EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE ZAWODOWE

1. CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE ZAWODOWE Katarzyna Koletyńska Halina Sitko Elżbieta Goźlińska Aktualizacja: Katarzyna Koletyńska listopad 2006

2. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe • Jest egzaminem zewnętrznym co oznacza, że: • jest przeprowadzony przez instytucję zewnętrzną względem szkoły i pod jej nadzorem, • wykorzystuje opracowane przez nią jednolite zadania egzaminacyjne, kryteria oceniania i zasady przeprowadzania egzaminu, • sprawdzany jest przez niezależnych od szkoły egzaminatorów, • jego istotę stanowi oddzielenie procesu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów od procesu kształcenia, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie porównywalnej i obiektywnej oceny poziomu osiągnięć zdających.

3. Porównywalnośći obiektywizm egzaminu zapewniają: • ustalone i zatwierdzone przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania standardy wymagań będące podstawą przeprowadzania egzaminu, • jednolite w całym kraju zadania egzaminacyjne opracowane na bazie standardów wymagań • egzaminacyjnych, • jednakowe warunki egzaminowania, • specjalnie przygotowani egzaminatorzy zewnętrzni wpisani do ewidencji prowadzonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne.

4. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe Zwany egzaminem zawodowym jest formą oceny poziomu opanowania wiadomości i umiejętności z zakresu danego zawodu, ustalonych w standardach wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe Wymagania egzaminacyjne zostaną przez zdającego spełnione, gdy sprosta on postawionym przed nim zadaniom egzaminacyjnym, tj. gdy poszczególne czynności sprawdzane testem egzaminacyjnym będą wykonane zgodnie z założonymi kryteriami

5. Standardy wymagań egzaminacyjnych Standardy wymagań będące podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w 75 zawodach, w których kształcenie odbywa się w zasadniczych szkołach zawodowych i szkołach policealnych są określone przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w załączniku do rozporządzenia z dnia 3 lutego 2003 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (DzU nr 49, poz. 411).

6. Standardy wymagań egzaminacyjnych Standardy wymagań będące podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w 109 zawodach, w których kształcenie odbywa się w technikach i szkołach policealnych,są określone przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w załączniku do rozporządzenia z dnia 29 marca 2005 r. zmieniającego rozporządzeniew sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe(DzU nr 66, poz. 580).

7. Standardy wymagań egzaminacyjnych Struktura standardów wymagańbędących podstawą przeprowadzania • egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe odpowiada strukturze egzaminu.

8. Struktura egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe Część I –  zakres wiadomości i umiejętności właściwych dla kwalifikacji w zawodzie Zdający rozwiązuje test zawierający 50 zadańzamkniętych Czas trwania 120 minut (+ 30 min) ETAP PISEMNY Część II – zakres wiadomości i umiejętności związanych z zatrudnieniem i działalnością gospodarczą Zdający rozwiązuje test zawierający 20 zadańzamkniętych Etap praktyczny – obejmuje wykonanie zadania egzaminacyjnego, sprawdzającego praktyczne umiejętności z zakresu kwalifikacji w danym zawodzie. Zdający wykonuje 1 zadanie egzaminacyjne Czas trwania 180 – 240 min(+ 30 min) ETAP PRAKTYCZNY

9. STANDARD WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Etap pisemny egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe obejmuje: CZĘŚĆ I – ZAKRES WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI WŁAŚCIWYCH DLA KWALIFIKACJI W ZAWODZIE Absolwent powinien umieć: 1.    Czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie opisu, instrukcji, rysunków, szkiców, wykresów, dokumentacji technicznej i technologicznej  2.  Przetwarzać dane liczbowe i operacyjne 3.  Bezpiecznie wykonywać zadania zawodowe zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

