HEDEF ÜLKE RUSYA FEDERASYONU

1. HEDEF ÜLKE RUSYA FEDERASYONU Ayşe Oya BENLİ Uzman-Rusya Federasyonu Ülke Masası Sorumlusu İGEME-Asya-Pasifik Dairesi oyab@igeme.gov.tr 0 312 471 22 23-295

2. SUNUM PLANI • Rusya Federasyonu Pazarı Hakkında Genel Bilgiler • Rusya Federasyonu Dış Ticaret ve Yatırım Ortamı • Rusya Federasyonu-Türkiye Ticari ve Ekonomik İlişkileri • Ülkeye İhracatımızda Potansiyel Arz Eden Tarım ve Sanayi Ürünleri • Pazarda Geleceğe Yönelik Beklentiler • Pazar İzlenimleri

3. NEDEN RUSYA FEDERASYONU? • Ekonomileri en hızlı büyüyen BRIC ülkelerinden biri olması • Coğrafi yakınlık • 140 milyonluk büyük bir pazar olması • Ülkedeki Türk yatırımları • Tüketimde ithalata bağımlılık • Türk ve Rus ekonomilerinin rekabetçi olmaktan çok tamamlayıcı bir yapıya sahip olması ve bu nedenle işbirliği olanakları bakımından büyük potansiyel bulunması

10. Coğrafi Yapı ve Dünyadaki Konumu 17 milyon kilometrekarelik yüzölçüm

11. TEMEL SOSYAL GÖSTERGELER • Nüfus : 140 milyon • Resmi dil : Rusça • Yönetim Biçimi : Çift meclisli başkanlık sistemi • Başkent : Moskova (10,1 milyon) • Önemli kentler : St. Petersburg, Novosibirsk, Nizhny Novgorod, Yekaterinburg • KDV : % 18 • Kurumlar Vergisi : % 20

12. TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER • Doğal Kaynaklar:Petrol, doğal gaz, kömür ve çok sayıda stratejik mineral • Başlıca Tarım Ürünleri: Tahıl, şeker pancarı, ayçiçeği tohumu, sebze ve meyveler, kırmızı et, süt • Başlıca Sanayi Ürünleri: Kömür, petrol, gaz, kimyasallar ve metaller; hadde makinelerinden yüksek performanslı uçak ve uzay araçlarına; radar, füze üretimine ve ileri elektronik parçalara kadar her tür makine üretimi; gemi inşa sanayi; kara ve demiryolu taşımacılığı ekipmanları; iletişim ekipmanları; tarım makineleri; traktörler ve inşaat ekipmanları; elektrik enerjisi üretimi; medikal ve bilimsel araçlar; dayanıklı tüketim malları; tekstil; gıda sanayi malları

13. TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER • GSYİH : 1,6 trilyon Dolar (2010) • 2009’da ekonomi % 7,9 daralmış, 2010’da yeniden pozitif büyüme sağlanmıştır. 2011-2015 yılları arasında beklenen büyüme oranı % 4’ün üzerindedir. • Artan iç talebe bağlı olarak sınai üretim Ekim’de % 6,6 büyüdü. • Enflasyon: % 5,4 (1 Ocak-24 Ağustos 2010) • Ekonomik Kalkınma Bakanlığı Ruble/Amerikan Doları döviz kuru öngörülerini 2010 yılında 1 Dolar=30,4 Ruble, 2011 yılında 1 Dolar= 30,5 Ruble, 2012 yılında 1 Dolar=30,7 Ruble, 2013 yılında 1 Dolar=31,0 Ruble olarak belirlemiştir.

14. Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar • Orta Asya İşbirliği Örgütü ve Eurasec • Bağımsız Devletler Topluluğu • Tek Ekonomik Alan • EBRD-Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası • Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı • Şanghay İşbirliği Örgütü • APEC

15. Ülkedeki Başlıca Büyük Şirketler ve Faaliyet Alanları • Gazprom (doğal gaz) • Rosneft (petrol, petrol ürünleri) • TNK-BP (petrol) • Lukoil (enerji, petrol ve gaz) • Novatek (gaz üretimi) • Gazprom-Neft (petrol ve gaz) • Surgutneftegas (petrol) • NLMK (Novolipetsk Steel) (çelik üretim ve işleme) • MMK (Magnitogorsk Iron & Steel Works) (çelik üretimi) • Evraz (çelik, madencilik, vanadyum) • Severstal (çelik, madencilik) • Mechel (demir cevheri, kömür, nikel) • Norilsk Nickel (Nikel, paladyum, bakır, gümüş, altın, platin) • Wimm-Bill-Dann (Meşrubat, bebek maması, süt ürünleri) • Sedmoi Kontinent (market zinciri) • Magnit (süpermarket, hipermarket zinciri) • X5 (Gıda perakendecilik zinciri) • Lebedyansky (Meyve suyu ve bebek maması) • Polyus Gold (altın üretimi) • Polymetal (altın ve gümüş) • Kalina (kozmetik ve kişsel bakım ürünleri) • Raspadskaya (kok kömürü)

16. RUSYA FEDERASYONU DIŞ TİCARETİ *: Tahmin

17. RUSYA FEDERASYONU DIŞ TİCARETİ Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticaret (2009, milyon Dolar) Türkiye, Rusya’nın 2009 yılı ihracatında 6., ithalatında ise 16. sıradadır.

18. RUSYA FEDERASYONU DIŞ TİCARETİ Federal Gümrük Servisi verilerine göre Rusya’nın 2009 yılı ithalatında başlıca ürünler:

19. RUSYA FEDERASYONU DIŞ TİCARETİ Federal Gümrük Servisi verilerine göre Rusya’nın 2009 yılı ihracatında başlıca ürünler şöyledir:

20. Dış Ticaret Politikası • Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması • Eurasec • AB ile Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması • 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren Rusya-Beyaz Rusya-Kazakistan Gümrük Birliği Anlaşması, • DTÖ’ye üyelik müzakereleri • Genel Preferanslar Sistemi • Rusya ile ticarette yaklaşık 130 ülke MFN statüsünden yararlanmaktadır. • Bavul Ticareti

21. İthalatta Uygulanan Vergiler • İthal mallar genel olarak 3 çeşit vergiye tabidir: • Gümrük vergileri (http://www.alta.ru/taksa-online/en/) • Ortalama Gümrük Vergisi Oranı • 2008: % 11,5 • 2009: % 10,6 • 2010: % 10,15 • KDV: Genel olarak % 18’dir. Sınırlı temel gıda malları ile çocuklara yönelik gıda ve giysilerde uygulanan oran ise %10 • Bazı ürünlere uygulanmakta olan özel tüketim vergileri

22. Rusya’da birçok mal grubunda gümrük kıymetlerinin tespiti açısından referans fiyat uygulaması yapılmaktadır. Rus Gümrük İdaresince fiyat açısından riskli olduğu değerlendirilen bazı mallarda belirlenen asgari kıymetlerin altında kalan beyanlar kabul edilememekte, malın girişine ancak asgari kıymet üzerinden vergi alınması kaydıyla izin verilmektedir. Bu uygulama Gümrük Teşkilatı içinde sirkülerler yoluyla yürütülmekte ve kamuya ilan edilmemektedir. • Buna karşın, referans fiyat uygulaması bulunmayan mallar açısından ise, beyan edilen fiyatların gerçeğe uygunluğunu tespitte her bir gümrük kapısı bağımsız hareket edebilmektedir.

