Zie, voel en (be)grijp de tekst!

1. Zie, voel en (be)grijp de tekst! Anjette van de Ven, Master SEN OSO Windesheim

2. Visualiseren Over de samenhang tussen het begrijpen en beleven van teksten en de rol van de zintuigen hierbinnen. Even aan de slag…

3. Nies niet als je bij de kapper zit! Voel en zie de tekst!

4. “Drie weken lang alleen maar soep – dat was alles wat ik kon eten omdat mijn tong zo dik was” Alex Johnston, 19 Voorkennis en beeld Voel en zie de tekst!

5. Tahitiaanse schildpadden Ook tegenwoordig worden niet alle tatoeages aangebracht met moderne middelen. De actrice Gillian Anderson die speelt in de X-Files, heeft eenkleine tattoo van een schildpaddenpaartje op haar enkel. De tattoo werd aangebracht in Tahiti en Anderson vertelt: “Het instrumentarium (van de tatoeëerder) was een naainaald die was vastgemaakt aan een oud elektrisch scheerapparaat met een omhulsel van een balpen met daarin een satéstokje… Het was pijnlijk. Ik had het gevoel dat ik bij de tandarts was en dat er in mijn botten geboord werd”. Geïmproviseerde instrumenten als deze veroorzaken niet alleen veel pijn, ze zorgen ook voor een groot risico op infectie. Meestal worden ze niet op dezelfde wijze gesteriliseerd als moderne tatoeëermachines. Uit: Paul Mason, “Wat je moet weten over piercings en tatoeages.

6. Voorbeeld van hardop denkend over de tekst spreken en het modelleren van mentale beelden Concentratie op woordenschat en beeldspraak Tahitiaanse schildpadden Voel en zie de tekst!

7. Een oefening Ze is zwart als de nacht. En ze heeft een lijf dat glimt en glanst in het maanlicht. Haar enige versiering is hier en daar een klein rood stipje, dat schittert als haar weefwerk door de wind wordt opgetild. Ze heeft een kogelrond figuur dat gedragen wordt door lange sierlijke poten, alsof het hoge hakken zijn. Wie iets van haar wil moet bij haar langsgaan, want zelf gaat ze nooit de deur uit. Maar er zijn er niet veel die bij haar op bezoek willen.

8. We scheppen als lezer beelden in ons hoofd die uniek zijn maar wel gedeeld kunnen worden. Dit visualiseren maakt het lezen persoonlijk, houdt ons betrokken en voorkomt vaak dat we een tekst of boek vroegtijdig wegleggen (Harvey & Goudvis, 2000).

9. De actieve lezer: alle zintuigen spelen een rol

10. Het omgekeerde komt helaas bij zwakke lezers voor. Zonder mentale beelden kunnen zij onvoldoende verbanden leggen om de tekst te begrijpen en te waarderen. Veelal is de docent zich onbewust van het feit dat de leerling niet visualiseert.

11. Voor wie? • Er is algemene consensus over het nut van instructie bij tekstbegrip voor álle leerlingen, van de basisschool tot en met de universiteit. • Onderzoek onderstreept duidelijk de positieve effecten voor zwakke en gedemotiveerde lezers ( Glenberg, Brown & Levin 2007;Hibbing & Rankin-Erickson 2003; Paivio 2004; Sadoski 1999).

12. Theorievorming met betrekking tot visualiseren • Situatiemodel (Kintsch 1988) • Embodiment theorieBarsalou 1999; Glenberg & Kaschak 2002; Zwaan, 2004) • Dual Code Theorie(Paivio & Sadoski 2004, 2005)

13. 1.Situatiemodel surface code De letterlijke bewoordingen in een tekst Situatiemodel Tekstbasis Mentale representatie tekst Wat en hoe wordt het gezegd in de tekst Lezer maakt combinatie tussen betekenis tekst en zijn kennis van de wereld

14. Het begrip van de tekst is verankerd in het menselijke lichaam. Bouwstenen voor tekstbegrip, liggen in de fysieke context van lichamelijke en sociale ervaringen. 2. Embodiment theorie

15. Experiment Glenberg e.a. • Breakfast on the farm • Ben needs to feed the animals. • He pushes the hay down the hole. • The goat eats the hay. • Ben gets eggs from the chicken. • He puts the eggs in the cart. • He gives the pumpkins to the pig. • All the animals are happy now.

16. 3. Dual code theory • Een verbale en non-verbale code zorgen samen voor onthouden, lezen en tekstbegrip. • Binnen elke code zijn er associatieve links die nieuwe of betere betekenissen genereren. • “Begrip ” is het relatieve evenwicht in het netwerk ( Paivio & Sadoski 2004 p.19)

17. Zwakke lezers gebaat bij leren visualiseren. • Verbetert logisch verbanden leggen en retentie details (Borduin et al., 1994). • Integratie informatie m.b.v. niet-fonologische route (Oakhill & Patell, 1991). • Leert inconsistenties in tekst op te sporen (Gambrell & Bales, 1986). • Zorgt voor rijke, coherente geheugenrepresentaties (Goetz, Sadoski, & Olivarez 1991). • Leidt tot meer betrokkenheid (Keene &Tovani, 2000; Rose 2001; Harvey& Goudvis, 2005; Zeigler 2005).

18. Opdracht: Kies in tweetallen één aspect en bedenk wat visualiseren hier kan betekenen. Gebruik in de klas?

19. Zaakvakken: tweelingteksten

20. Poëzie wordt vanwege het zintuiglijke karakter, de metaforen en vergelijkingen genoemd als middel ook zwakke lezers te ondersteunen eigen interpretaties te maken maar ook om hun abstractere denken in analogieën te stimuleren (Zeigler & Johns, 2005). Werken met gedichten

21. Ter discussie I • Is fluency randvoorwaarde voor instructie? • Wanneer moet je als leerkracht visualiseren inperken?

22. Ter discussie II • Is er een opbouw in visualiseren nodig? • Wat hebben media als tv., internet en games voor invloed?

23. Tot slot: ruik en proef de tekst. Voor meer informatie AHFM.vande.Ven @windesheim.nl