10. STANDARD WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Etap pisemny egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe obejmuje: CZĘŚĆ II –  ZAKRES WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI ZWIĄZANYCH Z ZATRUDNIENIEM I DZIAŁALNOŚCIĄ GOSPODARCZĄ Absolwent powinien umieć: 1.   Czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie: opisu, instrukcji, tabeli, wykresu, w szczególności: 1.1  rozróżniać podstawowe pojęcia i terminy z obszaru funkcjonowania gospodarki oraz prawa pracy, prawa podatkowego i przepisów regulujących podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej, 1.2   rozróżniać dokumenty związane z zatrudnieniem oraz podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej, 1.3   identyfikować i analizować informacje dotyczące wymagań i uprawnień pracownika, pracodawcy, bezrobotnego i klienta.  2.    Przetwarzać dane liczbowe i operacyjne, w szczególności: 2.1    analizować informacje związane z podnoszeniem kwalifikacji, poszukiwaniem pracy i zatrudnieniem oraz  podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej, 2.2    sporządzać dokumenty związane z poszukiwaniem pracy i zatrudnieniem oraz z podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej, 2.3 rozróżniać skutki wynikające z nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy.

11. Etap praktyczny egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych(i szkół policealnych kształcących w tych samych zawodach, w których kształcą zasadnicze szkoły zawodowe)różni się od etapu praktycznego egzaminudla absolwentów techników(oraz techników uzupełniających i szkół policealnych kształcących w zawodach innych niż zawody, w których kształcą zarówno zasadnicze szkoły zawodowe, jak i szkoły policealne).

12. STANDARDWYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Etappraktyczny egzaminu zawodowego dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych(i szkół policealnych kształcących w tych samych zawodach, w których kształcą zasadnicze szkoły zawodowe) obejmuje : PRAKTYCZNE UMIEJĘTNOŚCI Z ZAKRESU KWALIFIKACJI W ZAWODZIE, UJĘTE W TEMATACH ZADANIA EGZAMINACYJNEGO Wymagania egzaminacyjne stanowią umiejętności praktyczne absolwenta sprawdzane i oceniane na egzaminie. Sformułowane zostały w czterech obszarach. Absolwent powinien umieć: 1.   Planować czynności związane z wykonaniem zadania 2.  Organizować stanowisko pracy 3.  Wykonać zadanie egzaminacyjne z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska i wykazać się umiejętnościami określonymi w tematach zadań egzaminacyjnych 4.   Prezentować efekt wykonanego zadania

13. Etap praktyczny egzaminu zawodowego dla absolwentów techników(techników uzupełniających i szkół policealnych kształcących w zawodach innych niż zawody, w których kształcą zarówno zasadnicze szkoły zawodowe, jak i szkoły policealne) POLEGA NA WYKONANIU ZADANIA EGZAMINACYJNEGO ZAWARTEGO W ARKUSZU EGZAMINACYJNYM,W ZALEŻNOŚCI OD ZAWODU, KTÓREGO DOTYCZYOBEJMUJE:1. opracowanie projektu realizacji określonych prac,                 albo2. opracowanie projektu realizacji określonych prac i wykonanie określonej pracy lub prac na stanowisku egzaminacyjnym, wyposażonym zgodnie ze standardami wymagań będącymi podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w danym zawodzie,  zwanych „pracą egzaminacyjną”. 

14. STANDARDWYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Etap praktyczny egzaminu zawodowego dla absolwentów techników(techników uzupełniających i szkół policealnych kształcących w zawodach innych niż zawody, w których kształcą zarówno zasadnicze szkoły zawodowe, jak i szkoły policealne)obejmuje: WYKONANIE OKREŚLONEGO ZADANIA EGZAMINACYJNEGO WYNIKAJĄCEGO Z ZADANIA O TREŚCI OGÓLNEJ, SPRAWDZAJĄCEGOPRAKTYCZNE UMIEJĘTNOŚCI Z ZAKRESU KWALIFIKACJI W DANYM ZAWODZIE Zadanie egzaminacyjne opracowane na podstawie zadania o treści ogólnej umożliwi sprawdzenie większości umiejętności ujętych w standardzie wymagań dla zawodu, tj. sprawdzi czy zdający potrafi: 1. analizować dokumentację 2. dobierać metody, techniki i urządzenia do kontroli wielkości parametrów właściwych dla półproduktów, wyrobów lub obiektów na podstawie dokumentacji... 3. opracowywać projekty (np. w formie schematów blokowych) przebiegu procesu wykonania lub wytwarzania obiektu lub produktu 4. określać warunki eksploatacji dla wyrobów lub obiektów w zależności od ich właściwości na podstawie dokumentacji 5. opracowywać harmonogramy lub kosztorysy prac realizowanych w procesie wytwarzania oraz, w przypadku, gdy zakres egzaminu w danym zawodzie obejmuje również wykonanieokreślonych prac 6. wykonywać określone prace z zakresu technologii wytwarzania... 7. przeprowadzić ocenę jakości wykonanych prac.

15. Typyszkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia przystąpienie do egzaminu zawodowego • ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA: - od 2004 (zawody dwuletnie), - od 2005 (zawody trzyletnie), • TECHNIKUM– od 2006, • TECHNIKUM UZUPEŁNIAJĄCE - od 2007, • SZKOŁA POLICEALNA– od 2006-2008.

16. Egzamin potwierdzający kwalifikacjezawodowe jest przeprowadzany przez okręgowe komisje egzaminacyjne • w okresie od czerwca do sierpnia • w okresie od stycznia do marca (dla absolwentów szkół, w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w styczniu) Termin przeprowadzania egzaminu ustala dyrektor CKE i ogłasza go na stronie internetowej CKE nie później niż na 4 miesiące przed terminem egzaminu.

17. Gdzie odbywa się egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe ? • Etap pisemny odbywa się w szkole, którą ukończył zdający.Tylko w sytuacjach szczególnych egzamin może być przeprowadzany w innym miejscu, wskazanym przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej. • Etap praktycznyodbywa się w ośrodku egzaminacyjnym, którym jest upoważniona: - szkoła  - placówka kształcenia praktycznego - placówka kształcenia ustawicznego - lub upoważniony pracodawca.

18. Upoważnienie Dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej upoważnia do zorganizowaniaetapu praktycznegoegzaminu zawodowego szkołę, placówkę, albo pracodawcę na ich wniosek, złożony nie później niż na 12 miesięcy przed terminem egzaminu, jeżeli posiadają warunki zapewniające prawidłowy przebieg etapu praktycznego egzaminu zawodowego, a w szczególności jeżeli szkoła, placówka lub pracodawca: 1)umożliwia przeprowadzenie etapu praktycznego obejmującego sprawdzenie praktycznych umiejętności z zakresu kwalifikacji w danym zawodzie; 2) zapewnia warunki techniczne, w tym wyposażenie stanowisk egzaminacyjnych, zgodnie ze standardami wymagańegzaminacyjnych, 3) zapewnia warunki do samodzielnego wykonywania zadań egzaminacyjnych przez zdających, z uwzględnieniem bhp, oraz warunki socjalne; 4) zapewnia absolwentomprzystąpienie do egzaminu zawodowego w warunkachi formie dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych; 5) zapewnia zdającym pierwszą pomoc medyczną. Upoważnienia udziela się na okres nie dłuższy niżtrzy lata.

19. Deklaracjazdającego Egzamin jest nieobowiązkowy, dlatego każdy kto chce do niego przystąpić musi złożyć pisemną deklarację dotyczącą przystąpienia do egzaminu w danym zawodzie. Deklarację zdający składa dyrektorowi szkoły(a absolwent, który ukończył szkołę we wcześniejszych latach - dyrektorowiszkoły, którą ukończył.) Deklarację składa się w terminie: • do 20 grudnia roku szkolnego, w którym zdający zamierza przystąpić do egzaminu, • do20 września roku szkolnego, w którym zamierza przystąpić do egzaminu absolwent szkoły, w której zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w styczniu

22. INFORMATOR ZAWIERA • opis zakresu egzaminu dla danego zawodu – szczegółowy wykaz wiadomości i umiejętności sprawdzanych na egzaminie, • kryteria oceniania, • formy i warunki przeprowadzania egzaminu, • przykładowe zadaniaegzaminacyjne.