23. Dış Ticarette Standardizasyon Uygulamaları • İthal edilen tüm mallar için Rusya standartlarına uygunluk belgesinin gümrük mercilerine ibrazı gerekmektedir. Standart veya standartlara uygunluk belgesi olmayan malların ithaline izin verilmemektedir. • Söz konusu belgeyi vermeye yetkili merci ise (Standardizasyon, Metroloji ve Sertifikasyon Devlet Komitesi) GOSSTANDART’ tır. Anılan kuruluş tarafından, Rusya içinde veya ülke dışında oluşturduğu test ve ölçüm merkezleri vasıtasıyla sertifika düzenlenmektedir. Rus standartlarına uygunluk belgesi belirli bir ihraç partisi için alınabileceği gibi, belirli bir ürün için de alınabilmektedir. • GOST-R Uygunluk Belgesi GOSSTANDART’ın Rusya’da akredite ettiği firmalardan alınabileceği gibi, Türkiye’den de bazı firmaların aracılığı ile temin edilmesi mümkündür.

24. Doğrudan Yabancı Yatırımlar • 2009 yılında ülkeye doğrudan yabancı yatırım girişi 2008 yılına göre % 40 gerileyerek 15,9 milyar Dolar tutarında gerçekleşmiştir. Özel Ekonomik Bölgeler Ülkede 2009 yılı itibarı ile 13 ÖEB faaliyet göstermektedir. ÖEB’lerde kayıtlı 170 şirket yaklaşık 4,2 milyar Dolar tutarında yatırım yapmıştır. Vladimir bölgesindeki Asia Organize Sanayi Bölgesi (Aleksandrova Sloboda Industrial Area) : Moskova’ya yaklaşık 100 km. uzaklıkta olan Bölge, T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği tarafından desteklenen, Türk KOBİ yatırımlarına açık, Türk Organize Sanayi Projesidir.

25. Özel Ekonomik Bölgelerde Tanınan Ayrıcalıklar Vergi Kolaylıkları • İlk 5 yıl emlak vergisinden muafiyet • İlk 5 yıl arazi vergisinden muafiyet • Bazı ÖEB’lerde tüm yerel mali yükümlülüklerden muafiyet (Lipetsk, Tomsk, Alabuga ÖEB’lerinde) • Vadesi dolmamış vergi kayıplarının kullanılması için sınırsız zaman • Sosyal vergi % 26’dan % 14’e düşürülmüştür. • Tapu değerinin % 2’sine denk gelen düşük oranda kira vergisi Gümrük Uygulamaları • ÖEB’ye giriş yapan Rus menşeli ve diğer ülke menşeli mallarda gümrük vergisinden ve ithalatta söz konusu olan diğer vergilerden muafiyet • İthalat işlem vergisinden muafiyet • ÖEB’den ihraç edilen ürünler KDV’ye tabidir. • ÖEB’den ihraç edilerek Rusya’daki ÖEB dışındaki bölgeler tarafından satın alınan ürünlere gümrük vergisi uygulanmaktadır.

26. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER

27. Tarihçe • Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkiler Çarlık Rusya’sı ile başlamıştır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Türk sanayisinin gelişiminde Sovyet katkısı önemli rol oynamıştır. Seydişehir Alüminyum Fabrikası ve İskenderun Demir Çelik Fabrikası gibi bir çok yatırım SSCB tarafından desteklenmiştir. • SSCB’de1985 yılında başlayan dışa açılma ve yeniden yapılanma hareketinden en fazla yararlanan ülkelerden biri Türkiye olmuş, Türk yatırımcıları ülkede aktif rol üstlenmiştir. • 1992 yılında SSCB’nin dağılmasının ardından Rusya ve Türkiye arasında öncelikle ticari ilişkiler gelişmiştir. Türk özel sektörü ülkedeki yatırımlarına 1990’ların sonlarına doğru hız vermiştir.

28. İkili Anlaşma ve Protokoller, Karma Ekonomik Komisyon Toplantıları • 8.10.1937 tarihli “Ticaret ve Seyrisefain Anlaşması” ile 25.2.1991 tarihli “Ticari ve Ekonomik İşbirliğine Dair Anlaşma” • 15.12.1997 tarihinde imzalanan ve 17 Mayıs 2000 tarihinde onay süreci tamamlanan “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına ilişkin Anlaşma” • 15.12.1997 tarihinde imzalanan ve 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe giren “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” • 15.12.1997 tarihinde imzalanan “Ticari, Ekonomik, Sınai, Bilimsel-Teknik İşbirliğinin Geliştirilmesi Hakkında Uzun Vadeli Program” • Türkiye-Rusya Federasyonu IX. Dönem KEK Toplantısı 3-6 Ağustos 2009 tarihlerinde Ankara’da, X. Dönem KEK Toplantısı 11-12 Mayıs 2010 tarihlerinde Sn. Medvedev’in ziyareti ile eş zamanlı olarak Ankara’da yapılmıştır.

