Proces prawotwórczy w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

1. Proces prawotwórczy w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego Piotr ChybalskiKancelaria Sejmu Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Zagadnienia: • teoretyczne uwarunkowania kontroli konstytucyjności procesu prawotwórczego, • proces ustawodawczy w orzecznictwie TK.

3. Część 1. Teoretyczne uwarunkowania kontroli konstytucyjności procesu prawotwórczego • Regulacje konstytucyjne i ustawowe. • Problem związania TK granicami wniosku/skargi. • Problem wzorców kontroli konstytucyjności.

4. Regulacje konstytucyjne i ustawowe • Umocnienie pozycji ustrojowej TK w Konstytucji RP z 1997 r. • Ustawa o TK z 1985 r. – możliwość badania „dochowania ustawowego trybu wymaganego do wydania aktu„ (art. 2) • Ustawa o TK z 1997 r. – możliwość badania „dochowania trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu” (art. 42)

5. Problem związania TK granicami skargi/wniosku (1) • Istota problemu – relacja między art. 42 a art. 66 ustawy o TK • Kontrowersje w doktrynie (np. P. Sarnecki, Z. Czeszejko-Sochacki, M. Zubik, M. Wiącek)

6. K 3/98 – dot. prawa o ustr. sądów powsz. (usuwanie z urzędu sędziów orzekających w procesach politycznych przed 1989 r.) K 39/07 – dot. prawa o ustr. sądów powsz. (przyspieszony tryb uchylania immunitetu sędziowskiego) P 11/08 – dot. art. 148 § 2 k.k. Problem związania TK granicami skargi/wniosku (2) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

7. Problem wzorców proceduralnej kontroli konstytucyjności (1) • Problem teoretyczny: zakres dopuszczalności badania trybu dojścia aktu prawnego do skutku w zakresie, w jakim tryb ten określają normy inne niż konstytucyjne • Problem dotyczy w szczególności kontroli przebiegu postępowania ustawodawczego • Źródła problemu: art. 42 ustawy o TK, art. 2 i 7 Konstytucji

8. Problem wzorców proceduralnej kontroli konstytucyjności (2) • U 6/92 – sprawa „listy Macierewicza” – art. 1 Konstytucji z 1952 r. (niezgodność) • K 10/94 – konsultacje z zw. zawod. ustawy ometodach kształtowania wynagrodzeń – art. 3 Konstytucji z 1952 r. (nieadekwatność wzorca) • 15/03 – nowela ustawy o szkolnictwie wyższym (przesunięcie podwyżek płac) – art. 7 Konstytucji (zgodność)

9. Problem wzorców proceduralnej kontroli konstytucyjności (3) • K 4/06 – ustawa medialna – art. 112 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji (zgodność) • K 31/06 – blokowanie list wyborczych w wyborach samorządowych – preambuła, art. 2, art. 7 i art. 119 ust. 1 Konstytucji (zgodność) • K 5/07 – przestępstwo pomówienia Narodu Polskiego – art. 7 Konstytucji (niezgodność) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

10. Część 2. Proces ustawodawczy w orzecznictwie TK • Zakres konstytucjonalizacji procesu ustawodawczego. • Kontrola poszanowania obowiązków konsultacyjnych. • Materia poprawek jako problem konstytucyjny. • Pozostałe wątki w orzecznictwie TK Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

11. Zakres konstytucjonalizacji post. ustawodawczego • skromny zakres do 1989 r., • 1989 r. – restytucja Senatu (opis jego roli w postępowaniu ustawodawczym), • przełom w 1992 r. (Mała Konstytucja) – inspiracja pracami konstytucyjnymi z okresu tzw. Sejmu kontraktowego, • Konstytucja RP z 1997 r. – niewielkie modyfikacje modelu zawartego w Małej Konstytucji. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

12. Konsultowanie projektów ustaw (1) • Obowiązek nieprzewidziany explicitew Konstytucji • Liczne przepisy ustawowe • Art. 34 ust. 3 regulaminu Sejmu Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