23. ZA ORGANIZACJĘ I PRZEBIEG ETAPU PISEMNEGOEGZAMINU ZAWODOWEGO w danej szkole lub placówce odpowiada PRZEWODNICZĄCY SZKOLNEGO ZESPOŁU NADZORUJĄCEGO, którym jest dyrektor szkoły lub placówki ZA ORGANIZACJĘ I PRZEBIEG ETAPU PRAKTYCZNEGO EGZAMINU ZAWODOWEGO w danym ośrodku egzaminacyjnym odpowiada DYREKTORUPOWAŻNIONEJ SZKOŁY LUB PLACÓWKI ALBO UPOWAŻNIONY PRACODAWCAzwany KIEROWNIKIEM OŚRODKA EGZAMINACYJNEGO

24. Zadania PRZEWODNICZĄCEGO SZKOLNEGO ZESPOŁU NADZORUJĄCEGO Przewodniczący SZN: * powołuje zespoły nadzorujące przebieg etapu pisemnego w poszczególnych salach egzaminacyjnych i wyznacza przewodniczących tych zespołów; * odbiera pakiety zawierające arkusze egzaminacyjne i karty odpowiedzi do etapu pisemnego i sprawdza czy nie zostały naruszone; * pakuje wypełnione karty odpowiedzi do zwrotnych kopert i zakleja je w obecności osób wchodzących w skład zespołu nadzorującego i przedstawicieli zdających, a następnie niezwłocznie przekazuje je dyrektorowi okręgowej komisji egzaminacyjnej; * przechowuje i zabezpiecza wszystkie materiały niezbędne do przeprowadzenia etapu pisemnego egzaminu zawodowego oraz koperty z wypełnionymi kartami odpowiedzi.

25. Zadania KIEROWNIKA OŚRODKA EGZAMINACYJNEGO Kierownik ośrodka egzaminacyjnego w szczególności: • nadzoruje przygotowanie sal egzaminacyjnych, w tym przygotowanie wyposażenia stanowisk egzaminacyjnych i materiałów niezbędnych do wykonywania zadań egzaminacyjnych; • zapewnia dostosowanie do wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy stanowisk egzaminacyjnych, w tym niezbędnych maszyn i urządzeń; • sprawdza przygotowanie stanowisk egzaminacyjnych w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia etapu praktycznego egzaminu zawodowego; • zapewnia obecność w ośrodku egzaminacyjnym osób nadzorujących prawidłową pracę maszyn i urządzeń wykorzystywanych w czasie etapu praktycznego egzaminu zawodowego.

26. ETAP PISEMNYSZKOLNY ZESPÓŁ NADZORUJĄCY Przewodniczący: dyrektor szkoły lub placówki Zastępca przewodniczącego (ewentualnie): powołany przez przewodniczącego szkolnego zespołu nadzorującego,nie później niż1 miesiąc przed terminem egzaminu Członkowie: powołani przez przewodniczącego szkolnego zespołu nadzorującego, nie później niż1 miesiąc przed terminem egzaminu

27. ETAP PISEMNYZESPOŁYNADZORUJĄCEprzebieg etapu pisemnego w poszczególnych salach egzaminacyjnych Przewodniczący: * wyznaczony przez przewodniczącego szkolnego zespołu nadzorującego * spośród członków szkolnego zespołu nadzorującego * nie później niż1 miesiąc przed terminem egzaminu Członkowie: * powołani przez przewodniczącego szkolnego zespołunadzorującego * spośród członków szkolnego zespołu nadzorującego * min. 3 nauczycieli zajęć edukacyjnych nieobjętych egzaminem zawodowym * co najmniej jeden nauczyciel musi być zatrudnionyw innej szkole lub placówce Uwaga: W skład zespołu nadzorującegonie mogą wchodzić wychowawcy zdających

