ROZWI Ą ZYWANIE PROBLEMÓW

1. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

2. PROBLEMATYKA • Rozwiązywanie problemów- monitorowanie rozwiązywania problemów w sytuacji uczenia się przenoszenie materiału wyuczonego i nabytych umiejętności na sytuacje pozaszkolne; rodzaje sytuacji problemowych, cykl rozwiązywania problemów, heurystyczne i algorytmiczne sposoby rozwiązywania problemów; inhibitory i czynniki wpomagające rozwiązywanie problemów • Słowa- klucze: problemy słabo i dobrze określone, fiksacja funkcjonalna, błędne nastawienie, transfer negatywny, transfer pozytywny, wgląd, izomorfizm, transparencja, algorytm, heurystyka • Mietzel, G. (2002). Psychologia kształcenia. Gdansk: GWP. s. 300-328, 341-351

3. PLAN WYKŁADU • CO TO JEST PROBLEM? • DEFINICJA • RODZAJE PROBLEMÓW • JAK ROZWIĄZAĆ PROBLEM? • CYKL ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU • ALGORYTMY VS HEURYSTYKI • CO POMAGA A CO PRZESZKADZA W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW? • INHIBITORY • AKTYWATORY

4. PROBLEM • DEFINICJA: sytuacja, w której człowiek zna cel (punkt dojścia), nie zna jednak sposobów jego realizacji (drogi dojścia) lub na drodze do realizacji pojawiają się przeszkody • ELEMENTY:stan początkowy-operacje-ograniczenia-stan końcowy (cel) • ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW: proces polegający na przechodzeniu z sytuacji problemowej do rozwiązania i przezwyciężania przeszkód stojących na drodze do rozwiązania; zastosowanie posiadanej wiedzy

5. Rodzaje sytuacji problemowych • Zdefiniowanie celu i sposobów jego realizacji • Problemy dobrze określone(dobrze ustrukturalizowane) • “Jak znaleźć pole rownoległoboku?” • Problemy źle określone (źle ustrukturalizowane) • “Jak odnieść sukces w wybranym zawodzie?” • Ilość rozwiązań • Problemy dywergencyjne (rozbieżne) • “Jak odbyć podróż z Poznania do Warszawy?” • Problemy konwergencyjne (zbieżne) “Punktualnie o godzinie szóstej ciocia Flora ustawiła małą wskazówkę na miejscu dużej a dużą na miejscu małej. Która jest godzina? • Relacja struktury formalnej do treści • Problemy izomorficzne i (transparentne)

6. Problemy izomorficzne i transparentne • Wyobraź sobie klasyczną, 64-polową szachownicę. Została ona pokryta 32 kostkami domina- każda z tych kostek pokrywa jedno pole białe I jedno pole czarne. Z szachownicy usunięto dwa pola czarne leżące w przeciwległych rogach. • Pyt: Czy w takim przypadku 31 kostek pokryje 62 pozostałe pola szachownicy? • W pewnej wiosce położonej wysoko w górach żyło 32 kawalerów i 32 panny. Dzięki wytrwałym zabiegom swatów udało się skojarzyć 32 małżeństwa. Wyznaczono nawet termin ślubów. Jednakże nadeszły straszliwe mrozy i 2 kawalerów zamarzło na śmierć. • Pyt: Czy swaci potrafią skojarzyć 31 nowych małżęństw wśród 62 osób, które zostały przy życiu?

7. Cykl rozwiązywania problemów • Zidentyfikowanie problemu • Definicja i reprezentacja problemu • Tworzenie strategii rozwiązania • Wybór strategii • Stosowanie strategii-rozwiązywanie • Ocena

8. Sposoby rozwiązywania problemów

10. SZTYWNOŚĆ MYŚLENIA- utrzymywanie się, postawy lub sposobu działania, mimo zmiany warunków BŁĘDNE NASTAWIENIE- schematyczne podejście do problemu, zgodnie z wcześniej wytworzonym sposobem jego reprezentacji lub utrwaloną procedurą poszukiwania rozwiązania INERCJA MENTALNA- uporczywe stosowanie zautomatyzowanych schematów, mimo iż nie są one już adekwatne do sytuacji FIKSACJA FUNKCJONALNA- niezdolność do używanie obiektów inaczej, niż w ich typowej funkcji. TRANSFER NEGATYWNY- utrudnienie w rozwiązywaniu problemu będące rezultatem wcześniejszego doświadczenia w rozwiązywaniu problemów pozornie z nim związanych lub podobnych INNE CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW: wiek, płeć męska, obniżony poziom inteligencji, zaburzenia psychiczne PRZESZKODY W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW

11. Czynniki pomagające w rozwiazywaniu problemów • TRANSFER POZYTYWNY- przenoszenie wiedzy albo umiejętności z jednego problemu na inny • TRANSFER PRZEZ ANALOGIĘ- przeniesienie przez analogię odkrytej relacji łączącej parę lub więcej pojęć na inne pojęcia; wymaga dostrzeżenia relacji wyższego rzędu między problemami • INKUBACJA- spontaniczna albo celowa przerwa w rozwiązywaniu problemu, pojawiająca się po doświadczeniu impasu w poszukiwaniu rozwiązania • WGLĄD- nagła zmiana percepcji problemu, prowadząca do zrozumienia jego istoty, poprzedzona zazwyczaj inkubacją

12. TRANSFER ANALOGII • PROBLEM RENTGENOWSKI • Wyobraź sobie, że jesteś lekarzem i masz pacjenta ze złośliwym guzem żołądka. Nie możesz go operować ze wzgledu na ostrośc stanu, ale jeśli nie usuniesz jakoś guza pacjent umrze. Mógłbyś użyć intensywnych promieni X; jeśli jednak zastosujesz promienie wystarczająco silne, by zniszczyły guz, to niestety uszkodzą też one zdrową tkankę, przez którą będą musiały przeniknąć. Promienie o mniejszej intensywnosci, które nie zazkodzą zdrowej tkance, będą zbyt slabe by zniszczyć guz. Twoje zadanie polega na wykryciu sposobu pozwalajacego na zlikwidowanie guza bez jednoczesnego zniszczenia otaczającej go zdrowej tkanki. • PROBLEM MILITARNY Generał chce zdobyć twierdzę znajdująca się w środku kraju. Od twierdzy wychodzi wiele promieniście rozchodzących się dróg. Wszystkie są jednak zaminowane i choć niewelkie grupy ludzi mogą przejść przez nie bezpiecznie, większe siły wylecą w powietrze. Bezpośredni atak na dużą skalę jest zatem niemożliwy. Co powinien zrobić generał?

13. Mechanizmy transferu • spontaniczne uaktywnianie dobrze zautomatyzowanego schematu dzięki podobieństwu bodźców wyzwalających (warunek: dobrze utrwalona wiedza) • odnalezienie wspólnych cech dwóch problemów poprzez abstrahowanie lub wykorzystanie analogii ( warunek: dekontekstualizacja poznanych wcześniej rozwiązań) UTRUDNIENIE=TRANSPARENCJA tendencja do przyjmowania, że sytuacje problemowe występujące w podobnych kontekstach lub podobne treściowo mają analogiczne struktury formalne i drogi rozwiązania

14. Kompetencje ekspertów