Razli ~ni aspekti na razvoj ot

1. Detska psihologija i sportRazvojni karakteristiki na decataProf.d-r Len~e Aleksovska Veli~kovskaSportski psihologFakultet za fizi~ka kultura

2. Razli~ni aspekti na razvojot *motori~ki *kognitiven *socio-emocionalen *govoren

3. Kognitiven razvoj *postojat 4 glavninivoa na kognitivniot razvoj *razvojniotred e nepromenliv (iako nekoi deca vo odreden razvoen period mozat da bidat ponapredni od drugite deca ili obratno)

4. Kognitiven razvoj (periodi)

5. Senzomotorenperiod(ragawe- 2. godini) *Na po~etokot ednostavno reagira na okolinata- refleksi ilil vrodeni dvi`ewa koi so vreme se gubat *Kon krajot na prvata god,senzomotorna IQ-re{ava prakti~ni problemi i stanuva svesno za svojata namera(intelektualno odnesuvawe) *konstantnost na objekti,prostor i vreme *faka predmeti, gi stava vo usta, ispituva

6. Predoperacionalen ili predlogi~ki period(“nelogi~no” , 2.-7. godina) • * misleweto e egocentri~no (na zabele{kite od vozrasnite ostanuvaat na svoeto),animizam i ireverzibilnost • * mo`e da zaklu~uva vrz osnova na edna perceptivna k-ka za nekoi problem ili situacija • *moralnite sudovi kaj decatavo ovoj period se ednodimenzionalni (decata od 5 god. “robovi” se • na pravilata i avtoritetot-bidejki mama/trenerot takaka`uvaat)

7. Period na konkretni operacii(7.-11. godina) *poka`uva razbirawe za vistinskite konkretni itelekt. operacii:sporeduvawe, razlikuvawe ili odnosot (polesen-pote`ok, pobrz-pospor, posilen-poslab...) *go razbiraat poimot reverzibilnost-soznanie deka mnogu procesi mo`at da se poni{tat i mo`at da se vratat od po~etok. *pomalku se egocentri~ni -vo sostojba se da ja prevzemat ulogata na drugite i da se gleda na svetot od stojali{teto na drugite luge no se od aspekt na konkretno operacii.

8. Formalno -operaciskiperiod(12. godina i pove}e) • se pojavuva zrelo, vozrasno mislewe; zapo~nuva pubertetot • * apstraktno mislewe, sozdavawe i testirawe na • hipotezi-hipotetsko-deduktivno mislewe • * adolescenti stanuvaat pomalku i gordi na svoite novi logi~ki sposobnosti (postoi i poimot adolescenten • egocentrizam)

9. Psihosocijalen razvoj (Erikson)Prv stadium: doverba nasproti somni~avost, nedoverba-1 godina od `ivotot na detetoVtor stadium:avtonomija ili sram, somne`,poni`uvawe-2,3 god.Tret stadium:inicijativa ili vina,bezvrednost, otka`uvawe,rezignacija-4-6 godina^etvrt stadium:produktivnost(samodisciplina) ili inferiornost(6-11 god.)Petti stadium: identitet ili konfuzija na identitetot(12-24god.)

10. Redosled na razvoj na emociite kaj decataOd ra|awe do 3 mesec-vozbuduvawe, zadovolstvo I nezadovolstvo.Od 3-6 mesec: gnev, odvratnost .Od 6-12 mesec:strav, voshituvawe, qubov.Od 12-18: qubomoraod 18-24:radostDo 5 godina:`alost,sram,zavist,razo~aruvawe emociite se u~at(razli~ni kulturi,emocii-motivacija)Emocija-pri~ina, manifestacija,kontrola na emocija(verbalno izrazuvawe,soo~uvawe,motorno i likovno praznewe.

11. Socio-emocionalen razvoj na 5-6 godini *Gi bira svoite prijateli *Igra natprevaruva~ki igri *Se vklu~uva vo kooperativnite igri so dr. deca *Saka da se doka`uva i ima potreba da bide vo pravo *Ima razvieno ~uvstvo za pripadnost na grupata no nema smisla za sorabotka zaradi ostvaruvawe na zaedni~ka cel *Razlikuva dobri od lo{i postapki i gi osuduva nesoodvetnite postapki na vrsnicite *Umee da ~uva tajni pred vrsnicite, no ne i pred vozrasnite *^esto se identifikuva so trenerot, roditelo i sl 5.-6.

