AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ Mövzu:SEÇMƏNİN SELEKSİYA ƏHƏMİYYƏTİ Mühazirəçi: Dosent, əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi F.H.Qurbanov

2. PLAN: • 1.Giriş • 2.Seleksiya materialında seçmənin nəticəsində baş verən qanunauyğunluqlar • 3.Populyasiyalara seçmənin təsiri

3. İ.D.Mustafayev müəyyən etmişdir ki, həm kənd təsərrüfatında yeni sort və cinslərin, həmçinin təbiətdə yeni növ və növ müxtəlifliklərinin əmələ gəlməsinin əsasında yeganə prinsip durur ki, bu da seçmədir.

4. İnsan tərəfindən aparılan seçməyə süni seçmə deyilir. Məhz süni seçmə nəticəsində bütün heyvan cinsləri və mədəni bitkilərin sortları yaranmışdır. Dəyişkənlik nəticəsində, müsbət xüsusiyyətlərə malik olan fərdlərin saxlanılması, mənfi xüsusiyyətlərə malik olan fərdlərin tələf olması hadisəsini Darvin təbii seçmə adlandırmışdır.

5. Seleksiya işinin müvəffəqiyyətlə getməsi üçün seleksiyaçı yüksək seçmə qabiliyyətinə malik olmalı və işlədiyi orqanizmin biologiyasını, morfologiyasını, irsiyyətini yaxşı bilməlidir. • Belə qabiliyyətə malik seleksiyaçılardan L.Berbank, isveçrəli İohansen, rus seleksiyaçılarındanMiçurin, İvanov, Lukyanenko, Pustovoyt, Mazlumov, Azərbaycan seleksiyaçılarındanƏ.C.Rəcəbli , İ.M.Vəlizadə, İ.D.Mustafayev, Ə.M.Quliyev, İ.K.Abdullayev, İ.M.Axundzadə, C.Ə.Əliyev və başqalarını göstərmək olar.

6. Süni seçmənin özü də iki formada olur: metodiki seçmə kortəbii seçmə

7. Bitkilərin seleksiyasında metodiki seçmənin əsasən iki üsulundan istifadə edirlər: Həm kütləvi, həm də fərdi seçmə: bir dərəcəli çox dərəcəli ardı kəsilməyən seçmə formalarında olur. • kütləvi seçmə • fərdi seçmə

9. Çoxdərəcəli kütləvi seçmənin sxemi Başlanğıc sortdan elit bitkilərin seçilməsi, 1-ci seçmə Başlanğıc seçmə Birinci seçmədən olan bitkilərin məhsulunun birləşdirilməsi 1-ci seçmənin elit bitkilərinin başlanğıc və standart sortla müqayisəli şəkildə sınaqdan keçirməsi Birinci seçmənin məhsulundan alınan elit bitkilərin seçilməsi, 2-ci seçmə Seleksiya mərkəzində 2-ci seçmədən alınan bitkilərin sınaqdan keçirilməsi İkinci seçmənin məhsulundan alınan elit bitkilərin seçilməsi, 3-cü seçmə İlkin çoxaltma İkinci seçmədən alınan bitkilərin məhsulunun birləşdirilməsi

10. Öz-özünə tozlanan bitkilərdə birdərəcəli fərdi seçmənin sxemi Elit bitkilərin seçilməsi Elit bitkilərdən alınan ailələrin səpini, çıxdaş Ən yaxşı ailələrin səpini, çıxdaş Ən yaxşı ailələrin sınağı, çıxdaş Seleksiya mərkəzində və zonada sınaq. Çoxaltma. Sort məntəqələrinə verilmə. Toxumçuluq işi. Sort məntəqələ-rində sınaq Başlanğıc materialın şitilliyi Seleksiya şitilliyi Seleksiya və nəzarət şitilliyi (NŞ) Nəzarət şitilliyi (NŞ). İlkin (İŞ) və müsabiqə sortsınağı (MS) Müsabiqə sortsınağı (MS), Zona sortsınağı (ZS) İlkin çoxaltma (İÇ). İlkin çoxaltma Nəsillərin sınağı şitilliyi Dövlət sortsınağı

11. Çarpaz tozlanan bitkilərdə çoxdərəcəli fərdi seçmənin sxemi 5-ci il 4-cü il 3-cü il 2-ci il 1-ci il Seleksiya şitilliyi Seleksiya şitilliyi müşahidə sortsına-ğı.İlkin çoxalma Seleksiya şitilliyi müsabiqə və zona sınağı. İlkin çoxalma Sort məntəqələrin-də sınaq. Toxum-çuluq işinin başla-nılması və il Elit bitkilərin seçilməsi Ailələrin müqayisəsi. Elit bitkilərin seçilməsi. Ailələrin və bitkilə-rin çıxdaşı Ailələrin müqayisəsi ən yaxşı ailələrin və yaxşı bitkilərin seçilməsi. Ailələrin və bitkilərin çıxdaşı. Ən yaxşı ailələrin birləşməsi.