecanej procedury, zawierać powinny: • zapisy dosłownych wypowiedzi, reakcji czy wytworów dziecka podczas wykonywania poszczególnych prób testowych, • ocenę rozwiązań poszczególnych prób testowych („dobrze” lub „źle”), • zamianę punktów surowych na punkty przeliczone, • obliczony wiek życia dziecka, • odczytany wiek rozwoju dziecka, • ocenę poziomu rozwoju badanej sfery, • opis zachowania się dziecka podczas badania.

13. Wyjątkowo uzasadnione odstępstwa od procedury należy dokładnie zaznaczyć i uzasadnić w protokole badań. • W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość odstąpienia od standaryzowanych procedur badawczych i stosowanie pozatestowych, kryterialnych narzędzi diagnozy.

14. Proces diagnostyczny powinien przebiegać w oparciuo więcej niż jedną metodę badania i obejmować wykorzystanie metod standaryzowanych i kryterialnych. • Wszystkie zastosowane metody, techniki i narzędzia diagnostyczne mają służyć w sposób komplementarny opracowaniu diagnozy funkcjonalnej, uwzględniającej: • etiologię i wyjaśnienie istniejącego stanu rzeczy (przyczyny medyczne, psychologiczne, socjalne, itp.) • opis funkcjonowania dziecka z uwzględnieniem dynamiki przebiegu zaburzeń, • proponowane kierunki, formy i metody rewalidacji, • prognozę istniejącego stanu rzeczy.

15. Proces diagnozy głębszych upośledzeń umysłowych powinien zostać sfinalizowany na posiedzeniach zespołów orzekających, podejmujących optymalne, kolegialne decyzje edukacyjne w sprawach podopiecznych.

16. Część diagnostyczna orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego i opinii psychologicznych powinna być: DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA DZIECKA UPOŚLEDZONEGO UMYSŁOWO W STOPNIU GŁĘBSZYM MA SWOJE ODBICIE W WYDAWANYCH PRZEZ PORADNIĘ DOKUMENTACH • zrozumiała dla odbiorcy, • wystarczająco szczegółowa, • istotna dla problemów dziecka, • pomocna w pokonywaniu istniejących trudności.

17. W wydawanych przez poradnie dokumentach, diagnoza uzasadnia różneformy pomocy świadczonej na rzeczdziecka: • potrzebę kształcenia specjalnego, • formę kształcenia specjalnego, • typ placówki mającej realizować wskazaną formę kształcenia specjalnego, • kierunki ramowego programu rewalidacjidziecka, • potrzebę wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, • potrzebę dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych możliwości ucznia.

18. W części diagnostycznej wydawanych przez poradnie dokumentów, placówki oświatowe oczekują informacji określających rozwojowy potencjał dziecka, czyli: • danych z zakresu rozwoju poznawczego, • danych z zakresu rozwoju społeczno-emocjonalnego, • danych o rozwoju mowy, • danych o rozwoju makro- i mikromotoryki, • danych o rozwoju zaradności życiowej, • opisu umiejętności dziecka uzyskanych w procesie dydaktycznym, • opisu sytuacji rodzinnej dziecka (w szczególnie uzasadnionych przypadkach).