12. EMOCIONALNI RAZVOJ *Se javuva pogolemo ~uvstvo na odgovornost *Mnogu podolgo trae lutinata vo odnos na drugite emocii *Se pojavuva ponaglasen sram od sprotivniot pol *Mnogu e poizrazen stravot od nerealni raboti-steknat strav *Se nadminuva se pove}e privrzanosta kon vozrasnite i se ponaglaseno e osamostojuvaweto *Umee da poka`e zadovolstvo za sopstveniot i tu|iot uspeh i sre}a *Se obiduva da gi kanalizira svoite emocii i nivnite manifestacii so sopstvena pomo{,samo vo odredena situacija *Umee da gi pottisne sopstvenite ~uvstva *Reagira na pofalbite so ~uvstvo na zadovolstvo *Pod vlijanie na tu|o mislewe i tu|i reakcii ~esto se povreduva(ranlivo e) 5.-6.

13. Kognitivni ve{tini *Koncentracijata e 20-25 min. *Se usovr{uva sevkupnata aktivnost vklu~ena vo procesot na misleweto *Si postavuva cel za u~ewe, u~i svesno i pomni so namera *Percepiranoto go povrzuva so misleweto *Re{ava konkretni problemi primenuvaj}i ve}e poznati pravila i postapki *Se razvivaat poslo`eni ~uvstva kako qubopitnost, postavuva pra{awa, otkriva novo i nepoznato.

14. Govoren razvoj *Samostojno govorno se izrazuva iako ima razliki me|u detskata gramatika i onaa na vozrasnite *Saka da raska`uva *Se pojavuva vnatre{rn govor(mislewe za sebe) *Sekoja aktivnost ja verbalizira *Dobar slu{atel e *Zaklu~uva i raska`uva povrzano i postapno za ona {to videl ili napravil *Prima i dava informacii 5.-6.

15. Komunikacija so deca Obezbeduvawe na sorabotka so deteto Kako vozrasniot i deteto da stignat do svojata cel:uspe{na me|usebna sorabotka sorabotka? Pravi ne pravi Ajde podgotvi se! Ne se vle~kaj! Neuspe{en na~in za povikuvawe na sorabotka: 1.obvinuvawe-kolku pati sum ti ka`al! 2.navreduvawe-neli ti e sram! 3.Zastra{uvawe-Samo u{te edna{ ako.. 4.Zapoveduvawe-Do koga }e te ~ekam? 5.Lekcii i moralizirawe-ne e dobro da se karate gledaj kolku e dobar so tebe 6.Predupreduvawe-Zakop~aj ja jaknata, saka{ da nastine{ 7.Ma~eni~ki izjavi: E {to do~ekav! 8.Sporeduvawe-vidi go kako nau~il a ti! 9 Sarkazam-mora da si mn. Pameten koga mo`e{ da {eta{ so kratki rakavi. 10.Pretska`uvawe-samo ti prodol`i da igra{ na kompjuter-utre koga }e gi rasipe{ o~ite }e ti bide docna za se!

16. Uspe{en na~in za povikuvawe na deteto za sorabotka: 1.Opi{uvawe na problemot-napa|aj go problemot a ne deteto Pr.zaborava da si ja namesti sportskata torba Torbata ne ti e podgotvena 2.Davawe informacija Se prskaat so voda - vodata e za piewe koga si `eden 3.Ka`uvawe so eden zbor ili gest Ne gi sobul patikite- Patikite! 4.Opi{uvawe na ~uvstvata na vozrasniot se zboruva iskreno, se iznesuvaat li~nite ~uvstva bez da se sudi I napa|a-Jas se ~uvstvuvam.. Zatoa {to.. I te molam.. 5.Crtawe poraka- nad ~e{mata, fri`iderot, vo garderobite I sl.

17. Preporaki ili soveti za roditelite 1.Da dojdat na trening i na me~evi 2.Da gi bodrat site deca, a ne samo svojot sin ili }erka 3.Da bodrat i vo dobro i vo lo{o, da ne kritikuvaat, tuku da davaat pozitivno naso~eni poraki 4.Da ja po~ituvaat upotrebata na igra~i na treneroti i ne obiduvaj se da vlijae{ na nego ili nea na me~ot ili igrata 5.Da go gledaat sudijata kako naso~uva~- da ne gi kritikuvaat negovite odluki.

18. Preporaki ili soveti za roditelite 6.Da mu dadat pottik na svoeto dete da u~estvuva, da go ohrabruvaat- da ne vr{at pritisok 7Da pra{aat dali me~ot bil vozbudliv i zabaven, a ne samo kakov e rezultatot 8.Nastojuvaj da imaat propisna oprema - da ne se preteruva 9.Da poka`at po~it za rabotata na klubot-roditelski godi{en sostanok da se razjasnat ambiciite i stavovite.Najva`no e `elba i anga`irawe 10.Misli na toa deka tvoeto dete igra tenis- a ne ti.

19. Sredno detstvo 7-11 godini • (miren razvoj na li~nosta na deteto) • MOTOREN RAZVOJ • Potrebata za dvi`ewe na deteto e golema i deteto gi usovr{uva svoite dvi`ewa • Deteto e pobrzo i pospretno i e mnogu hrabar,se precenuva vo svoite sposobnosti,treba da se vnimava • Sigurno i brzo fa}a,bidejki racete mu se mn. posigurni

20. RAZVOJ NA PERCEPCIJA -diferenciranost vo percepcijata -deteto ima sposobnost za pogolema objektivnost pri posmatrawe -period na “naiven realizam”go sfa}a svetot kakov sto e. -deteto ima percepcija vo celina,duri kon krajot na ovoj period razmisluva za nekoi faktori -vozrasniot ne go otfrla vo celina tuku zaradi nekoja gre{ka -konstantnost vo percepcija na prostor i reverzibilnost -percepcija na vreme -koga analizira go koristi iskustvoto i situacijata

21. RAZVOJ NA VNIMANIETO • -Mo`e da prati nastava 40 min. • -vnimanieto e najgolemo koga rabotat aktivno • Vnimanieto zavisi od • interesiraweto i od voljata na deteto • -kvalitetot na vnimanieto zavisi i od tempoto na rabota na deteto (ne mn. brz ili pak spor)

22. EMOCIONALEN RAZVOJ -~uvstvata se postabilni -gnevot ne e ve}e egocentri~en(decata se gnevni i ako se slu~at nekoi nepravdi na drugarite ili roditelite) -luteweto e namaleno i e poradi neuspeh,poni`uvawe ismejuvawe, no kratko trae i se zaborava -mirno doba so optimisti~ko raspolo`enie(veseli, vedri samouvereni i drski) -razvoj na estetski, socijalni i intelektualni ~uvstva. -preporaka: sekoe dete treba da do`ivee uspeh-samodoverba-hrabrewe od roditelot

23. SOCIJALEN RAZVOJ • -steknuva novi drugar~iwa i saka da se dru`i • Vo grupata pravi razliki me|u pravda i nepravda,iliizvr{uva nareduvawe ili sam toj nareduva • Prilagoduvaweto treba da e postapno vo grupata duri kon krajot na ovoj period mo`e da go kontrolira svoeto odnesuvawe vo grupata. • Trenerot treba da stekne simpatija od decata • popularni deca(dobri drugari,ne se tepaat, so pozitivni osobini • nepopularni deca:sebi~ni, agresivni,,lo{I drugari,nemaat smisla za kolektivnost • -~uvstvata se postabilni • -pove}e igraat so drugar~iwa od ist pol • -komunikacija so roditelot-sredinata vo koja `iveat e mn. Va`na,a ne samo li~nite osobini • -

24. *Va`no e trenerite da se obidat da go razberat odnesuvaweto na deteto vo zavisnost od razvojniot period • *Didakti~ka piramida • 5.Uspeh • 4.Napredok na nivnite ve{tini • 3.Zabava i vreme za rabota na detalite • 2.Napredok “~ekor po ~ekor” • 1.Da se po~ne ednostavno *Postepeno treba da im se dava pogolema odgovornost na decata, so toa ja gradime i sozdavame nivnata nezavisnost i samodoverba