29. Ruble ile Ticaret • Basitleştirilmiş Gümrük Hattı Uygulaması

30. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER Ülkedeki Başlıca Türk Yatırımları Enka, Koç, Zorlu Grubu (Vestel, Taç, Zorlu Enerji), Efes, Şişecam, Kale Grubu, Eczacıbaşı gibi büyük firmaların yanı sıra çok sayıda KOBİ’mizin başta inşaat ve müteahhitlik, tekstil-konfeksiyon olmak üzere bilişimden gıdaya, hukuk-danışmanlıktan lojistik sektörüne hemen her sektörde yatırımları bulunmaktadır. 2009 yılı sonu itibarı ile Türk yatırımlarının toplam tutarı: 7 milyar Dolar Türk Yatırımlarının Yoğunlaştığı Bölgeler • Moskova • Kazan (Tataristan) • Güney Rusya Federal Bölgesi (Rostov, Krasnodar, Soçi, Novorossisk) • Novosibirsk • Yekaterinburg • Samara • St. Petersburg • Astrahan

31. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER Türkiye’deki Rus yatırımları Turizm, hizmetler, petrol/gaz işleme ve depolama alanlarında 2009 yılı sonu itibarı ile Rus yatırımlarının toplam tutarı: 6 milyar Dolar • Mersin Akkuyu Nükleer Santrali’nin Rusya tarafından yapılacak olması ilişkileri daha da geliştirecektir. (Türkiye ile Rusya Arasında Akkuyu'da Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine İlişkin Anlaşma)

32. Türkiye ile Ticaret (bin $)

33. İhracatımızda Başlıca Ürünler (2010, Ocak-Ekim) • Otomotiv ve oto yan sanayi ürünleri • Domates • Tekstil ve hazır giyim ürünleri • Ev tekstili • Turunçgiller • Üzümler • İnşaat malzemeleri • Ayakkabılar • Mücevherat • Sabunlar ve temizlik malzemeleri • Kayısı, kiraz, şeftali, kiraz • Kurutulmuş meyve • Deri ve köseleden giyim eşyası (Başta kürkler olmak üzere) • Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü v.b. • Ayçiçeği tohumu • Tütün • Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları • Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler)

34. İthalatımızda Başlıca Ürünler (2010, Ocak-Ekim) • Petrol ve petrol ürünleri • Taş kömürü • İşlenmemiş alüminyum • Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri • Arıtılmış bakır, işlenmemiş bakır alaşımları • Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller • Buğday ve mahlut • Demir/çelik yassı mamuller • Azotlu mineral/kimyasal gübreler

35. DIŞ TİCARETTE POTANSİYEL ARZ EDEN GIDA ÜRÜNLERİ Ne ihraç edebiliriz? Ne ithal edebiliriz? Yaş meyve ve sebze (portakal, elma, limon, domates) Buğday Şekerli ve çikolatalı mamuller Ayçiçeği Kesme çiçek Çay Meyve suyu Dondurulmuş meyve-sebze Sert kabuklu meyveler Makarna Kuru üzüm, kuru kayısı Gofretler Mayalar Organik tarım ürünleri Salça

