1 / 21

Ecoleg Afiechydon: Cyflwyniad

Ecoleg Afiechydon: Cyflwyniad. Dr. Gethin Rhys Thomas g.r.thomas@abertawe.ac.uk @GethinRThomas. Beth yw ecoleg afiechydon?. Rhyngweithiad rhwng yr amgylchedd, ecoleg yr organeb letyol ag ecoleg y pathogen. Amgylchedd. Organeb letyol. Pathogen. Beth yw ecoleg afiechydon?.

rodd
Download Presentation

Ecoleg Afiechydon: Cyflwyniad

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Ecoleg Afiechydon: Cyflwyniad Dr. Gethin Rhys Thomas g.r.thomas@abertawe.ac.uk @GethinRThomas

  2. Beth yw ecoleg afiechydon? Rhyngweithiad rhwng yr amgylchedd, ecoleg yr organeb letyol ag ecoleg y pathogen Amgylchedd Organeb letyol Pathogen

  3. Beth yw ecoleg afiechydon? • Mae’r astudiaeth i fewn i ecoleg afiechydon yn cyfuno sawl pwnc er mwyn ennyn gwell ddealltwriaeth o’r rhyngweithiad hyn. • Ecoleg • Meddygaeth • Geneteg • Imiwnoleg • Epidemioleg • Daearyddiaeth Astudio sut mae pathogenau ac organebau letyol yn rhyngweithio ar lefel boblogaethol, gymunedol ac ecosytemol

  4. Iawn, ond pam? Afiechydon yn medru creu pwysau detholus pwysig iawn o fewn ecosystemau - i’r un radd (neu yn fwy) a phwysau ysglyfaethol a chystadlaethol E.e., rhyngweithiad ysglyfaethol Nifer Cenhedlaeth

  5. Iawn, ond pam? Dros yr ugain mlynedd diwethaf, mae wedi dod yn fwyfwy amlwg fod pathogenau nid yn unig yn gydrannau cyffredin ac annatod o ecosystemau, ond maent hefyd yn dylanwadu ar boblogaethau anifeiliaid gwyllt, yn medru achosi difodiant, ac yn medru gyrru esblygiad (Hudson et al. 2002). Nifer Cenhedlaeth

  6. Mae pathogenau yn rhyngweithio gyda’r amgylchedd ac yr organeb letyol Nid yw afiechyd yn ddigwyddiad unigol neu “arwahan” i bethau eraill – systemig Mae pathogenau yn medru achosi pwysau detholus ar yr organeb letyol – difodiant/esblygiad

  7. Enghraifftcyfoes Y diciau (Tb) ym moch daear

  8. Mycobacterium bovis, moch daear a gwartheg Mycobacterium bovis - bacteriwm aerobig, pathogen sy’n achosi tiwbercwlosis yng ngwartheg (bovine Tb) Yn perthyn yn agos i M. tuberculosis, sy’n achosi tiwberciwlosis ym mhobl. Gall M. bovis neidio o un rhywogaeth i’r llall; achosi scrofwla ym mhobl, Tb y croen

  9. Mycobacterium bovis, moch daear a gwartheg Prin iawn yw’r haint ym mhobl, yn bennaf oherwydd bod y broses o basteureiddio yn lladd unrhyw facteria mewn llaeth sydd wedi'i heintio OND Mae M. bovis yn endemig mewn poblogaethau nifer o rhywogaethau o anifeiliaid gwyllt a domestig - afiechyd yn cael ei gynnal yn y boblogaeth heb yr angen am fewnbynnau allanol Yn y DU, mae gwartheg yn cael eu profi ar hap ar gyfer y clefyd ac yn cael eu difa ar unwaith os ydynt wedi’i heintio £90 miliwn y flwyddyn yn cael ei wario i geisio rheoli M. bovis; cost emosiynol enfawr yn ogystal a’r cost economaidd

  10. Mycobacterium bovis, moch daear a gwartheg • Ystodeang o famalaidynmedrucaeleuheintioganM. bovis, gangynnwys: • gwartheg • ceirw • lamas & alpacau • moch • mochdaear • cathoddomestig a gwyllt • llwynogod a chwn • ffwlbart, carlwm, gwenciaayb a llygod • pobl • Anamliawnyneffeithioargeffylauneudefaid. • Gall y clefydgaeleidrosglwyddomewnsawlffordd: • Drwygyswlltuniongyrchol • cysylltiad â charthionanifailheintiedig • anadluerosolau

  11. ArbrawfDifaMochDaear ar Hap (RBCT) • 1997 • Adolygiadgwyddonoli’repidemioleg o Tb; casgliadbodtystiolaeth “cryf” bodmochdaearynchwaraerhanyn y trosglwyddiad o M. bovisiwartheg. • Ond, nidoeddtystiolaethargaelareffeithlonrwydddifamochdaearfelmesurrheoli Tb yngngwartheg. • 1999 – 2005 • GrŵpGwyddonolAnnibynnolar TB mewnGwartheg (ISG) wedi’iffurfioiddylunio a gweithredu: • ArbrawfDifaMochDaearar Hap (RBCT) • Amrywiaetheang o waithymchwilsy'ngysylltiedigâgecolegafiechydol • M. bovisyngngwartheg a mochdaear. • 2007 • Adroddar y canlyniadau

  12. ArbrawfDifaMochDaear ar Hap (RBCT) ArbrawfDifaMochDaear ar Hap (RBCT) Cynhaliwydmewn 30 ardal o 100km2mewnlleoliadau o risgucheliwartheg Ymmhob un o’r 30 ardal, cynhaliwyd 3 arbrawf Dim difa (monitro yn unig) Difaymatebol (reactive) Difa rhagweithiol (proactive)

