Zapobieganie inwazyjnej chorobie pneumokokowej u dorosłych za pomocą szczepień

1. Zapobieganie inwazyjnej chorobie pneumokokowej u dorosłych za pomocą szczepień zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień z 2010 roku

2. Streptococcus pneumoniae - bakteria pierwszy raz opisana w 1881 roku przez Ludwika Pasteura - obecnie znanych jest ponad 90 typów serologicznych pneumokoków, z czego 23 odpowiadają za około 90% inwazyjnych zakażeń o ciężkim przebiegu - przyczyny wysokiej zjadliwości: • otoczka polisacharydowa • zdolność przenikania przez nabłonek • powszechność występowania wysoki poziom nosicielstwa: 5-15% u zdrowych dorosłych, 20-60% u zdrowych dzieci - pneumokoki bytują najczęściej w jamie nosowej i gardle, zakażenie szerzy się drogą kropelkową

3. Rodzaje infekcji pneumokokowych - zakażenia nieinwazyjne mniej groźne, ale częstsze, są to: zapalenie płuc, zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego czy zapalenie spojówek. Pneumokoki są najczęstszą przyczyną bakteryjnego zapalenia płuc u dorosłych -zakażenia inwazyjne rzadsza, ale znacznie groźniejsza grupa infekcji. W tym przypadku bakterie z układu oddechowego przedostają się do krwi lub innego płynu ustrojowego. Pneumokoki są odpowiedzialne za około połowę bakteryjnych zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych u dorosłych, które kończą się śmiercią w aż 30% przypadków

4. Inwazyjna choroba pneumokokowa to:- bakteriemia- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowychlub- obecność Streptococcus pneumoniae w innej tkance lub płynie ustrojowym jałowym w warunkach fizjologicznych

5. Infekcje wywołane przez pneumokoki są obecnie jednym z najważniejszych problemów zdrowia publicznego. Bakterie te powodują groźne dla życia i zdrowia choroby, z powodu których co roku na świecie umiera około 1,6 miliona osób.WHO umieściła infekcje pneumokokowe obok malarii na pierwszym miejscu listy chorób zakaźnych, których zwalczaniu oraz zapobieganiu należy nadać najwyższy priorytet.

6. Czynniki ryzyka inwazyjnej choroby pneumokokowej u dorosłych - zapadalność na choroby wywołane przez pneumokoki jest największa wśród niemowląt, małych dzieci oraz u osób w wieku podeszłym (po 65 roku życia) - ryzyko zakażenia pneumokokowego i jego powikłań jest także zwiększone u osób z dodatkowymi czynnikami ryzyka wynikającymi ze stanu ich zdrowia (niektóre choroby przewlekłe, wady) - ryzyko IChP jest największe wśród pacjentów z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności oraz czynnościowym lub anatomicznym brakiem śledziony

7. Rodzaje szczepionek Na świecie są 2 rodzaje szczepionek przeciw zakażeniom pneumokokowym: -polisacharydowa 23-walentna, zawierająca wielocukry budujące otoczkę S. Pneumoniae, pochodzące od23 serotypów tej bakterii. Szczepionka ta jest nieskuteczna u dzieci poniżej 2 roku życia, ponieważ ich układ odpornościowy nie odpowiada na antygen polisacharydowy -skoniugowana 7, 10,13-walentna, zawiera niewielką ilość polisacharydów z otoczki bakteryjnej skoniugowanych (związanych) z nośnikiem białkowym ułatwiającym rozpoznanie przez układ immunologiczny i wytworzenie silnej odpowiedzi poszczepiennej oraz pamięci immunologicznej nawet u najmłodszych dzieci. Szczepionka jest adsorbowana na substancji zawierającej glin w celu wywołania lepszej reakcji immunologicznej.

8. Wskazania ze względu na stan zdrowia do szczepienia dorosłych w wieku 19-64 lat przeciwko pnemokokom 23-walentną szczepionką polisacharydową (PPSV-23) 1. Osoby immunokompetentne z chorobą przewlekłą lub innym czynnikiem ryzyka 2. Osoby z czynnościowym lub anatomicznym brakiem śledziony 3. Osoby z niedoborami odporności

9. Osoby immunokompetentne z chorobą przewlekłą lub innym czynnikiem ryzyka: - przewlekłe choroby serca w tym zastoinowa niewydolność serca i kardiomiopatie ( z wyjątkiem NT) - przewlekłe choroby płuc (z POChP, rozedmą, astmą) - cukrzyca - wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego - wszczepiona proteza ślimaka - choroba alkoholowa - przewlekłe choroby wątroby (w tym marskość) - palenie papierosów

10. Osoby z czynnościowym lub anatomicznym brakiem śledziony - niedokrwistość sierpowatokrwinkowa lub inne hemoglobinopatie - wrodzony lub nabyty brak śledziony w tym stan po splenectomii) - dysfunkcja śledziony

11. Osoby z niedoborami odporności - wrodzone i nabyte niedobory odporności (w tym niedobory humoralne, komórkowe, składowych układu dopełniacza i zaburzenia fagocytozy) - zakażenia HIV - przewlekła niewydolność nerek - zespół nerczycowy - białaczki, chłoniaki, szpiczak mnogi - inne nowotwory złośliwe - choroby wymagające leczenia immunosupresyjnego (także długotrwałego stosowania GKS systemowo lub radioterapii) - przeszczepienie narządu miąższowego

12. Astma - wśród dorosłych w wieku 18-49 lat IChP występuje częściej u chorych na astmę niż u osób bez astmy - u chorych na astmę o dużym ryzyku* IChP występuje niemal 2 razy częściej niż u chorych o małym ryzyku * chory z astmą spełniający minimum 1 kryterium z: • hospitalizowany lub leczony na SOR z powodu astmy • leczenie GKS systemowo w ramach terapii ratującej lub doustnie minimum 120 dni • minimum 3 recepty na krótkodziałający ßշ-mimetyk w ciągu ostatniego roku

13. Nikotynizm - palacze stanowią prawie połowę przypadków IChP u uprzednio zdrowych dorosłych osób - w latach 2001 - 2003 w USA wśród chorych na IChP w wieku 18-64 lat aż 53% paliło papierosy - ryzyko IChP wśród aktywnych palaczy w wieku 18-64 la bez zaburzeń odporności było 4-krotnie większe niż ryzyko w grupie kontrolnej osób które nigdy nie paliły - istnieje znamienna zależność ryzyka IChP od liczby papierosów oraz paczek papierosów wypalonych w ciągu życia - palenie zwiększa ryzyko IChP w innych grupach w tym wśród pacjentów z niedoborami odporności - bierni palacze są średnio 2,5 raza bardziej narażeni na ryzyko wystąpienia IchP niż osoby, które nie mają kontaktu z dymem tytoniowym

14. Aktualne zalecenia ACIP dotyczące szczepienia osób po 18 r.ż. przeciwko pneumokokom PPSV-23 PPSV-23 (1 dawka) zaleca się: • dorosłym w wieku 19-64 lat chorym na niektóre choroby przewlekłe (w tym astmę), lub z niedoborem odporności • osobom w wieku 19-64 lat palącym papierosy • wszystkim osobom w wieku 65 lat i więcej Jedną dawkę przypominającą (>5 lat po pierwszej) zaleca się tylko : • pacjentom w wieku 19-64 lat bez śledziony(w tym także z tzw. brakiem czynnościowym) lub z zaburzeniami odporności • osobom w wieku 65 lat i więcej szczepionym przed 65 rż PPSV-23 ze względu na wskazania związane ze stanem zdrowia Nie zaleca się podawania więcej niż 1 dawki przypominającej PPSV-23

15. Dawki przypominające Podanie drugiej dawki PPSV-23 zaleca się po upływie 5 lat i więcej po pierwszym szczepieniu -osobom w wieku 19-64 lat z brakiem śledziony -pacjentom z niedoborami odporności

16. Poradnictwo antynikotynowe Zaprzestanie palenia zmniejsza ryzyko zachorowania na IChP - prawie o 14 % każdego roku po zaprzestaniu palenia - w ciągu 13 lat powraca do poziomu obserwowanego u osób nigdy niepalących

17. W aktualnym polskim Programie Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko pneumokokom wszystkich osób po 65 roku życia oraz chorych na niektóre choroby przewlekłe(w tym chorującym na przewlekłe choroby serca i płuc, cukrzycę, chorobę alkoholową, nabyte zaburzenia odporności, osobom po splenectomii) ma status zalecanego niefinansowanego z budżetu Ministerstwa Zdrowia.Lekarz opiekujący się takim pacjentem jest ustawowo zobowiązany do poinformowania takiego pacjenta o zalecanym szczepieniu.