Təsnifatda yeri :

7. Yayılması. Dünyanınpambıqbecərilənbütünrayonlarındaəngenişyayılmışvəzərərlixəstəliklərdənbiridir. Amerikadabuxəstəlik 1914-cüildənməlumdur. Avropaölkələrindəxəstəliyəyalnızsuvarılanpambıqəkinlərindərastgəlinir. XəstəlikAzərbaycanındapambıqəkinlərindəgenişyayılmışdır. BuxəstəliyinöyrənilməsindəazərbaycanlıalimF.Babayevin 1960-1980-ciillərdəapardığıtədqiqatlarviltləmübarizədəəsaslıroloynamışdır. Ü.A.Rəhimovun (1988) məlumatlarınaəsasəntorpaqdaxlorvəsulfatduzlarıçoxolanşoranŞirvanzonasındanisbətənzəif, Qarabağ, Milzonalarındagenişyayılmışdır. Ekologiyası. Mikrosklerosiyalarıncücərməsi, göbələyinböyüməvəinkişafıüçünoptimaltemperatur 24-260C, rütubət 60-70%-dir. Göbələkhəyatilikqabiliyyətinikifayətqədəryüksəktemperaturdasaxlayır: mikrosklerosiyalar +800C-yəqədərmüsbət, -300C-yəqədərmənfitemperaturayadözürlər. TorpaqmühitininreaksiyasıVerticil-liumdahliaegöbələyininhəyatfəaliyyətindəəhəmiyyətliroloynayır: pH 7-8 göbələyininkişafıüçünoptimaldır.

8. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Pambıqvertisilliozviltləyoluxanzamanyalnızməhsuldarlıqazalmır, əhəmiyyətlidərəcədəonunkeyfiyyətidəpisləşir: lifinmöhkəmliyi, uzunluğu, yağlılığıaşağıdüşür, toxumlarıncücərməenerjisiəhəmiyyətlidərəcədəazalır. Mübarizətədbirləri. Bütünmaşınvəmexanizmlərin 2%-lifor-malinməhluluilədezinfeksiyasıdaməqsədəuyğundur. Toxumlarınsəthiyoluxmasınınqarşısınıalmaqüçün 65%-lifentiuramprepa-ratınınsulususpenziyasıilə (10-12 kqdərman, 15-20 lsuvəyapış-dırıcıdaəlavəetməklə 1 tontoxum) dərmanlanır. Dərmanlamapambıqsəpininə 1-2 ayqalmışmərkəzləşdirilmişqaydadazavod-lardaaparılır. Quzapayıvədigərbitkiqalıqlarısahədəntəmizləndikdənsonragüclüyoluxmuşsahələrdəvertisilliozxəstəliktörədicisiniməhvetməküçüntorpağa 50%-lipentaxlornitrobenzolun (100-200 kq/ha) verilməsiməsləhətgörülür. Budərmantorpağaverildikdəndərhalsonra 30-35 smdərinlikdəşumaparılmasıelmicəhətdənsəmə-rəlidir.

9. Pambığınfuzariozsoluxmasıvəyafuzariozvilti- Fusariumoxysporum f. sp. vasinfectumW.C. • Snyder & H.N. Hansen. Təsnifatdayeri: FungivəyaMycotaaləmi, Anamorficfungişöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Tuberculariaceaefəsiləsi, Fusariumcinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

10. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəlikbitkininbütüninkişaffazalarındameydanaçıxır. Xəstəliyinsimptomlarıəvvəlcəfilqəyarpaqlardavəaşağıyarpaqlardaqeydəalınır, sonraisəböyümənöqtəsinəqədəryayılır. Cücərtilərinəmələgəlməsindənhəqiqiyarpaqlarınformalaşmasınaqədər xəstəlik intensiv gedir, sonra o yatır və qonçələmə fazasında, çiçəkləmədə və pambığın vegetasi-yasının sonuna qədər yenidən canlanır. Qönçələmə fazasında xəstələnmiş bitkilərdə yarpaq, qönçə, çiçəklər tökülür, gövdələri quruyurlar. Əgər bitkilər bar vermə dövrü yoluxurlarsa, onlar payızda ölüşgəyir, lakin qozaları açılmır, belə bitkilərin gövdələri tünd rəngli olur. Adətən yayın ortasında və ya vegetasiyanin sonunda xəstəlik ildırım kimi tez formada rast gəlinir. Belə bitkilərdə yarpaqlar rəngini dəyişmədən turqoru itirir, asılı qalır, xarakterik torluluq itir, bitki tezliklə quruyur.

11. XƏSTƏLİYİN EKOLOGİYASI

12. Yayılması. Bu xəstəlik Azərbaycanda da geniş yayılmışdır. Ayrı-ayrı illərdə Azərbaycan ET Pambıqçılıq və ET Bitki mühafizə İnstitutunun əməkdaşları pambıqda fuzarioz xəstəliyini tədqiq etmişlər. Təsərrufatəhəmiyyəti. Fuzariozsoluxma- çox zərərlixəstə-likdir. M.Y.Menlikeyeva (1976) təcrübələriilətəsdiqedirki, xəstəliknəticəsindəqozalarınformalaşması 51,8%-əqədərxampambığınkütləsi 34,32%, lifinuzunluğu 1,8 mm-əqədər, onunkipliyi 0,7-0,9 qramazalmışdır. Səpinüçüntoxumunkeyfiyyətipisləşmişdir. Analojiməlumatlardigərtədqiqatçılartərəfindəndətəsdiqedilir. Mübarizətədbirləri. Vertisilliozsoluxmadaolduğukimidir.