TİCARİ İŞ

1. TİCARİ İŞ Dr. Özlem Döğerlioğlu IŞIKSUNGUR Yaşar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği- Ders Notları ozlem@dogerlihukuk.com

2. KAVRAM • Türk Ticaret Kanunu bakımından, kişilerin yaptığı iş ve işlemler, “âdi iş” ve “ticari iş” olarak ikiye ayrılır. • Ticaret hayatının gerekleri dikkate alınarak ticari işler, âdi işlerden farklı kurallara tâbi tutulur. • Bu yüzden, ticari işlerin âdi işlerden ayrılması gerekmektedir.

3. TİCARİ İŞ ÖLÇÜTLERİ • Ticari işlerin belirlenmesinde kullanılan dört ayrı ölçüt kullanılır: • Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiş işler ticaridir. • Ticari İşletmeyi ilgilendiren işler ticaridir. • Tacirin borçları ticaridir • Bir taraf için ticari sayılan sözleşmeler diğer taraf için de ticaridir.

4. TİCARET KANUNUNDA DÜZENLENMİŞ İŞLER • Ticaret Kanununda düzenlenmiş işler, ticari işletmeyi ilgilendirsin veya ilgilendirmesin ticaridir.-Mutlak ticari iş • Örnek • Kambiyo senetleriyle ilgili işler • Haksız rekabetle ilgili işler

5. Bir ticari işletmeyle ilgili olan işler • Diğer kanunlarda olan ve ticari işletmeyi ilgilendiren tüm işlem ve fiiller ticari iştir. • Ticari işletmenin tüm fiileri ticari iş niteliğini haizdir. • Bir fiilin karşı taraf için adi iş sayılması veya karşı tarafın tacir olmaması sonucu etkilemez • Bir işin taraflardan biri için adi ve diğeri için ticari olabileceği durumlarda haksız fiil nedeniyle ticari faiz yürütülebilmesi için fiilin sadece fail bakımından ticari iş niteliğinde olması gerekli ve yeterlidir. • Ör. Şirkete ait araçla özel aracın çarpışması

6. Ticari iş karinesi • Bir tacirin borçlarının ticari olması karinedir. Ancak bu karine çürütülebilir. Bunun için gerçek kişi tacirin, • işlemi yaptığı anda bunun ticari işletmesiyle ilgili olmadığını diğer tarafa açıkça bildirmesi • Ör. Bulaşık makinesi alan tacirin bulaşık makinesini ev için satın aldığını bildirmesi veya • İşin ticari sayılmasına durumun elverişli olmaması gereklidir. Bu takdirde iş adi iş sayılacaktır. • Ör. Bir tacirin 3kgluk çamaşır makinesi deterjanı alması (her somut olay açısından değerlendirilmeli) Önemli! Tüzel kişi tacirin bütün işlemleri ticaridir.

7. BIR TARAF ICIN TICARI IS NITELIGINE HAIZ OLAN SOZLESMELER • Bir işlemin taraflarından yalnız biri için ticari iş niteliğinde olan sözleşmeler, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça diğer taraf için de ticari sayılır. • Mutlaka sözleşme • Kanunda aksine hüküm bulunmaması

8. TİCARİ İŞ NİTELİĞİNİN SONUÇLARI • Ticari borçlarda teselsül karinesi geçerlidir. • Ticari işlere ticari faiz uygulanır. • Ticari işlere ilişkin sözleşmelerin düzenlenmesinde serbestlik ilkesi geçerlidir. • Ticari işlerde yasal zamanaşımı süreleri geçerli olur.

9. TESELSÜL KARINESİ • Ticari işlerden kaynaklanan sorumluluğun müteselsil nitelikte olduğu karinedir. YTK Md. 7 “İki veya daha fazla kişi içlerinden yalnız biri veya hepsi için ticari niteliğe haiz bir iş dolayısıyla diğer bir kimseye karşı birlikte borç altına girerse, kanunda veya sözleşmede aksi öngörülmemişse müteselsil sorumlu olurlar”

10. TİCARİ İŞLERDE FAİZ • Faiz, para alacağının yasal semeresidir. • Bir kişinin parasını kullanmaktan belirli bir süre mahrum kalması karşılığında diğer taraftan aldığı ücrete faiz adı verilir.

11. FAİZ TÜRLERİ • Faiz türlerini, çeşitli açılardan sınıflandırmak mümkündür: • Faiz türleri • İşletim süresi bakımından • Ana para faizi: Bir para alacağından belli süre yoksun kalma karşılığı vadeye kadar işletilen faiz • Temerrüt(geçikme) faizi: para borcunu zamanında ödemeyerek temerrüde düşen borçlunun vadeden itibaren geçen süre için ödemesi gereken faiz • İşletim şekli bakımından- Niteliğine göre • Basit faiz: Belirli bir alacağa belirli bir zaman dilimi için işleilen faiz • Bileşik faiz: İşlemiş olan faizin ana paraya belirli dönemlerde eklenmesi ve böylelikle elde edilen miktara tekrar faiz işletilmesi • Belirleyen irade bakımından- • Kanuni faiz : Kanun tarafından belirlenen ana para ve temerrüt faizi • İradi Faiz: miktarı sözleşmeyle belirlenen ana para ve temerrüt faizidir.