36. DIŞ TİCARETTE POTANSİYEL ARZ EDEN SANAYİ ÜRÜNLERİ Ne ihraç edebiliriz ? Ne ithal edebiliriz ? İnşaat malzemeleri Petrol ve petrol ürünleri Mobilyalar, aydınlatma cihazları Otomotiv ana ve yan sanayi ürünleri Alümünyum ve alüminyumdan eşyalar İnşaat ve maden makineleri Ambalaj Malzemeleri, Hijyenik Kağıt ürünleri Bakır ve bakırdan eşyalar Tıbbi alet ve cihazlar Demir ve çelikten yarı mamuller Kozmetik ve kişisel bakım ürünleri Maden ve mineraller Petrol ürünleri ve yağları Tekstil ve hazır giyim Deri ve kürklü giyim eşyaları Televizyonlar, beyaz eşya Takım tezgahları Metal şekillendirme-kesme makine ve presler

37. PAZARİZLENİMLERİ

38. Pazar Avantajları/Fırsatlar • Rusya, 2008 sonunda başlayan küresel krize kadar süren son 10 yıllık süreçte dünyanın en hızlı büyüyen ülkelerinden biri olmuştur. • Küresel krizle birlikte ülke ekonomisi ani bir şekilde daralmıştır. Alınan önlemler sayesinde 2010 yılında toparlanma süreci başlamıştır. • Sahip olduğu geniş doğal kaynak rezervi, yaklaşık 140 milyonluk nüfusu ve ithalata dayalı dış ticaret yapısı Rusya’yı önemli bir pazar haline getirmektedir. • Ülkede nüfusun yaklaşık % 21’ine denk gelen ve giderek genişleyen bir orta sınıf mevcuttur. En önemli kentler Moskova, St. Petersburg, Kazan, Yekaterinburg, Samara, Nizhniy Novgorod, Omsk, Chelyabinsk, Rostov-na-Donu gibi kentlerdir. • 2010-2030 yılları arasında en hızlı büyümesi beklenen kentler Kazan, Yekaterinburg ve Moskova’dır. 10 milyonluk nüfusa sahip başkent Moskova ülkenin aynı zamanda en önemli ekonomik ve ticari merkezidir. Moskova’yı St. Petersburg takip etmektedir. Volga ekonomik bölgesinde yer alan Kazan, halihazırda ülkenin en hızlı büyüyen kenti olup, ülkenin en önemli sanayi ve finans merkezlerinden biridir. • Tüketiciler tasarruf yerine tüketim eğilimi göstermektedir.

39. Pazar Avantajları/Fırsatlar • Rusya, 160’dan fazla etnik grubun bir arada bulunduğu çok uluslu bir ülkedir. Nüfusun yaklaşık % 80’i Ruslardan oluşmaktadır. Bu oranın 2030 itibarı ile % 78’e gerilemesi beklenmektedir. Tatarlar % 4’lük payları ile ülkedeki ikinci büyük etnik gruptur. Tatarların nüfustaki payı da giderek azalmaktadır. Bununla birlikte ülkedeki diğer başlıca etnik gruplar olan Çeçen, Ermeni, Başkurt ve Avar’ların 2010-2030 döneminde nüfuslarının artması beklenmektedir. • Ülkede Müslüman nüfus da giderek artmakta, helal ürünlere ilişkin düzenlemeler yapılmakta, fuarlar düzenlenmektedir. (http://www.muslimeco.ru/eng/) • Sovyet dönemi ağır sanayi politikaları neticesinde KOBİ’lerin ülkedeki mevcudiyetleri yok denecek kadar azdır. Çeşitli sanayi kollarının (otomotiv, hafif sanayi, ilaç v.b.) oluşturulması yönünde 2020 yılına kadar uygulanması öngörülen çeşitli stratejiler açıklanmıştır. • Son yıllarda artan çağdaş apartman ve villa talebi nedeniyle Rusya’da planlanan büyük ve küçük çaplı projeler hız kazanmıştır. Rusya’nın artan enerji ihtiyacının giderilmesi için yeni boru hatları inşaatları ve enerji santralleri ihaleleri açılmaktadır. Ulaştırma altyapısı ve endüstriyel alanda çok sayıda proje ihale edilmektedir. • Krasnodar bölgesinde yer alan Soçi kentinde düzenlenecek olan 2014 Kış Olimpiyatları için kamu bütçesinden 12 milyar dolarlık kaynak ayrılmıştır. Olimpiyatların başta Soçi olmak üzere, Krasnodar, Novorossisk ve Rostov’da inşaat faaliyetlerini hızlandıracağı düşünülmektedir.

