KULTURA ŻYDOWSKA

1. KULTURA ŻYDOWSKA Klasa Ib

2. Początki • W tradycji żydowskiej szczególne miejsce zajmują: • Abraham – przodek narodu żydowskiego • Mojżesz – określił postawy żydowskich wierzeń religijnych • Judaizm jest pierwszą religią monoteistyczną, wiarą w stwórcę, który był, jest i będzie. • Z judaizmu powstały inne religie, np. • chrześcijaństwo • islam

3. Tora • Powszechnie znana jako Biblia. • Według żydowskiej tradycji jest księgą objawioną,znakiem Przymierza Boga z Izraelem. • Została przekazana Mojżeszowi na górze Synaj. • Zawiera przesłanie Boga do człowieka. • W VII w. p.n.e. została spisana, odtąd stała się kanonem i twierdzą wiary. Ciekawostka:Jej słowa dokładnie policzono ( 79 841), do dziś żadne nie zostało zmienione.

4. Tora • składa się z pięciu ksiąg napisanych w języku hebrajskim: • 1.  Sefer Bereszit  Księga Rodzaju   łac. Genesis • 2.  Sefer Szemot  Księga Wyjścia   łac. Exodus • 3.  Sefer Wajikra  Księga Kapłańska  łac. Leviticus • 4.  Sefer Bamidbar Księga Liczb   łac. Numeri • 5.  Sefer Dewarim Księga Powtórzonego Prawa łac. Deuteronomium

5. Zwój „Tory”

6. Talmud • Powstawał przez ponad tysiąc lat: od VI w. p.n.e. do VI w. n.e. • Zawiera zbór objaśnień i komentarzy do Tory • Słowo„Talmud” pochodzi od hebrajskiego czasownika „lamad” – „uczyć się” („Talmud” - nauka). • Spisany w języku hebrajskim i aramejskim • Składa się z dwóch części: Miszny i Gemery • Istnieją dwa Talmudy:Jerozolimski, Babiloński Z MĄDROŚCI TALMUDU :„Czy istnieje cokolwiek, co by się nie znajdowało w Piśmie Świętym? Obracaj i rozważaj ją (Torę) ze wszechstron, bo w niej wszystko jest zawarte.”

7. Strona z „Talmudu”

8. Język hebrajski • Posługiwali się nim Żydzi od czasów niewoli egipskiej; • Zapisane są w nim „Tora” i „Talmud” • Język współczesnych Izraelczyków • W historii wyróżnia się kilka okresów języka hebrajskiego: • 1. biblijny, zaświadczony w księgach „Starego Testamentu”; • 2. pobiblijny, od II w. p.n.e.; • 3. nowohebrajski, występujący w pierwszych stuleciach n.e., stosowany do dzisiaj jako j.urzędowy państwa Izrael.

9. Kalendarz żydowski • Rok żydowski składa się z 12 miesięcy • W roku przestępnym - trzynasty miesiąc • Nowy rok żydowski rozpoczyna się jesienią (tisziri) • Siedmiodniowy tydzień zaczyna się w niedzielę a kończy Szabasem w sobotę • Dni tygodnia nie mają nazw, określa się je kolejnymi cyframi • Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz ze zmierzchem dnia (słowa Tory – „I nastał wieczór, i nastał poranek - dzień pierwszy...„)

10. Święta Sześć biblijnych świąt Izraela to: 1. Pesach   (Święto Paschy) 2.Chag Hamacot  (Święto Przaśników) 3. Szawuot   (Święto Tygodni) 4. Rosz Ha-szana   (Święto Trąbienia) 5. Jom Kippur   (Dzień Pojednania) 6. Sukkot   (Święto Szałasów)

11. Tradycyjny strój modlitewny • Ortodoksyjni Żydzi codziennie modlą się w tałesie (szal modlitewny) • z przytwierdzonymi do ramienia i czoła filakteriami • z jarmułką (hebr. kipa) na głowie

12. Tałes • szal modlitewny • na każdym z czterech rogów tałesu znajdują się symboliczne frędzle • jest zakładany podczas modlitw (Tora zaleca noszenie ubrania z frędzlami przez cały dzień).

13. Filakterie • Niewielkie skórzane pudełeczka w kształcie sześcianu, przywiązywane za pomocą czarnych rzemieni do lewego ramienia i czoła • Wewnątrz pudełek umieszcza się wypisane na małej kartce pergaminu przykazania Tory.

14. Jarmułka (mycka) • Męskie nakrycie głowy • mała czapeczka zszyta z sześciu klinów

15. Menora • siedmioramienny świecznik • ma symbolizować naród Izraela, którego misją jest być„światłem narodów" (Izajasz 42:6)

16. Kuchnia żydowska • Łączy gusty kulinarne wielu krajów zamieszkiwanych przez Żydów • „Czystość potraw” – najważniejsza zasada (koszer „rytualnie czysty”) • Kaszrut - żydowskie reguły odżywiania, ustanowione na podstawie Tory • Typowe potrawy: kreplach, czulent, kugiel, pieczywo maca

17. SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE NARODU ŻYDOWSKIEGO • Janusz Korczak (1878-1942) • Wł. Henryk Goldszmit • Lekarz • Wybitny pedagog • Autor książek dla dzieci (m.in.. „Król Maciuś Pierwszy) • Kierownik żydowskiego domu sierot w gettcie warszawskim – dobrowolnie poszedł z wychowankami na śmierć do obozu w Treblince

18. SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE NARODU ŻYDOWSKIEGO • Artur Rubinstein (1887-1986) • jeden z najwybitniejszych pianistów • juror konkursów szopenowskich

19. SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE NARODU ŻYDOWSKIEGO • Bruno Schulz (1892-1942) • pisarz • artysta plastyk • architekt • nauczyciel rysunku

20. Bibliografia • Ninel Kameraz-Kos, Święta i obyczaje żydowskie, Warszawa 2002 • www . judaizm . prv. pl • www . uml.lodz. pl / kultura_zydowska • www . historiazydow.edu.pl