Arbeid, vergrijzing en globalisering: naar een nieuw sociaal pact?! Marc De Vos

1. Arbeid, vergrijzing en globalisering: naar een nieuw sociaal pact?! Marc De Vos

2. België vandaag • Hoogtepunt van private welvaart in absolute termen (micro) • Tanende gezondheid (macro): • Geleidelijk verval van de welvaartsstaat: gezondheidszorg, pensioen, gezinsbijslagen, armoede, onderwijs • Onvoldoende economische groei ondanks historisch hoge en lange mondiale groei • Onvoldoende werkgelegenheid – dysfunctionele arbeidsmarkt

3. Uitdagingen 21ste eeuw • Klimaat • Energie • Religie en multi-etnische samenleving • … • Vergrijzing • Globalisering

4. Vergrijzing

5. Vergrijzing • Vergrijzing = levensverwachting + denataliteit + baby boomers / baby busters • Geboortecijfer: 1,6 vs. 2,1 • Beroepsactieve bevolking EU25: • 303 milj. 2004 – 280 milj. 2025 • Verlies van 1 miljoen / jaar over de komende 20 jaar  economische impact! • België in 2020: • Actieven: -300.000 + resterende ouder • Niet-actieve ouderen: +200.000

6. Uitdagingen • Het “piramidespel” van de sociale zekerheid & stijgende kosten in pensioen en gezondheidszorgen • Minder financieringsbasis in de economie • Internationale competitiviteit • Afbetaling staatsschuld • Meervoudige bankschroef

7. Een uitweg? • Rapporten Commissie Vergrijzing: • Activiteitsgraad 70% “asap” (62% nu) • Productiviteitsstijging van 1,75% per jaar tot 2030 (1,45% gemiddeld tussen 1980-2004) • Stijging ziekteverzekering: max. 3% per jaar (5% gemiddeld 1970-2006) • Afbouw staatsschuld tot 60% BBP tegen 2014 (nu 85%) & alles wat vrijkomt terug in de SZ • Economische groei van gemiddeld 2,2% op jaarbasis tot 2030 (1,8% tussen 1990-2005)

8. Activiteitsgraad • Activiteitsgraad: • van nu 61 % moet naar ong. 70% • +400.000 VTE • Werkloosheid van 14% naar 8%: trendbreuk • Noodzakelijk: • Werklozen en zwartwerkers recupereren • Langer werken • Betere “matching” op de arbeidsmarkt • Selectieve immigratie • Tewerkstellingsgroei in de private sector

9. Arbeidsmarkt vandaag • Meerdere arbeidsmarkten • Hooggeschoold/laaggeschoold – man/vrouw – Vlaanderen/Wallonië – publiek/privaat etc. • Keihard voor de zwakste - laaggeschoolde • 3 keer meer kans op werkloosheid – (EU15: 1,5) • Bijna 1 op 10 in langdurige werkloosheid • Nauwelijks 5% per jaar geniet een opleiding • Tewerkstelling geconcentreerd in de marge van de arbeidsmarkt – insiders/outsiders • Manifeste raciale stratificatie

10. Arbeidsmarkt en ouderen • Activiteitsgraad: • 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15 55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%) • Aandeel zelfstandigen: • Algemeen: -20% • 60+: 50% • Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4% • 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO

11. Arbeidsmarkt en ouderen • Activiteitsgraad: • 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15 55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%) • Aandeel zelfstandigen: • Algemeen: -20% • 60+: 50% • Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4% • 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO  Geen arbeidsmarkt na 50 jaar & ontslag

12. Oorzaken • Push: • Personeelsbeleid, mentaliteit en discriminatie • Loonkosten en kostprijs aanvullende verzekeringen • Ontslagkosten • Pull: • Gebrek aan perspectief: alles of niets • Werken loont te weinig • Mentaliteit • Vervroegde pensionering: 80% - “lump of labour” syndroom

13. Globalisering

14. Globalisering • Politieke, economische én technologische liberalisering • Per saldo enorme voordelen voor de gehele wereldeconomie, inclusief voor de ontwikkelde landen • Verliezers in bepaalde regio’s en bepaalde sectoren • Nog maar het begin, behoudens mondiale crisis – demografische ontwikkeling

16. Globalisering • India en China zijn vandaag nog wezenlijk agrarische landen • BBP: China = 6 x België; India = 2 x België • China: • Gemiddelde jaarinkomen top 1% in 2006 = 10.000 EUR • 77% van de stedelijke huishoudens in China vandaag jaarinkomen van – 2500 EUR • In 2008 = derde economie ter wereld, maar in BBP/capita nog niet in de top 100 • BRICs + “The Next Eleven”

17. Implicaties • Gevaren (voor ons): • Enorm reservoir aan goedkope en goedgeschoolde arbeid • Kansen: • Enorme investeringen in infrastructuur en technologie etc. zijn nodig • Lokale consumentenmarkt, ook voor dure Westerse producten • De groei-economieën worden enorme klanten én investeerders • Winnen als consumenten én als economie

18. Productiefactor arbeid • “Prijs” van arbeid staat onder druk • Dalend aandeel van arbeid in het nationale inkomen • Productiviteitsgroei essentieel • High velocity arbeidsmarkt: sneller, meer variatie, meer verandering • Beter omgaan met verandering v. gestandaardiseerde arbeidsmarkt en loopbaan: IMF, Oeso, Europese Unie

19. Besluit

20. Besluit • Zowel voor vergrijzing als voor globalisering: anders gaan werken • De budgettaire en economische noodzaak is ook een sociale noodzaak én een ethische noodzaak • Weg van de retoriek van verworven rechten. Iedereen moet (samen) veranderen: WGs, WNs en overheid

21. Besluit • Verandering is geen revolutie en is elders al met succes gebeurd: • Combinatie werk-gezin • Van jobzekerheid naar werkzekerheid • Activering doordrijven in werkloosheid • Langer en anders werken • Opleiding en vorming • Vakbonden en werkgevers kunnen en moeten voortrekkers worden • Arbeidsmarkt is prioritair maar geen panacee

22. Statisch v. Dynamisch

23. Contact Info Marc De Vos marc.devos@itinerainstitute.org T. 02 412 02 60 www.itinerainstitute.org