28. ETAP PRAKTYCZNYdla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych(i szkół policealnych kształcących w tych samych zawodach, w których kształcą zasadnicze szkoły zawodowe)ZESPOŁYEGZAMINACYJNE Przewodniczący: * wyznaczony przez dyrektora OKE spośród członków zespołu egzaminacyjnego Członkowie: * powołani przezprzez dyrektora OKE * egzaminatorzy okręgowej komisjiegzaminacyjnejwpisani do ewidencji egzaminatorów Uwaga:w skład zespołu wchodzi co najmniej trzech egzaminatorów wpisanych do ewidencji egzaminatorów OKE - przy czym nie mogą to być egzaminatorzy będący nauczycielami lub instruktorami praktycznej nauki zawodu, którzy uczyli zdających.

29. ETAP PRAKTYCZNYdla absolwentów techników(techników uzupełniających i szkół policealnych kształcących w zawodach innych niż zawody, w których kształcą zarówno zasadnicze szkoły zawodowe, jak i szkoły policealne)ZESPOŁYNADZORUJĄCE ETAP PRAKTYCZNY Przewodniczący: * powołany przezprzez dyrektora OKE *egzaminator okręgowej komisji egzaminacyjnejwpisany do ewidencji Członkowie: * powołani przezprzez dyrektora OKE * co najmniej dwóch nauczycieli (lub instruktorzy praktycznej nauki zawodu posiadający przygotowaniez zakresu danego zawodu lub zawodu wchodzącego w zakres tego zawodu), przy czym nie mogą to być nauczyciele zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego, którzy uczyli zdających Uwaga:W przypadku gdy w sali egzaminacyjnej jest więcej niż 20 zdających, w skład zespołu nadzorującego etap praktyczny powołuje się dodatkowo jednego nauczyciela, na każdych kolejnych 10 zdających

30. ZDAJĄCY ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI Mają prawo przystąpić do egzaminu zawodowego w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych zdającego • Na podstawie opiniiporadni psychologiczno - pedagogicznej (publicznej lub niepublicznej) w tym poradni specjalistycznej (publicznej lub niepublicznej): • opinia powinna być wydana nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany egzamin zawodowy i nie wcześniej niż na 2 lata przed tym terminem. • Na podstawie orzeczeniao potrzebie indywidualnego nauczania: • orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się na czas określony, wskazany w zaświadczeniu o stanie zdrowia ucznia. • Na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego: • orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego, okresu kształcenia w danej szkole albo na czas nieokreślony.

31. ZDAJĄCY ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI • Za dostosowanie warunków i formy przeprowadzania egzaminu zawodowego do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych absolwentów odpowiadają: • PRZEWODNICZĄCY SZKOLNEGO ZESPOŁU NADZORUJĄCEGO (w przypadku etapu pisemnego egzaminu) • KIEROWNIK OŚRODKA EZGAMINACYJNEGO (w przypadku etapu praktycznego egzaminu)

32. Wynikegzaminu zawodowego INFORMACJA O STOPNIU SPEŁNIENIA PRZEZ ZDAJĄCEGO WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Wynik etapu pisemnego egzaminu zawodowego ustala okręgowa komisja egzaminacyjna, po elektronicznym odczytaniu karty odpowiedzi, na podstawie liczby punktów uzyskanych przez zdającego z każdej części tego etapu. Wynik etapu praktycznego egzaminu zawodowego ustala okręgowa komisja egzaminacyjna po elektronicznym odczytaniu wypełnionej odpowiednio karty obserwacji albo karty oceny na podstawie liczby punktów uzyskanych przez zdającego. Wynik egzaminu zawodowego ustala i ogłasza okręgowa komisja egzaminacyjna. Wynik ustalony przez OKE jest ostateczny. Zdający, który uzyskał wynik pozytywny, zdał egzamin otrzymujedyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe.