40. Pazar Avantajları/Fırsatlar • FIFA 2018 Dünya Kupası Rusya’da düzenlenecektir. Dünya Kupası'na hazırlık için Rusya’nın yaklaşık 300 milyar Ruble (10 milyar Dolar) harcaması beklenmektedir. Kupa maçlarına St. Petersburg, Moskova, Kaliningrad, Kazan, Yaroslavl, Krasnodar ve Soçi kentlerinin ev sahipliği yapacağı ilan edilmiştir. Rusya’nın Dünya Kupası öncesinde stadyum inşa ve yenileme faaliyetlerinin yanı sıra 7 711 km. otoyol, 2 024 km. demiryolu ve ayrıca çok sayıda yeni otel inşa etmesi beklenmektedir. • 2012’de Rusya Uzakdoğusu’nun en büyük kentlerinden biri olan Vladivostok’ta gerçekleştirilecek “2012 APEC Liderler Zirvesi” bölgede turizm-otelcilik ve müteahhitlik hizmetleri alanlarında önümüzdeki yıllarda dikkat çekici büyüme sağlayacaktır.

41. Pazardaki Zorluklar/Tehditler • Dil, Rusya ile iş yapmayı düşünen işadamlarımız için önemli bir engel olabilmektedir. Rusça bilen eleman istihdamı şarttır. • Bürokrasinin fazlalığı, gümrüklerdeki işlemlerin karmaşık olması beklemelere neden olabilmektedir. • Ülkede ticari bağlantıların kurulmasında kişisel ilişkiler önemli rol oynamaktadır. • Başarı için güvenilir ve deneyimli bir ticari partnerle çalışmak ön koşuldur. Bununla birlikte ülkede Ticaret ve Sanayi Odalarına üyelik zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu nedenle firma güvenilirliği konusunda büyük firmalar haricinde kişisel görüş ve intiba gerekmektedir. • Dünyanın en geniş yüz ölçüme sahip ülkesi olan Rusya’da dağıtım altyapısının yeterince gelişmiş olmaması lojistik bakımdan sorunlar yaratabilmektedir. • Rus ithalatçılar yabancı firmaların Rusya Federasyonu’nda temsilcilik veya deposunun olup olmadığı hususuna ağırlık vermekte, küçük ve orta çaplı Rus tüccarlar sermayeleri oranında bu depolardan mal temini yoluna gitmektedir. Doğrudan ithalat ise bu tür tüccarlarca tercih edilmemektedir. • İhracatta mal sevkiyatında kara taşımacılığı kullanılmakta, navlun maliyetleri zaman zaman mal bedelleri kadar tutmaktadır. • Standardizasyon işlemlerinin karmaşık olması, açık olmayan bir yapıda olması ve pek çok ürün için talep edilmesi sorun yaratabilmektedir.

42. Pazarda Başarı için Bazı İpuçları • Pazara uzun vadeli bir bakış açısı ile yaklaşılmalı, sabırlı olunmalı • Pazara giriş öncesinde bir ön çalışma yapılmalı, pazar ziyaret edilmeli • Ülkedeki önemli sektörel fuarlara katılım sağlanmalı • Reklam ülkede satışı etkileyen önemli bir unsurdur. Bu nedenle, tanıtım ve tutundurma çalışmalarına önem verilmeli • Uygun fiyat, kaliteli ürün/teslimat hususuna önem verilmeli • Güvenilir, kredibilitesi yüksek bir ticari ortak bulunmalı • Ofis, depo, mağaza kurmak sureti ile bir dağıtım ağı oluşturulmalı • Ülke koşullarına hakim, vasıflı yerel personel istihdam edilmeli • Pazara girişten bir süre sonra, gerekiyorsa pazarda yatırıma yönelinmeli