Veranderend sociaal domein

1. Veranderend sociaal domein Ontwikkeling zorg algemeen Betekenis voor de lokale schaal Belangrijke keuzes voor gemeenten Tot slot Voorbeelden Inleiding voor gemeenten 12 augustus 2013 Stoa Organisatieadviseurs, Willem Schoof

2. 1. Cijfers zorg algemeen Uitgaven zorg cbs definitie 1. ontwikkelingen zorg algemeen Bron alle figuren: zorgbalans 2012

3. 1. ontwikkelingen zorg algemeen

4. 1. ontwikkelingen zorg algemeen

5. Groei trendmatig 2010-2040 • ruim 13% BBP wordt 22% 2040 • 23,5% 1,5 modaal wordt 35% 1. ontwikkelingen zorg algemeen Bron: CPB

6. Zorg in de gevarenzone 1. ontwikkelingen zorg algemeen • Geen politieke ruimte om collectief uit te breiden (stijging arbeidskosten slecht voor de economie, verdringing andere collectieve uitgaven) • Geen politieke ruimte om privaat (veel) uit te breiden • Voor veranderingen: geen instemming kiezers

7. 2. Geld lijkt niet het eerste probleem • Nyfer • ZonMw • Booz&Company • GuptaStrategists • Invoorzorg! • Reke 1. ontwikkelingen zorg algemeen

8. Nyfer: Nederland kan 2,5% bbp (15 miljard) besparen zonder in te leveren op de kwaliteit. • ZonMw: vindt projecten in elke sector waar kostenbesparingen kunnen worden behaald zonder verlies van kwaliteit. • Booz&Co: besparing mogelijk van € 4 tot 8 miljard van de naar schatting € 30 miljard uitgaven in de curatieve zorg. • Gupta: de VVT-sector kan 1 tot 2,8 miljard euro efficiencywinst boeken als alle instellingen zouden produceren tegen de kostprijs van de meest efficiënte zorgverlener. • In voor zorg!: Organisaties in de langdurige zorg kunnen de zorgkosten per cliënt met 14 procent terugdringen. 1. ontwikkelingen zorg algemeen

9. 3. De organisatie is deel van het probleem/de oplossing 1. ontwikkelingen zorg algemeen Nyfer Booz&co Ecoris Leeuwarden

10. Nyfer, negatief • De zorgsector is een conglomeraat van instellingen met ieder een eigen ……….. • Functies als zorgcoördinator….. worden soms/niet/niet helemaal ingevuld. Hangt af van goedwillendheid betrokkenen1) • Financiering idem versnipperd 1): schatting RvZ ca 1 miljoen mensen met complexe problematiek 1. ontwikkelingen zorg algemeen

11. Booz&Co, positief (ziekenhuis) • Vermindering overbehandeling • Vergroten betrokkenheid patiënten bij behandelkeuzes • Verbeteren organisatorische inrichting door: • Integrale diagnostiek en behandeling • Integrale begeleiding chronisch zieken • Verschuiven/versterken eerste lijn • Concentratie gespecialiseerde monodisciplinaire behandelingen 1. ontwikkelingen zorg algemeen

12. Ecoris, buurtteams Utrecht 1. ontwikkelingen zorg algemeen

13. Frontlijnteams Leeuwarden • Uit de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse blijkt dat 4 jaar frontlijnteam in Heechterp-Schieringen een positief maatschappelijk saldo heeft opgeleverd van ruim 2 miljoen euro. • De grootste financiële winst is gelegen in het voorkomen van escalaties – en dus dure interventies - en het overbodig maken van inzet van andere hulpverleners. 1. ontwikkelingen zorg algemeen

14. 4. De klant is deel van het probleem/de oplossing • Leunend en steunend versus zelfregie, eigen verantwoordelijkheid, aanspreken/versterken eigen netwerk • Preventie en meer zelf doen • Zie buurtteams Utrecht en frontlijnteams Leeuwarden 1. ontwikkelingen zorg algemeen