33. Warunki zdania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe Część I –  zakres wiadomości i umiejętności właściwych dla kwalifikacji w zawodzie zalicza min. 50% punktów Etap zdany, jeśli zaliczone są obie części Egzamin zdany, jeśli zaliczone są oba etapy ETAP PISEMNY Część II – zakres wiadomości i umiejętności związanych z zatrudnieniem i działalnością gospodarczą zalicza min. 30% punktów Etap praktyczny - praktyczne umiejętności z zakresu kwalifikacji w danym zawodzie zalicza min. 75% punktów ETAP PRAKTYCZNY

34. Europass -Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Na wniosek absolwenta, do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe dołącza się Europass - Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe, sporządzony na podstawie opisu kwalifikacji absolwenta albo opisu zawodu, określonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie. Dokument ten określa zakres kompetencji osoby posiadającej dyplom zawodowy oraz ułatwia zrozumienie znaczenia dyplomu, opisuje umiejętności i uprawnienia posiadacza dyplomu, jest ściśle powiązany z zawodem (w danym kraju posiadacze określonego dyplomu otrzymają taki sam suplement), posiada taką samą strukturę we wszystkich krajach UE. Europass - Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe nie zastępuje oryginału dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, ani też nie uprawnia do formalnego uznania dyplomu przez instytucje w innych krajach, ale ułatwia posiadaczom poruszanie się po europejskim rynku pracy. Dyplomy i suplementy do dyplomów wydają okręgowe komisje egzaminacyjne.

35. Wzór dokumentu

36. PONOWNEPRZYSTĄPIENIE DO EGZAMINU • Osoba, która nie przystąpiła do egzaminu zawodowego lub odpowiedniego etapu tego egzaminu, przerwała egzamin zawodowy albo nie uzyskała wymaganej do zdania egzaminu zawodowego liczby punktów z danego etapu tego egzaminu, ma prawo przystąpić do egzaminu zawodowego lub odpowiedniego etapu tego egzaminu w kolejnych terminach jego przeprowadzania. • Osoby te, jeśli zamierzają przystąpić do egzaminu zawodowego lubodpowiedniego etapu tego egzaminu, składajądeklarację przystąpienia do egzaminu zawodowego lubodpowiedniego etapu tego egzaminu dyrektorowi szkoły, którą ukończyli, a w przypadku likwidacji lub przekształcenia szkoły -dyrektorowi okręgowejkomisji egzaminacyjnej. • Po upływie 3 lat od daty pierwszego egzaminu zawodowego osoby te, zdają egzamin zawodowy w pełnym zakresie.

37. LAUREACI I FINALISCI TURNIEJÓW LUB OLIMPIAD TEMATYCZNYCH • Laureaci i finaliści turniejów lub olimpiad tematycznych związanych zwybraną dziedziną wiedzy zawodowej są zwolnieni z etapu pisemnego egzaminu zawodowego na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie tytułu odpowiednio laureata lub finalisty. Zaświadczenie przedkłada się przewodniczącemu szkolnego zespołu nadzorującego. • Zwolnienie laureata lub finalisty turnieju lub olimpiady tematycznej z etapu pisemnego egzaminu zawodowego jest równoznaczne uzyskaniem z części pierwszej i z części drugiej etapu pisemnego egzaminu zawodowego najwyższego wyniku. • Na dyplomie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, w miejscach przeznaczonych na wpisanie wyników egzaminu zawodowego z części pierwszej i z części drugiej etapu pisemnego, wpisuje się „100”, oraz zamieszcza się adnotację o zwolnieniu z etapu pisemnego egzaminu zawodowego i posiadanym tytule laureata lub finalisty odpowiednio turnieju lub olimpiady tematycznej. Wykaz turniejów i olimpiad tematycznych, dyrektor Komisji Centralnej podaje do publicznej wiadomości na stronie internetowej Komisji Centralnej, nie później niż w czerwcu roku poprzedzającego rok, w którym jest przeprowadzany egzamin zawodowy.