1 / 84

UCZEŃ MAX VON LAUE W POZNANIU

UCZEŃ MAX VON LAUE W POZNANIU. Andrzej B. Więckowski professor emeritus Instytut Fizyki, Wydział Fizyki i Astronomii, Uniwersytet Zielonogórski. Plan. Max von Laue (1879–1960) Wielki fizyk Dzieciństwo w Poznaniu Miejsce urodzenia Maxa Laue Max Laue jako uczeń Echa poszukiwań śladów.

tassos
Download Presentation

UCZEŃ MAX VON LAUE W POZNANIU

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. UCZEŃ MAX VON LAUE W POZNANIU Andrzej B. Więckowski professor emeritus Instytut Fizyki, Wydział Fizyki i Astronomii, Uniwersytet Zielonogórski III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  2. Plan • Max von Laue (1879–1960) • Wielki fizyk • Dzieciństwo w Poznaniu • Miejsce urodzenia Maxa Laue • Max Laue jako uczeń • Echa poszukiwań śladów III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  3. Max von Laue (1879–1960) III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  4. Max von Laue (1879–1960) • Max Theodor Felix Laue (od roku 1913 von Laue) urodził się dnia 9 października 1879 roku w Pfaffendorf (obecnie w obrębie miasta Koblencja, Koblenz, dawna pisownia Coblenz) nad Renem w Niemczech. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  5. Max von Laue (1879–1960) • Ojciec Maxa Laue chciał, aby syn wstąpił na drogę kariery wojskowej. • Na zdjęciu: • Max Laue jako oficer rezerwy w roku 1904. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  6. Max von Laue (1879–1960) • Max von Laue był entuzjastą jazdy samochodem. • W dniu 8 kwietnia 1960 r. na autostradzie Max von Laue miał wypadek samochodowy spowodowany przez motocyklistę, który zginął na miejscu. W wyniku następstw tego wypadku Max von Laue zmarł dnia 24 kwietnia 1960 r. w Berlinie, przeżywszy 80 lat. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  7. Max von Laue(1879 – 1960) • Na zdjęciu: • Grób Maxa von Laue (1879–1960) i jego żony Magdy von Laue, z domu Degen (1891–1961) w Getyndze. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  8. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  9. Wielki fizyk • Max Theodor Felix von Laue był jednym z najwybitniejszych fizyków XX wieku. • Obszarami zainteresowań badawczych Maxa von Laue była teoria promieniowania, teoria względności (szczególna i ogólna), teoria interferencji (promieni Röntgena i elektronów), teoria nadprzewodnictwa. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  10. Wielki fizyk • Pierwszą książkę na temat szczególnej teorii względności nie napisał twórca tej teorii Albert Einstein (1905), lecz Max Laue (1911, 1913). III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  11. Wielki fizyk • Rozważania Maxa Laue (1879–1960) nad oddziaływaniem promieni Röntgena z atomami, wsparte informacjami uzyskanymi od Paula Petera Ewalda (1888–1985), doprowadziły do wykrycia interferencji tego promieniowania w kryształach w doświadczeniu przeprowadzonym z inicjatywy Maxa Laue na uniwersytecie w Monachium przez Waltera Friedricha (1883–1968), asystenta Arnolda Sommerfelda (1868–1951) i Paula Knippinga (1883–1935), asystenta Wilhelma Conrada Röntgena (1845–1923) w kwietniu 1912 r. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  12. Wielki fizyk • Na zdjęciu: • Aparatura do wykonywania zdjęć dyfrakcji (ugięcia) promieni Röntgena na kryształach (Muzeum Niemieckie w Monachium) (Deutsches Museum, München). III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  13. Wielki fizyk • Tym odkryciem Max Laue udowodnił jednocześnie istnienie zarówno falowej natury promieniowania rentgenowskiego, jak również trójwymiarowej struktury sieciowej kryształów. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  14. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  15. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  16. Wielki fizyk „Drogi Panie Laue! Gratuluję Panu serdecznie wspaniałego sukcesu. Pana eksperyment należy do tego najpiękniejszego, co fizyka przeżyła. … …Pański A. Einstein” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  17. Wielki fizyk • Posiedzenie Niemieckiego Towarzystwa Fizycznego z 14 czerwca 1912 r. „…Przedłożono: 1) Pan Laue: O zjawiskach interferencyjnych na promieniach Röntgena (po doświadczeniach panów Friedricha i Knippinga) 2) Pan … ” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  18. Wielki fizyk • Za dokonanie tego odważnego odkrycia oraz wyjaśnienia efektu dyfrakcji (ugięcia) promieni Röntgena w kryształach, została Maxowi von Laue już w roku 1914 przyznana nagroda Nobla w dziedzinie fizyki. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  19. Wielki fizyk • Max von Laue był od 1920 r. członkiem Pruskiej Akademii Nauk, od 1921 r. zastępcą dyrektora (dyrektorem był Albert Einstein), a od 1922 r. naukowym członkiem Instytutu Fizyki im. Cesarza Wilhelma, nazwanego później imieniem Maxa Plancka. W 1951 r., w wieku 71 lat (!), został dyrektorem Instytutu im. Fritza Habera w Berlinie–Dahlem. Max von Laue był profesorem na uniwersytetach w Monachium (jako Privatdozent), Zurychu, Frankfurcie nad Menem, Berlinie i Getyndze. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  20. Wielki fizyk • Na zdjęciu: • Laureaci Nagrody Nobla Walther Nernst, Albert Einstein, Max Planck, Robert Millikan i Max von Laue w Berlinie (1 listopada 1931 r.) III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  21. Wielki fizyk • Na zdjęciu: • Werner Heisenberg, Max von Laue i Otto Hahn w okresie tworzenia po II wojnie światowej Instytutu Fizyki w Getyndze (1946). III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  22. Wielki fizyk • Na zdjęciu: • Max Planck i Max von Laue w Getyndze (1947). III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  23. Wielki fizyk • Na zdjęciu: • Max von Laue podczas wykładu w Instytucie im. Fritza Habera w Berlinie (1953). III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  24. Wielki fizyk • Na zdjęciu: • Max von Laue podczas spotkania laureatów Nagrody Nobla z fizyki ze studentami w Lindau nad Jeziorem Bodeńskim (1959). III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  25. Wielki fizyk • W Archiwum Towarzystwa im. Maxa Plancka w Berlinie-Dahlem (Archiv der Max-Planck-Gesellschaft, Berlin-Dahlem), znajduje się korespondencja Maxa von Laue z uczonymi żyjącymi w Polsce lub mających związki z Polską. Należeli do nich Kazimierz Fajans, Tomasz Gajewski, Leopold Infeld, Zygmunt Klemensiewicz, Maria Zbigniew von Krzywobłocki i Armin Teske. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  26. Wielki fizyk • Zdjęcie górne: • Gimnazjum im. Maxa von Laue (Max von Laue-Gymnasium) w Koblencji (w szkole nauczany jest również język polski, jako język ojczysty). • Zdjęcie dolne: • Szkoła Realna (Średnia) im. Maxa von Laue (Max von Laue-Realschule) w Berlinie–Steglitz. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  27. Wielki fizyk • W wielu miastach w Niemczech istnieją ulice im. Maxa von Laue. • Na zdjęciu: • Nazwa ulicy Maxa von Laue w dzielnicy Rhynern w mieście Hamm. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  28. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  29. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  30. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  31. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  32. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  33. Wielki fizyk III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  34. Dzieciństwo w Poznaniu III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  35. Dzieciństwo w Poznaniu • Na temat lat dziecięcych Maxa Laue spędzonych w Poznaniu wiedziano niewiele. Cytowane w literaturze biograficznej informacje o pobycie Maxa Laue w Poznaniu były bardzo skąpe. Z literatury przedmiotu o najdawniejszych okresach życia Maxa Laue też niewiele można się dowiedzieć. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  36. Dzieciństwo w Poznaniu • Najstarsze dokumenty dotyczące życia Maxa Laue znajdujące się w Muzeum Niemieckim w Monachium (Deutsches Museum, München), a także w Archiwum Towarzystwa imienia Maxa Plancka w Berlinie-Dahlem (Archiv der Max-Planck-Gesellschaft, Berlin-Dahlem) sięgają wstecz tylko do roku 1903, w którym Max Laue obronił pracę doktorską. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  37. Dzieciństwo w Poznaniu • Również prywatne archiwum rodziny von Laue nie zawiera żadnych pamiątek z tego okresu. Nie istnieją nawet żadne ustne przekazy, ponieważ Max von Laue mało o sobie opowiadał. • Nieznane były odpowiedzi na pytania, kiedy rodzina Laue przybyła do Poznania, gdzie mieszkała i do której szkoły uczęszczał wówczas młody Max Laue. • Podjęty przeze mnie zamiar odszukania śladów pobytu ucznia gimnazjalnego z XIX wieku w Poznaniu wydawał się być przedsięwzięciem skazanym z góry na niepowodzenie. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  38. Dzieciństwo w Poznaniu • Znanych było tylko kilka wzmianek o pobycie Maxa Laue w Poznaniu. • Na przykład mówiąc o swoich słabych zdolnościach językowych, Max von Laue napisał w autobiografii: • „Jako gimnazjalista od klasy pierwszej (Sexta) do klasy czwartej (Tertia) w Poznaniu słyszałem często na podwórku mowę polską, lecz nigdy nie doszło do tego, ażebym zrozumiał z niej chociażby jedno słowo.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  39. Dzieciństwo w Poznaniu • Max von Laue w innym miejscu swojej autobiografii wspominał: • „Jako uczeń czwartej klasy (Tertia) Gimnazjum im. Wilhelma w Berlinie – dokąd przeprowadziliśmy się wcześniej (1891) wskutek przeniesienia mojego ojca z Poznania – usłyszałem mianowicie w szkole, nie pamiętam już przy jakiej okazji, o wydzielaniu się miedzi z roztworów siarczanu miedzi podczas przepływu prądu elektrycznego.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  40. Dzieciństwo w Poznaniu • Profesor Armin Teske z Lublina, tłumacz polskiego wydania książki Maxa von Laue Historia fizyki, który podczas swojej podróży do Niemiec miał okazję rozmawiać z nim osobiście, w drugim wydaniu tej książki (PWN, Warszawa 1960) napisał: • „Laue pochodził z Nadrenii. Urodził się w Pfaffendorf koło Koblencji, lecz jak mawiał, zupełnie tego nie pamięta, gdyż dzieciństwo i młodość spędził w Poznaniu.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  41. Dzieciństwo w Poznaniu • Profesor M. Päsler w opublikowanej wersji przemówienia z dnia 30 czerwca 1960 r., wygłoszonego na posiedzeniu Towarzystwa Fizycznego w Berlinie poświęconym pamięci Maxa von Laue pisze: • „Max von Laue urodził się dnia 9 października 1879 roku w Pfaffendorf koło Koblencji. Tam pracował jego ojciec Julius v. Laue, wówczas jako asesor intendentury, na początku kariery urzędnika wojskowego, która doprowadziła go aż do … III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  42. Dzieciństwo w Poznaniu … stanowiska rzeczywistego tajnego radcy wojennego. J. v. Laue był często przenoszony, tak że M. v. Laue tylko swój wczesny czas młodości spędził w miejscu urodzenia, podczas gdy następne lata spędził w Brandenburgu nad Hawelą, później w Altonie, a potem w Poznaniu. Tutaj pobierał swoje pierwsze nauki szkolne w gimnazjum miejskim, które opuścił jako uczeń czwartej klasy (Tertia), ponieważ w roku 1891 jego ojciec został przeniesiony do Berlina.