Nowy system emerytalny

1. Nowy system emerytalny Co dotychczas i co dalej?

2. Ocena systemu ubezpieczeń społecznych z perspektywy: • adekwatności świadczeń • stabilności finansowej • modernizacji

3. Adekwatność systemuwysokość świadczeń Źródło: ZUS Uwaga: od 1999 r. przeciętne wynagrodzenie pomniejszone o składkę na ubezpieczenia społeczne finansowaną przez pracownika

4. Adekwatność systemudochód rozporządzalny gosp. domowych (2003) Źródło: Szacunek GUS na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych.

5. Adekwatność systemuubóstwo wśród emerytów i rencistów a)  50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych.     b)  Kwota, która zgodnie z ustawą uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej.    c)  Szacowane przez IPiSS. Źródło: Szacunek GUS na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych.

6. Adekwatność systemuocena – sytuacja bieżąca • Od 2000 do 2004 r. relatywna wysokość przecinej emerytury i renty w porównaniu do przeciętnego wynagrodzenia rosła • Dochód rozporządzalny gospodarstw emerytów i rencistów jest wyższy niż ogółu społeczeństwa • Wynika to z dochodu gospodarstw emeryckich • Dochód gospodarstw rencistów jest niższy niż dochód ogółem • W efekcie, skala ubóstwa wśród gospodarstw emerytów jest istotnie niższa niż wśród gospodarstw ogółem • Ubóstwo częściej niż przeciętnie dotyka gospodarstwa domowe rencistów

7. Adekwatność systemuocena - przyszłość • W nowym systemie emerytalnym: • Wysokość emerytury zależy od: • Wysokość składek (a więc wynagrodzeń) • Wzrostu wynagrodzeń i zwrotu z inwestycji na rynkach kapitałowych • Średniego dalszego trwania życia w wieku przejścia na emeryturę • Realna wysokość przyszłych świadczeń zależy więc w dużym stopniu od przyszłej sytuacji makroekonomicznej

8. Stabilność finansowarelacja pomiędzy liczbą ubezpieczonych i emerytów i rencistów pogarsza się... Źródło: ZUS

9. Stabilność finansowawspółczynnik obciążenia demograficznego potroi się do 2050 r.... Źródło: EUROSTAT

10. Stabilność finansowaObecna prognoza salda systemu emerytalnego Powody różnicy: - spadek liczby ubezpieczonych - zwiększenie relatywnej wysokości świadczeń - duża dynamika wzrostu liczby emerytów

11. Stabilność finansowawskaźniki zatrudnienia w Polsce są bardzo niskie..... Źródło: EUROSTAT

12. Stabilność finansowadotacje budżetu państwa do FUS rosły do 2003 r.... Źródło: ZUS

13. Stabilność finansowaSkąd się biorą wysokie składki? • Wysoki koszt wydatków na emerytury i renty • Wysoki relatywny koszt świadczeń • Duża liczba emerytów i rencistów • Wysoka absencja chorobowa • Wysoka wypadkowość

14. Stabilność finansowaWiek przechodzenia na emerytury i renty jest niski.... Struktura według wieku osób którym w 2004 r. przyznano: • Przeciętny wiek przechodzenia na emeryturę w 2004 r. to 56.8 lat, a na rentę – 47.6 lat - praktycznie niezmienne od wielu lat • W efekcie, chociaż ludność Polski demograficznie jest młoda – obciążenie systemu jest duże Źródło: ZUS

15. 14 13 0,7 12 11 10 Nieskładkowe 9 Składkowe 1,2 8 OECD 19 OECD 20 (bez Polski) 7 12,4 0,8 6 2,6 1,6 5 9,2 8,2 4 7,8 1,7 7,7 1,7 2,2 3,9 3 5,7 2,1 5,3 5,2 4,6 4,3 4,2 2 4,1 3,0 2,8 2,5 1 0,2 1,8 1,6 0,6 0 0,1 0,1 USA Dania Turcja Korea Belgia Austria Polska Niemcy Francja Meksyk Włochy Kanada Szwecja Australia Holandia Norwegia Portugalia Hiszpania Szwajcaria Wlk. Brytania Stabilność finansowaLiczba rencistów jest w Polsce relatywnie wysoka.... Liczba rencistów na 100 osób w wieku 20-64 lata Źródło: OECD

16. Wydatki na renty w relacji do PKB 4,5 3,98 4 3,5 3 2,81 2,39 OECD 18 2,5 OECD 19 ( bez Polski) 2,10 % PKB 1,97 1,95 2 1,81 1,68 1,34 1,5 1,32 1,13 1,05 0,99 0,87 0,86 1 0,74 0,50 0,5 0,32 0,11 0 USA Dania Korea Belgia Grecja Austria Irlandia Polska Francja Niemcy Czechy Kanada Japonia Szwecja Holandia Norwegia Hiszpania Stabilność finansowa... W efekcie wydatki na renty z tytułu niezdolności do pracy w Polsce są wysokie Źródło: OECD