15. Kanttekening • Als het makkelijk was, was het al lang gebeurt: • Onderzoek 90-er jaren: omvang van de informele zorg – mantelzorg en vrijwillige zorgverlening – vele malen groter dan die van de professionele hulp en dienstverlening (Movisie) • Mensen zonder netwerk zijn niet voor niets zonder netwerk • Jaren 50 zijn voorbij 1. ontwikkelingen zorg algemeen

16. 5. Toch is ook geld een deel van de oplossing M.n. voor ouderen/meer vermogenden: • Emeritus • Zaupair • Vermogen in ruil voor zorg 1. ontwikkelingen zorg algemeen

17. De Zaupair kost op jaarbasis circa € 36.000,-. Dat is aanzienlijk minder dan de kosten in een verpleeg- of verzorgingshuis voor de cliënten die gebruik maken vaan ZZP 3 - 5, die inclusief huisvestingskosten gemiddeld € 62.500,- bedragen. Uit: Rapport ouderenzorg, KiwaCarity, 2013

18. 6. Dus: zorg vraagt om Omvattende herstructurering waarbij trefwoorden zijn • verhoging interne effectiviteit/efficiency • meer samenhang en samenwerking, binnen en buiten de zorg • andere verhouding burger-instelling-overheid: • Verbetering zelfzorg • Versterking mantel- en vrijwilligerszorg • meer preventie • meer privaat geld 1. ontwikkelingen zorg algemeen

19. En dat is precies wat gaande is. Bezuinigingen nu alleen nodig omdat herstructurering zaak van lange adem is. • Tegelijk: • Afbouw verzorgingsstaat • Opkomst nieuwe burger 1. ontwikkelingen zorg algemeen

20. II. Betekenis voor de lokale schaal Bezien aan de hand van de opvattingen van twee belangrijke spelers: • Rijk • RvZ

21. Rijk • Cruciale uitvoerende rol gemeenten bij samenhangende herstructurering van • Zorg • Jeugd • Participatie • Welzijn • Huisvesting (?) II. betekenis voor de lokale schaal

22. Inzet rijk in deelakkoorden - met GGZ, eerste lijn, tweede lijn - op versterking lokale positie en samenhang: • wijkverpleegkundige • geld en nadruk substitutie/anderhalve lijn • populatiegerichte bekostiging Met deze inzet verbindt rijk cure en care. Uitvoering zorgverzekeraars.

23. RvZ, regie aan de poort, 2012 De Raad ziet twee oplossingsrichtingen: • Ten eerste moet de gemeente de urgentie van meervoudige problematiek lokaal zichtbaar maken, en is zij aan zet om de basiszorg lokaal te organiseren • Ten tweede vormen wijkgerichte multidisciplinaire basiszorgteams de kern van de aanpak, met huisartsenzorg, verpleegkundige zorg en maatschappelijk werk als kerndisciplines. II. betekenis voor de lokale schaal

24. Essentie • Gemeenten hebben niet alleen drie decentralisaties op hun bord, maar hebben een verantwoordelijkheid om het sociale domein opnieuw te organiseren: transitie én transformatie II. betekenis voor de lokale schaal

25. 2. Om dat goed te doen is ook verbinding cure-care noodzaak1) en dus coalitie met zorgverzekeraar onmisbaar • (en is meer invloed op corporaties gewenst) 1): Zuidzorg neemt gezondheidscentrum De Bolzen over. Gezondheidscentrum Roerdomplaan schrijft welzijnsrecepten voor. II. betekenis voor de lokale schaal

26. III. Belangrijke keuzes voor gemeenten • Positie gemeente op sturing en samenwerking • Breedte, hoogte, diepte en kleur sociaal domein III. Belangrijke keuzes vooraf

27. Stade-model: Toepassing bij Ontwikkeling Toegang Uitvoering 1. Positiekeuze gemeente op sturing en samenwerking III. Belangrijke keuzes vooraf

28. 2. Sociaal domein • Breedte • Hoogte • Diepte • Kleur III. Belangrijke keuzes vooraf

29. 2.1. Breedte (horizontale samenwerking) Wmo, jeugd, participatie, Wzv huisarts en wijkverpleegkundige? Samenlooponderzoek? • ontwikkeling, toegang, uitvoering? • model: coordinator plus specialisten vs generalisten • mandatering (van indicatie tot bekostiging) • klantomvang (40.000 A’dam, 5.000 Venlo) • relatie teamleden en aanbieders III. Belangrijke keuzes vooraf

30. 2.2. Hoogte (eerste en anderhalve lijn) Gemeente kan niet om keuze heen. Vereist samenwerking zorgverzekeraar. III. Belangrijke keuzes vooraf

31. 2.3. Diepte (nulde lijn en rol burgers) • versterken eigen kracht/informele zorg (Rode Kruis vsWehelpen.nl, Sharecare) • uitgebreide dienstenstructuur • preventie • coöperaties/burgerinitiatieven (niche voor kleinere gemeenten?) III. Belangrijke keuzes vooraf

32. clientvolgende bekostiging. De meerderheid van de Nederlanders wil graag zelf over zijn zorgbudget beschikken en hieruit de zorg thuis of in het verpleeg- of verzorgingshuis regelen en betalen. Uit: ‘Trendwatch Zorgconsument 2012’, Motivaction/ActiZ. III. Belangrijke keuzes vooraf

33. 2.4. Kleur: samenwerking met bedrijfsleven? • buurtwerkbedrijf • buurtwasserij en strijkservice • preventieprogramma’s met fitness en lokale supermarkten III. Belangrijke keuzes vooraf

34. IV. Tot slot IV. Tot slot • Dit type verandering niet insteken vanwege persoonlijke visies of algemene ideeën. Het moet genoeg opleveren om op te wegen tegen de grote en langdurige inspanning. Dus: MKBA opstellen, effecten uitonderhandelen en volgen.

35. V. Voorbeelden V. Voorbeelden Eerste voorbeeld: Coalitie slimme zorg, een samenwerkingsverband in Eindhoven van zorggroep PoZoB, zorggroep DOH, verzekeraar CZ, verzekeraar VGZ en cliëntenorganisatie Zorgbelang Brabant. Het betreft 150.000 verzekerden van VGZ en 150.000 verzekerden van CZ die ingeschreven staan bij huisartsen van PoZoB en DOH in de omgeving van het Anna Ziekenhuis, het Maxima medisch Centrum en het Catharina Ziekenhuis. Samen genereren zij 660 miljoen aan zorguitgaven in de basisverzekering.

36. V. Voorbeelden Vijf peilers onder slimme zorg: • Samenwerking: 1e, 2e lijn, lokale overheid, welzijn, GGD • Versterking 1e lijn: verwijzen, substitutie, bevorderen zelfredzaamheid • Zorg op maat • Ontzorgen: zelfmanagement • Nieuwe economische prikkel: als totale zorgkosten kunnen worden verminderd ontvangen verzekerden, verzekeraars en zorgverleners elk een derde van de besparingen.

37. V. Voorbeelden Tweede voorbeeld: inkoopkader AWBZ wijknetwerken VGZ. Kenmerken: • Een wijknetwerk bestaat uit een zorgnetwerk en een bewonersnetwerk met als spil een wijkteam • Samenstelling van het wijkteam (afh van wijk): wijkverpleegkundige, opbouwwerk, huisarts • Wijkteam heeft budgetverantwoordelijkheid • Daarvoor heeft het wijkteam mandaat vanuit Wmo, AWBZ en Zvw.

38. V. Voorbeelden • Regievoerende/financierende partijen (gemeenten, zorgkantoor, verzekeraar) maken hiervoor afspraken (convenant) • Het wijkteam pakt zelf hulpvragen van complexe aard op. De meer eenvoudige hulpvragen worden door het zorgnetwerk onder verantwoordelijkheid van het wijkteam opgepakt. VGZ is nog in bespreking met gemeenten. Constructie levert o.a. juridische problemen.

39. Derde voorbeeld: de Bekkerie Venlo, een samenwerking van ondernemers en zorginstellingen: • bakkerij • chocolaterie • VVV-bibliotheek • lunchroom/catering Personeel o.a. vanuit zorginstellingen en participatietrajecten