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  43. Dzieciństwo w Poznaniu • Paul Peter Ewald, Max von Laue – Mensch und Werk (Człowiek i dzieło) (Wspomnienie wygłoszone w Berlinie dnia 2 marca 1979 r.), Physikalische Blätter, rok 1979, tom 35, zeszyt 8, strony 337–349: • „Jako prawniczy urzędnik wojskowy, ojciec (Maxa) Laue był często przenoszony. Tak doszło do tego, że syn uczęszczał do wielu szkół, do przedszkola w Magdeburgu, gdzie według tradycji rodzinnej miał go w młodym wieku zachwycić pokaz półkul magdeburskich, (następnie) do gimnazjów w Poznaniu, Berlinie i Straßburgu.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  44. Dzieciństwo w Poznaniu • Profesor Gerhard Hildebrandt pisał w książce Berlinische Lebensbilder, wydanej w 1987 r. z okazji 750-lecia miasta Berlina: • „Ojciec Maxa Laue (dziedziczny tytuł szlachecki otrzymał on w roku 1913) był wysokim urzędnikiem sądownictwa wojskowego i w związku z tym rodzina musiała często zmieniać swoje miejsce zamieszkania (a młody Laue swoją szkołę). Tak więc Max Laue przez Magdeburg i Poznań przybył do Berlina i tutaj w roku 1891 nastąpiło jego pierwsze wnikliwe zetknięcie z naukami przyrodniczymi.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  45. Dzieciństwo w Poznaniu • W celu dowiedzenia się czegoś więcej o pobycie Maxa Laue w Poznaniu nawiązałem kontakt listowny z kilkoma osobami. • Dr. med. Joachim Heinrich Balde (1910–2008), Zierenberg koło Kassel, współautor Posener Biographisches Lexikon (Poznański Leksykon Biograficzny) pisał w liście do mnie: • (01.05.1994) „Poszukiwanie śladów ucznia czwartej klasy gimnazjum w dużym mieście jest praktycznie… III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  46. Dzieciństwo w Poznaniu …biorąc zamiarem bez widoków na powodzenie. Wydawnictwa informacyjne szkoły piszą o uczniu klasy czwartej gimnazjum tylko wtedy, gdy ojciec lub część rodziców wydały na bibliotekę szkolną większą sumę pieniędzy lub podarowały wartościoweeksponaty do zbiorów mineralogicznych lub zoologicznych. … Niniejsze uwagi niech ostrzegają przed trudnościami, które stoją na drodze takiemu zamiarowi.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  47. Dzieciństwo w Poznaniu • Dr. Peter Letkemann, Tajne Archiwum Państwowe Pruskich Dóbr Kulturalnych, Berlin–Dahlem, pisał: • (16.05.1994) „W sprawie właściwego Pańskiego zamiaru dotarcia do danych o życiu rodziny Laue w Poznaniu, to informuję Pana, że zgodnie z oczekiwaniami nie znaleźliśmy niczego nowego, ponieważ tego rodzaju prywatnymi źródłami dysponujemy tylko w wyjątkowych wypadkach.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  48. Dzieciństwo w Poznaniu • Pani Hilde Lemcke (1919–?), córka Maxa von Laue, Monachium, pisała do mnie: • (08.10.1994) „Z okresu, w którym mój ojciec mieszkał razem ze swoimi rodzicami w Poznaniu, nie mamy żadnych pisemnych dokumentów, które prawdopodobnie zaginęły pod koniec wojny, ani żadnych przekazów ustnych, ponieważ on bardzo mało o sobie opowiadał.” III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  49. Miejsce urodzenia Maxa Laue III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

  50. Miejsce urodzenia Maxa Laue • We wszystkich pismach dotyczących życia i działalności Maxa von Laue jako miejsce jego urodzenia podaje się powszechnie Pfaffendorf koło Koblencji. Pfaffendorf jest obecnie południowo-wschodnią dzielnicą Koblencji, leżącą na prawym brzegu Renu. III Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Kantego w Poznaniu, ul. Strzelecka 10

More Related