17. Stabilność finansowaAbsencja chorobowa utrzymuje się... Absencja chorobowa według źródeł finansowania 250 000 finansowana ze środków FUS - zasiłki chorobowe finansowana z funduszy 200 000 zakładów pracy 150 000 tys. dni 100 000 50 000 0 1999 2000 2001 2002 2003 Źródło: ZUS

18. Stabilność finansowaLiczba osób otrzymujących wcześniejsze emerytury lub świadczenia przedemerytalne rośnie.... • Z perspektywy całości systemu – zmiany w zasadach przyznawania świadczeń powodują, że jedne świadczenia zastępowane są innymi; • Obciążenie pracujących – nadal rośnie. W 2002 r. przeciętny koszt świadczeń przedemerytalnych i wcześniejszych emerytur to 100 zł miesięcznie przypadające na jedną osobę pracującą

19. Otwarte fundusze emerytalne • Stały przyrost aktywów • nowe składki • zwrot z inwestycji • Rosnąca liczba członków • Stopniowe rozliczanie zaległości z ZUS • Wolna konsolidacja rynku • częste zmiany ustawowe

20. Stabilność finansowaocena • FUS nie jest samofinansujący się: • Niezbędna dotacja z budżetu państwa • W latach 1999-2003 wzrost dotacji • Nie będący efektem wdrożenia reformy emerytalnej, lecz wzrostu wydatków spowodowanych głównie efektem waloryzacji emerytur i rent • W latach 2004-2005 szacowany i prognozowany spadek wysokości dotacji • Warunkiem niezbędnym poprawy stabilności finansowej jest wzrost przychodów ze składek • Poprzez poszerzenie bazy, czyli wzrost zatrudnienia • Nie jest możliwe ani pożądane podwyższanie składek

21. Stabilność finansowaocena c.d. • W ramach funduszy FUS • Jedynie fundusz chorobowy odnotowuje nadwyżkę • Poprzez wspólny fundusz rezerwowy – nadwyżka finansuje deficyt funduszu rentowego • Niezbędne monitorowanie sytuacji funduszy i dążenie do ich samofinansowania, a w przyszłości – zmniejszania składki • Pogarszająca się sytuacja demograficzna: • Rosnący współczynnik obciążenia demograficznego • Tym bardziej niezbędne działania poprawiające sytuację na rynku pracy

22. Modernizacjadostęp do systemu ubezpieczeń społecznych • Wspólny system dla pracowników i prowadzących działalność gospodarczą • Składka zależna od wynagrodzeń dla pracowników • Faktycznie ryczałtowa składka dla prowadzących działalność gospodarczą • Wysoki koszt ubezpieczeń społecznych • Zachęca do pracy w ‘szarej strefie’ i wychodzenia poza system • Porównanie liczby ubezpieczonych i aktywnych zawodowo wskazuje, iż pracujący w szarej strefie rekrutują się z grupy biernych zawodowo

23. Modernizacjazachęty do wydłużania aktywności zawodowej....

24. Modernizacjadostęp do informacji • Przejrzystość systemu emerytalnego: • Dostępność informacji • Wyciągi z kont - podstawą budowania świadomości emerytalnej • Planowane utworzenie urzędu Aktuariusza Krajowego • Systemowe przygotowywanie i publikowanie prognoz dotyczących wydatków związanych z procesem starzenia się ludności

25. Podsumowanie • System ubezpieczeń społecznych podlega w ostatnich latach istotnym zmianom • Stopniowe porządkowanie poszczególnych systemów/ryzyk • Niezbędne stałe monitorowanie bieżącej i prognozowanej sytuacji w obszarze: • Wysokości świadczeń • Sytuacji finansowej FUS

26. Kontynuacja zmian • Emerytury pomostowe • realizacja zobowiązań z 1999 r. • świadczenia dla osób, które zgodnie z oceną ekspertów nie mogą pracować do osiągnięcia wieku emerytalnego • Wypłata emerytur z systemu finansowego • przygotowane założenia do ustawy • propozycja: zakłady ubezpieczeń z kontraktowaniem kohort • Aktuariusz krajowy • budowa systemowego prognozowania wydatków w długim okresie • opiniowanie zmian legislacyjnych mających wpływ na systemy zabezpieczenia społecznego • W funduszach emerytalnych: • zapisy dotyczące funkcjonowania funduszy typu B

27. Kontynuacja zmian • Debata na temat wieku emerytalnego • wyrównanie wieku emerytalnego to równe traktowanie kobiet i mężczyzna na rynku pracy i w systemie emerytalnym • Zmiany w systemie rentowym • dopasowanie do nowego systemu emerytalnego • budowanie zachęt do aktywizacji • Dążenie do stabilizacji finansowej i możliwości obniżania składek

28. Wnioski • Budowanie systemu emerytalnego i ubezpieczeń społecznych musi być oparte na szerokim konsensusie • Efekty zmian dotyczą bardzo długiej perspektywy • Propozycje zmian muszą wynikać z oceny merytorycznej, a nie próby politycznego ‘wygrania’ pewnej grupy wyborców • System ubezpieczeń społecznych powinien być stabilny • Społecznie • Finansowo • Prawnie • Instytucjonalnie