12. TİCARİ İŞLERDE FAİZİN ÖZELLİKLERİ • Şart edilmemiş olsa dahi faiz yürütme kuralı • Bileşik faiz uygulanması--- Tacir olmayan sözleşenlere uygulanmaz. • YTK md. 8/II Cari hesap sözleşmeleriyle her iki taraf bakımından ticari iş niteliğinde olan ödünç sözleşmelerinde faize faiz yürütülmesi kararlaştırılabilir. Ancak bunun için sözleşenlerin tacir olması ve kendisine tekrar faiz işletilecek olan işlemiş faizin üç aydan aşağı olmayan bir döneme ilişkin olması şarttır. • Faiz oranlarının serbestliği • Ticari işlerde anapara veya temerrüt faizi miktarı taraflarca tespit edilmemişse, yıllık faiz miktarı, Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli kredi işlemlerinde uyguladığı reeskont oranı üzerinden tespit edilir. • Adi işlere göre daha yüksek oranda faiz istenebilmesi

13. FAIZIN İŞLEMEYE BAŞLAYACAĞI TARİH • Tacirin borcunun faizinin hangi tarihten itibaren işlemeye başlayacağı sözleşmede belirlenebilir. Ör. Kredinin verildiği tarih • Sözleşmede düzenleme yoksa, ticari borcun faizi vadenin bitiminden veya belirli bir vade yoksa ihtar gününden itibaren işlemeye başlar.

14. TİCARİ İŞLERDE ZAMANAŞIMI • Kanunla tayin edilmiş zamanaşımı süreleri sözleşmeyle değiştirilemez • Ancak, kanun aksini düzenlemiş veya kanunla düzenlenmiş zaman aşımı süresinin sözleşmeyle değiştirilebileceğini hükme bağlamışsa zamanaşımı süresi değiştirilebilir.

15. Ticari hükümler • Ticari Hükümler iki grupta değerlendirilebilir: • Mutlak ticari hükümler • Ticaret kanunda belirtilen hükümler • Nispi ticari hükümler • Bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlem ve fiilere ilişkin Ticaret Kanunu dışındaki kanunlarda yazılı özel hükümler. Aslında ticari nitelikte olmayan bu hükümler, ticari işletmeyle ilgili oldukları takdirde ticari hüküm vasfını kazanır. • Ör. Kiralamayla ilgili hükümler BK’da, kiralanan yer ticari işletmeyle bu durum ticaret hukukunu ilgilendirir.

16. TİCARİ HÜKÜMLERİN UYGULANMA SIRASI • Emredici Hükümler • Sözleşme Hükümleri • Yedek Ticari Hükümler • Ticari Örf ve Adet • Ticari Teamül • Genel Hükümler

17. EMREDICI HÜKÜMLER • TK’da yer alan hükümler • Diğer kanunlarda yer alan emredici hükümler • Ör. İyi niyet kuralını düzenleyen MK 2 • Sözleşmlerin tabi olduğu genel ilkeleri düzenleyen BK 27

18. Sözleşme hükümleri- YEDEK TİCARİ HÜKÜMLER • Sözleşme Hükümleri: Taraf iradesini ortaya koyan ve emredici hükümlere aykırı olmayan sözleşme hükümleri • Yedek Ticari Hükümler • Tamamlayıcı, yorumlayıcı nitelikteki ticari hükümler • Teselsül karinesi

19. Ticari örf ve adet • İhtilaflara uygulanacak hiçbir yazılı kuralın bulunmaması halinde hakim ticari örf ve adeti dikkate alır. • Uzun zamandır uygulana gelen ve ona uyulmasının zorunlu olduğu şeklinde halkta genel inanış oluşan yazılı olmayan uygulamalar • Örneğin:Tacirin faturanın altını kapatarak imzalaması o fatura bedelinin ödendiğine, imzanın faturanın üst kısmına atılması ise, satışın veresiye satış olduğuna karinedir?

20. Ticari Örf ve adet • Bir bölgeye veya bir ticaret şubesine ait olanlar genel olanlara tercih edilir • ÖNEMLİ! Ticari örf ve adetler, tacir olmayanlar hakkında ancak onlar tarafından bilindiği veya bilinmesi gerektiği takdirde uygulanır. • Hakim, olaya uygulanacak örf ve adet olup olmadığını ticaret ve sanayi odaları ile diğer ilgili diğer meslek kuruluşlarına sorarak öğrenmelidir.

21. soru • A ile B arasında alım-satım akdi yapılmış • Her iki taraf da tacir • Alıcı borcunu ödediğini, satıcı ise borcun ödenmediğini söylüyor • Hakim önüne gelen olayı nasıl çözecek?

22. TİCARİ TEAMÜL • Ticari teamül örf ve adet kuralı haline gelmedikçe hakim tarafından esas alınamaz. • Ancak: Kanunda teamülün hükme esas alınabileceğine ilişkin özel hüküm varsa