  13. ArbrawfDifaMochDaear ar Hap (RBCT) Canlyniadau 1999 – 2005 > 10,900 o fochdaearwedicaeleudifafelrhano’rarbrawf Mochdaearyncaeleudalmewnmaglaumamaliaid, ynayncaeleusaethu 185,000 nosweithiautrapio

  14. Difa ymatebol (reactive) Difaymatebol Difamochdaearmewnymatebiachos o TB mewnbuchodgwartheg Effaithsylweddolar TB – cynnydd o 20% Difaymatebolwedi’iwaharddganGwenidogAmaeth DU yn 2003; dim tystiolaeth o effaithbuddioltymorhir, dim ondeffeithiauniweidiol Unwaithpeidiodd y difaymatebol, dychwelodd y nifer o achosionnewydd o TB ilefelauarferol - difamochdaearmewnymatebiachosionlleol o TB ynarwain at gynnydd yn yr achosion o TB mewngwartheg- ?????

  15. Difarhagweithiol • Difamochdaearmewnfforddsystemig, parhaus a proactif • Lleihad o 70% yngngweithgareddmochdaearyn yr ardaloeddrhagweithiol. • Yn y mochdaearoeddynweddill: • cynnyddsylweddolyn y cyfradd o fochdaear a oeddwediheintioganM. bovis • newidsylweddolynymddygiadmochdaear; mwy o symudiad > 2km • ond, ganfoddwysedd y mochdaeargymaintllai, gwelwydlleihadyn y cyswlltrhwngmochdaear a gwartheg • lleihad o 23% (+/- 6%) yn y nifer o achosionnewydd o TB yngngwartheg Difa rhagweithiol (proactive)

  16. Difarhagweithiol • Yn y buchesau o amgylch yr ardaloedddifarhagweithiol, gwelwydgynnydd o 25% yn y niferoedd o achosion o M. bovis • Parhaodd y cynnyddhyn am 3 mlynedd, cyngweldarafiadyngngyfradd y cynnydd. • Budd economaiddtua 1/40 o’rcostaugweithredu, hebunrhywleihadyngngyfraddM. bovisyngngwartheg Difa rhagweithiol (proactive)

  17. ArbrawfDifaMochDaear ar Hap (RBCT) Canlyniadau ac Awgrymiadau y RBCT Ecolegmochdaearyngymhleth Ymatebymddygiadol mocha daeariddifayngymhleth Oherwyddhyn, difaymatebolynbolisiperyglusiawn (osydych am leihau TB yngngwartheg) – dim budd, dim ond cost Rhaidystyriedecoleg yr afiechydwrthgeisioeirheoli - nidyw “synnwyrcyffredin” yngywir Angenymdrechsylweddol, parhaus, drosgyfnodhir – 160,000 o nosweithaudros 4-7 mlyneddilleihau TB gan 23% (+/- 6%) Costaueconomaiddrhwngpedair a phumgwaithynuwchna'rmanteisioneconomaidd a gafwyd y tumewni’rardaldifarhagweithiol Os yncynnwys yr effeithiauniweidiolyn yr ardaloeddcyfagos (↑25%) mae'rbuddionyndisgynitua 1/40 o'rcostau

  18. ArbrawfDifaMochDaear ar Hap (RBCT) Canlyniadau ac Awgrymiadau y RBCT TystiolaethfodgwarthegyntrosglwyddoM. bovisifochdaear. 2001 – epidemigclwy’rtraed a genau; atalwydrhanfwyaf o brofion TB gwartheg Gwarthegwedi'uheintioyngallutrosglwyddo'rhaintynhytrachnachaeleuhadnaboda'udifa Cynnyddoddnifer yr achosion o M. bovismewnmochdaearynsylweddolynystod y cyfnodhwn, ac ynagostwngetoarôlibrofigwarthegailddechrau

  19. Polisiauynseiliedigarwyddoniaeth Casgliadau Mae Mycobacterium bovisynmedruheintioystodeang o famaliaidgwyllta’udefnyddiofelorganebaulletyol - endemig Mae mochdaearyn un rhywogaethsy’nmedrutrosglwyddoM. bovisiwartheg - un allan o nifermawr Mae'rrhanfwyaf (> 90%) o achosionnewydd o TB mewngwarthegyncaeleuhachosigandrosglwyddiadgwarthegiwartheg (Bieket al 2012) “O ystyried ei gostau uchel a buddion o’r radd isel rydym felly yn dod i'r casgliad bod difa moch daear yn annhebygol o gyfrannu'n ddefnyddiol at reoli TB mewn gwartheg ym Mhrydain, ac yn argymell bod ymdrechion i reoli TB yn canolbwyntio ar fesurau heblaw difa moch daear” - Bourne et al (2007)

  20. Ffynhonellau Biek et al (2012) Whole genome sequencing reveals local transmission patterns of Mycobacterium bovis in sympatric cattle and badger populations. PLOS Pathogens 8 (11): 1-13 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3510252/pdf/ppat.1003008.pdf Bourne et al (2007) Bovine TB: The scientific evidence, a science base for a sustainable policy to control TB in cattle: an epidemiological investigation into bovine tuberculosis http://archive.defra.gov.uk/foodfarm/farmanimal/diseases/atoz/tb/isg/report/final_report.pdf Hudson et al. (2002) The Ecology of Wildlife Diseases. Oxford, UK, Oxford Press

  21. Ecoleg Afiechydon: Cyflwyniad Dr. Gethin Rhys Thomas g.r.thomas@abertawe.ac.uk @GethinRThomas

More Related