1 / 18

Neka otvorena pitanja i poteškoće u istraživanju obavještajne službe

Neka otvorena pitanja i poteškoće u istraživanju obavještajne službe. Istorijski ravoj društva, odnosno oblikovanje i strukturiranje zajednica pratila je potreba za sigurnosnim i obavještajnim organiziranjem; Riječ je o komponentama koje su uslov opstanka i razvoja zajednica;

nissim-wall
Download Presentation

Neka otvorena pitanja i poteškoće u istraživanju obavještajne službe

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Neka otvorena pitanja i poteškoće u istraživanju obavještajne službe

  2. Istorijski ravoj društva, odnosno oblikovanje i strukturiranje zajednica pratila je potreba za sigurnosnim i obavještajnim organiziranjem; • Riječ je o komponentama koje su uslov opstanka i razvoja zajednica; • Uprkos relevanciji obavještajne komponente, može se zaključiti da fenomen obavještajne službe nije u dovoljnoj mjeri naučno elaboriran i fundiran, što najbolje potvrđuje odsustvo jedne jedinstvene-univerzalne definicije obavještajne službe; • Temeljne razloge naučne nedorečenosti fenomena obavještajne službe treba tražiti u slijedećem: - tajnost sadržaja rada; - birokratska uskogrudnost ; - nezakonomjeran razvoj obavještajne djelatnosti; - obavještajni fenomen –dio sveukupnih dinamičkih političkih procesa.

  3. Osnovna shvatanja o nastanku obavještajne djelatnosti • Prirodno svojstvo ljudskog roda; • Istorijska kategorija; • Teološko shvatanje; • Uzroci nastanka obavještajne djelatnosti: - Objektivni uzroci: pojava tajne, antagonistički odnosi, ratovi. - Subjektivni: minimum psihičkog razvitka čovjeka i kulturni razvoj čovjeka.

  4. Diferentni pristupi u definiranju obavještajne službe • Naučna nedorečenost o obavještajnom fenomenu ima za posljedicu divergentna stajališta-pristupe u teorijskom određenju obavještajne službe; • Šerman Kent obavještajnu službu dovodi u korelaciju sa informisanjem, namjenjujući joj tu ulogu. Po njemu, zadatak obavještajne službe je prikupljanje informacija, sistematizacija i dostavljanje zainteresiranim korisnicima. Obavještajnu djelatnost definira kao precizan sistematski rad , čije ishodište treba biti davanje adekvatnih odgovora, pri čemu stavlja znak ekvivalencije između obavještajne djelatnosti i znanja. Na tom znanju, prema ovom autoru, se zasniva visoka nacionalna politika prema ostalim državama u svijetu, što je preudvjet razvoja i opstanka države; • Ladislav Farago, ovaj autor obavještajnu službu vidi kao ”organizovano nastojanje da se podaci pribavljaju, ocjenjuju i dio po dio sastavljaju u cjelinu, sve dok se ne stvore krupnije i jasnije slike koje omogućavaju da se sagledaju konture stvari koje treba da nastupe”. Ovom definicijom , autor je ukazao na složenost obavještajne djelatnosti;

  5. Stevan Rodić: “ Obavještajna služba je državni organ koji ima osnovni zadatak da informiše o tajnama protivnika “. • U sovjetskoj enciklopediji data je definicija vojno-obavještajne službe pod kojom se podrazumijeva :” trupno izviđanje, čiji je cilj upoznavanje sa snagama, namjerama i sredstvima neprijatelje radi borbenog obezbjeđenja dejstava sopstvenih trupa, pri čemu se ta djelatnost odvija kontinuirano za svo vrijeme borbenih dejstava trupa, kao i za vrijeme zatišja”; • Američka enciklopedija:” na zahtjev političkog savjeta jedne države obavještajna služba obavlja djelatnost prikupljanja informacija o mogućnostima i namjerama stranih vlada ili se bavi prikupljanjem bilo koje druge vrste informacija”; • Britanska enciklopedija :” državna obavještajna služba neprekidno prikuplja i procjenjuje obavještenja o stavu, mogućnostima ili vjerovatnim političkim odlukama drugih zemalja. Obavještajna služba ima zadatak da posmatra, izvještava, procjenjuje i rezimira i da stalno obavlja taj proces. Predmet njenog rada su ciljevi, sredstva i namjere drugih zemalja. Sigurnost određivanja državne politike moguće je samo na osnovu najtačnijih i najpotpunijih obavještenja”

  6. Politička enciklopedija ističe da je zadatak obavještajne službe da ”prikuplja podatke i da informiše o tajnama protivnika. Zato je objekat obavještajna tajna , kao specifičan društveni i politički fenomen uslovljen podvojenošću, sukobima i borbama interesa u društvu” • Vojna enciklopedija: ”specifična organizacija države koja ima zadatak da prikuplja, izučava, obrađuje i koristi obavještajne podatke o drugim državama, kao i drugim djelatnostima subverzivne prirode. Ona je izraz jedinstva obavještajne službe i obavještajne djelatnosti, te specijalizirana stručna i relativno samostalna službe, koja kao dio državnog aparata sa svojim sredstvima i metodima djeluje kao sredstvo politike”.

  7. Zajedničke karakteristike obavještajnih službi • Osnovi razlog njihovog uspostavljanja jeste potreba za zaštitom vlastitih tajni, kao i sa saznanjem tuđih; • Slijedeća zajednička karakteristika jeste funkcija obavještavanja odgovarajućih državnih struktura, jer bez tačne, precizne i potpune obavještenosti niti jedna politička vlast ne može donostiti relevantne odluke, posebno one na vanjskopolitičkom planu; • Različiti sigurnosni izazovi, neophodnost održavanja stabilnog političkog i sigurnosnog stanja, kreiranje vanjske politike zahtjevaju poznavnaje/posjedovanje informacija o svim sferama života i rada drugih država; • Relativna samostalnost; • Specijaliziranost;

  8. Integralna definicija • Obavještajnu službu možemo definirati kao specifičnu, specijaliziranu visokoprofesionalnu i relativno samostalnu instituciju društva koja u skladu sa zakonom datim ovlaštenjima i korištenjem posebnih legalnih i tajnih metoda i sredstava na sistematski način prikuplja štićene relevantne obavještajne podatke i druge informacije o planovima i namjerama drugih država ili njihovih pojedinih institucija , koji su potrebni za oblikovanje, kreiranje i vođenje i globalne politike naročito na vanjskopolitičkom planu; te štiti vitalne interese vlastite države , tako što otkriva, prati, izučava i onemogućava djelovanje stranih obavještajnih službi. • Iz ove definicije je vidiljivo da obavještajna služba: • - ima obilježja tajnosti; • - da su mjere preventivnog karaktera temeljna funkcija njenog djelovanja;

  9. Koristi dostignuća nauke i tehnologije; • Primjenjuje specifične metode; • One su profesionalizirane, specijalizirane i visoko obrazovane institucije.

  10. Istorijski razvoj obavještajne službe

  11. Stari vijek • U više naučnih i publicističkih radova se ističe da genezu obavještajne djelatnosti možemo pratiti još od biblijskih knjiga; • Ističe se naime činjenica da se obavještajnim radom služio i Mojsije kako bi došao do značajnih saznanja vojne i ekonomske prirode, radi donošenja odluke o pohodu na obećanu zemlju Nanan; • Postoji opća saglasnost da su se prvi zapisi o korištenju obavještajnih podataka pojavili u 7. stoljeću p.n.e; • U 7.s p.n.e. otkrivene su arhive u Ninivi i Kojundžiku, što ukazuje na činjenicu da se poseban značaj pridavao vanjskopolitičkoj akciji, odnosno osvajanjima, što je bilo nezamislivo bez obavještajnih podataka; • Diplomatije/diplomatski predstavnici su bili nosioci obavještajne djelatnosti; • Zemlje koje su se u 7. stoljeću p.n.e. koristile obavještajnom komponentom su Stara Indija, Persija, Asirija. • Asirija je prednjačila sa obavještajnom komponentom, ona je prva koja koristila obavještajne podatke u sklopu obavljanja diplomatskih zadataka, što joj je omogućilo brojne pobjede i primarnu ulogu u međunarodnim odnosima tadašnjeg doba.

  12. Antička Grča se koristila obavještajnim faktorom; • Kao što se zna, antička Grčka je bila podijeljena na 150 država-polisa, tako da su veliki teritorij, nemogućnost ovladavanjem istim, unutrašnji nemiri, međusobni sukobi uslovili potrebu da je svaka imala svoje zakone i pravni sistem, što je impliciralo organiziranje i obavještajne djelatnosti; • Međutim, u tom periodu obavještajna djelatnost nije imala razvijenu formu: ovisila je od vladajućih struktura, odnosno njihovih ciljeva na vojnom i političkom planu, tako da je obavještajna komponenta funkcionirala u skladu sa tadašnjim običajima i tradicijom; • Pored unutrašnje sigurnosti, posebna pažnja se poklanjala i suprotstavljanju vanjskim prijetnjama, što ukazuje na značaj obavještajne komponente. • Atinjani su prednjačili sa obavještajnom komponentom, što im je upravo omogućilo vodstvo na ekonomskom, političkom i vojnom planu dugi niz godina; • Nosioci obavještajne djelatnosti u staroj Grčkoj su diplomatski predstavnici, mnogi vladari kao što su Aristotel, Kimon, Perikle su se pored obavljanja zadataka političke- diplomatske prirode bavili i obavještajnim radom.

  13. Upravo odsustvo boljih i u praktičnoj formi organiziranih obavještajnih snaga se može identificirati kao uzrok propasti grčkih država; • U vrijeme ekspanzije rimskog carstva smatrano je da nije neophodno posjedovanje informacija o protivniku, što je imalo za posljedicu brojne poraze rimskih imperatora; • Julije Cezar se korsitio obavještajnim podacima koji su mu bili snažna potpora u osvajanjima; bio je sklon slanju uhoda u protivničke redove u cilju njihovog dezinformisanja; • Tiberije i Domicijan su razvili snažnu mrežu agenata čiji je temeljni zadatak bio da prate sumnjive osobe, te na taj način prikupljaju informacije o njima. Oni su nazvani informatorima, odnosno deljatorima; • U to vrijeme korištene su zastarjele metode obavještajnog rada, kao što je slanje uhoda u protivničke redove, slanje golubova- glasonoša i drugih obučenih ptica, dezinformisanjue protivnika o vlastoj snazi; • Egipat je također veliki značaj pridavao obavještajnom faktoru. U starom Egiptu obavještajna djelatnost je bila povjerena najelitinim vojnim snagama- Moharima;

  14. Zadatak Mohara je bio da se u mirnodobskom periodu ubacuju u protivničke redove i na taj način prikupljaju podatke koje su proslijeđivali faraonu; • Na osnovu tih podataka su se izrađivali planovi za ratne operacije; • To je predstavljalo ključnu kariku u vojničkim pobjedama, tako da su svi prikupljeni podaci bili u funkciji prosperiteta i razvoja u svim oblastima egipatske države;

  15. Srednji vijek • Raspadom antičkog robovlasničkog društva i Rimskog carstva, od 5. stoljeća nastaje novo doba, koje karakterizira novo društveno uređenje- feudalizam. • Crkva i religija su osnovna društvena nadgradnja tog doba; • U feude-zemljišne posjede su bile inkorporirane vojne, policijske, pa samim tim i obavještajne funkcije; • Prisutna dva vida moći: kondigna i konpenzacijska moć; • Značajni predstavnici ovog doba su Toma Akvinski i Aurelije Augustin. Oni su dali snažan dopirnos razvoju političke misli, što je imalo utjecaja na uspostavljanje i razvoj obavještajnog faktora; • Sve funkcije su bile objedinjene u jednoj ličnosti; • Države koje su u ovom periodu imale snažno razvijenu obavještajnu komponentu su Vizantija, Germanska imperija i Papska država; • Prednjačila je Vizantija, koja je usvaršila metodu dezinformisanja stranih predstavnika: stvarala je naime uvjerenje o svojoj enormnoj snazi, organizirala je carske prijeme u cilju uvjerevanja protivnika u vlastitu moć, što je prolongiralo njenu propast. • Papska država je imala širi prostor za djelovanje, korisitila je široke mase vjernika kao izvore informacija, služila se neprimjerenim metodama i sredstvima ( razni vidovi nasilja, lukavstva, falsifikata)

  16. Novi vijek • Raspadom feudalizma i pojavom renesanse nastaje epoha građanske političke misli; • Razdoblje zrelog feudalizma, a posebno nastanka građanske klase koincidira sa istorijskim oblikovanjem (nacionalnih) država; • Politika se posmatra kao društvena realnost; • Međutim uprkos tim promjenama, osnovni oblik političkog sistema je oligarhija sa naglašenim elementima despotizma i apsolutizma; da se zaključiti da je država smaovolja pojedinca; • Nije bilo mjesta demokratiji, dakle vladalo se upotrebom političkog nasilja; • Dolazi do ustroja apsolutističkih monarhija: vlast skoncentrisana u rukama monarha od vojske, policije, pa do obavještajne djelatnosti; • Sve više se afirmira špijunaža; • Sva lica koja su bila zadužena za obavještajnu djelatnost odgovarala su monarhu; • U režimima apsolutnih monarhija obavještajna služba je bila u funkciji zaštite postojećeg poretka, samim tim poprimila je obrise političke obavještajne službe;

  17. FAKTORI TRANSFORMACIJE OBAVJEŠTAJNE DJELATNOSTI U OBAVJEŠTAJNU SLUŽBU(XIV-XIX) • geografska otkrića i prva kolonijalna osvajanja • ustrojavanje apsolutističkih monarhija • diplomatija • bankarstvo • Francuska buržoaska revolucija • razvoj kapitalizma • građanski ratovi u SAD-u • kolonijalizam i imperijalizam • ekspanzija nauke i tehnike

  18. Francuska buržoaska revolucija je imala najveći uticaj na razvoj obavještajne službe: srušen je dvorski apsolutizam, čime je srušena ekonomska i politička dominacija plemstva. Moderna obavještajna služba je dakle tekovina buržoaske revolucije i karakterizira je sljedeće • javlja se kao stalni specijalizirani organ države sa obavještajnom funkcijom • obavještajna djelatnost postaje sve obimnija, a njeni metodi raznovrsniji • obavještajnu službu ne interesiraju samo vojna i politička saznanja već se njen domet širi na ekonomske i druge oblasti • obavještajna služba se počinje baviti mnogim neobavještajnim pitanjima kao što su propaganda, terorizam, državni udari, pučevi itd

More Related