13. Konsultowanie projektów ustaw (2) Z Krajową Radą Sądownictwa: K 3/98, K 39/97, Kp 4/09 – nowela prawa o ruchu drogowym (karanie kierowców przez Gł. Insp. Transportu Drogowego) K 1/12 – zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich w 2012 r. (zarzut wycofany) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

14. Konsultowanie projektów ustaw (3) • Ze związkami zawodowymi: • K 14/91 – naliczanie emerytur i rent, • K 10/94, • K 7/95 – zasiłki chorobowe, • K 15/03. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

15. Konsultowanie projektów ustaw (4) • Z Sądem Najwyższym: • K 39/07. • Wysłuchanie publiczne: • K 31/06. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

16. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (1) • Geneza problemu: okres międzywojenny oraz lata 1989-93 • Rozwój orzecznictwa konstytucyjnego w latach 1993-2013 • Pojęcie poprawki: „sens techniczny” oraz koncepcja szersza (K 37/03) 16

17. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (2) • Zasada ograniczoności materii poprawek: • K 5/93 – uprawnienia kombatanckie, • K 3/98, • K 25/98 – „ustawa warszawska”, • K 37/03 – sprawa Głównego Geodety Kraju. 17

18. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (3) • Pojęcie „materii”: • brak wypowiedzi TK, • spory między Sejmem a Senatem w 1990 r., • P. Winczorek, glosa do wyroku K 25/98. • Pojęcie „celu”: • wąskie, np. K 25/97 (paliwo rolnicze), K 25/98 – problem „propozycji alternatywnych”, • szerokie – K 5/07, Kp 1/08 (zwolnienia z abonamentu rtv) – „zamysł regulacyjny”. 18

19. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (4) • Problem ustaw „nowych” i nowelizujących – K 5/93, K 25/97, K 9/11 (kodeks wyborczy) • Zawężanie się granic dopuszczalnej materii poprawek – np. K 18/95, K 3/98, K 25/98 • „Głębokość” i „szerokość” poprawek – np. K 3/98, K 11/02 (lustracja – definicja „współpracy”) 19

20. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (5) • Poprawki zgłaszane w toku prac sejmowych: • szczególne podstawy konstytucyjne – K 37/03, • poprawki w fazie komisyjnej: K 45/05 (kontrakty pielęgniarskie), K 53/07 (SKOKi), • poprawki z 2. czytania: np. P 11/08 20

21. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (6) • Poprawki senackie: • szczególne podstawy konstytucyjne – np. K 5/93, • materia – np. K 5/93, K 25/97, K 11/02, • tryb rozpatrzenia przez Sejm (K 5/93 a K 27/97). 21

22. Materia poprawek jako problem konstytucyjny (7) • Poprawki w szczególnych trybach ustawodawczych: • Tryb pilny – K 18/95, K 33/11, • Tryb budżetowy – np. K 16/93, • Tryb kodeksowy – np. K 5/07, • Tryb „europejski” – brak orzecznictwa, • Tryb zmiany Konstytucji – brak orzecznictwa. 22

23. Pozostałe wątki w orzecznictwie TK (1) • Prostowanie błędów w ustawach – sprawa o sygn. SK 38/01 – dot. art. 156 § 1 Kodeksu karnego • Wersja uchwalona po rozpatrzeniu poprawek Senatu: Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci (…) ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu (…) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.  • Wersja przekazana Prezydentowi RP do podpisu: Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci (…) ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu (…) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.  23

24. Pozostałe wątki w orzecznictwie TK (2) • Sprawy w toku rozpatrywania: • K 31/12 – 1. czytanie projektu ustawy na forum komisji sejmowej, • K 41/12 – materia poprawek w postępowaniu w sprawie usunięcia niezgodności z Konstytucją. 24

25. Dziękuję za uwagę Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego