8 Det politiske systemet i Noreg

1. 8 Det politiske systemet i Noreg

2. Maktfordeling • I Noreg har vi ei tredeling av makta: • - Stortinget er den lovgivande makta. • - Regjeringa er den utøvande makta. • - Domstolane er den dømmande makta.

3. Politiske parti • Eit politisk parti er ein organisasjon som består av ei gruppe menneske med felles politiske synspunkt. • Det politiske systemet vårt føreset at det finstpolitiske parti.

4. Politiske parti • Vi stemmer på parti ved val. • Representantarfrå partia blir valde til Stortinget, fylkestinga, kommunestyra og Sametinget.

5. Politiske parti • Partia byggjer politikken sin på ideologiar. • Ein ideologi er eit tankesystem eller ein idé som seier korleis samfunnet skal styrast, og kva verdiar ein meiner er viktige for samfunnet.

6. Stortinget • Stortinget er den norske nasjonalforsamlinga og skal ta avgjerder på vegner av folket. • Stortinget er den lovgivande makta. • I tillegg har Stortinget løyvande makt.

7. Oppgåvene til Stortinget • Å vedta lover. • Å vedta statsbudsjettet, det vil seie å fastsetje inntekter (skattar og avgifter) og utgifter (løyve pengar). • Å kontrollere regjeringa og statsadministrasjonen.

8. Parlamentarismen • Stortinget er parlamentet vårt (parlament er det same som nasjonalforsamling). • Det partiet eller dei partia som får flest stemmer, skipar regjering.

9. Parlamentarismen • Regjeringa står ansvarleg overfor Stortinget. • - Regjeringa kan ikkje få gjennomført ein politikk som ikkje har støtte av eit fleirtal av stortingsrepresentantane. • Parlamentarismen blei innført i 1884. • - Innføringa førte til at kongen og regjeringa mista makt, og at Stortinget fekk meir makt.

10. Regjeringa • Regjeringa skal sørgje for at det Stortinget vedtek, blir gjennomført. • Regjeringa er altså den utøvande makta i Noreg. • Regjeringa består av statsrådane eller ministrane. • Sjefen for regjeringa er statsministeren.

11. Oppgåvene til regjeringa • Å dra opp hovudlinjene for politikken, komme med forslag til saker som skal opp i Stortinget og førebu desse sakene. • Å sørgje for at det Stortinget har vedteke, blir gjennomført.

12. Oppgåvene til regjeringa • Å lage utfyllande reglar og forskrifter til dei lovene som Stortinget vedtek. • Å leie utanrikspolitikken. • Å ha ansvar for drift av bedrifter som staten eig.

13. Lokaldemokratiet • Idé: i ein del saker er det dei som står nærmast situasjonen, som bør avgjere. • Du skal ha meir å seie i saker som angår deg, fordi du bur akkurat der du bur. • Lokaldemokratiet i Noreg er organisert i fylkeskommunar og kommunar.

14. Fylkeskommunen • Noreg er delt inn i 19 fylkeskommunar. • Vi vel representantar til Fylkestinget. • Ved sida av Fylkestinget er det også ein fylkesadministrasjon under leiing av fylkesrådmannen.

15. Oppgåvene til fylkeskommunane • Ansvar for dei vidaregåande skolane i fylket. • Ansvar for samferdsel. • Næringsutvikling og kultur- og miljøsaker.

16. Kommunen • Oppgåvene til kommunen omfattar: • Grunnskolar • Barnehagar • Sjukeheimar • Heimetenester • Vatn og kloakk • Kommunale vegar • Ungdomsarbeid • Bibliotek • Kulturaktivitetar

17. Inntektene til kommunen • Inntektene til kommunen: • Skatt og avgifter. • Pengar frå Stortinget.

18. Styring av kommunen • Dei som styrer kommunen, er valde inn i kommunestyreteller bystyret. • Ordførarener den øvste leiaren i ein kommune. • Ordføraren leier kommunestyremøta og representerer kommunen utetter. • Kommunestyret er det øvste styringsorganet i kommunen og avgjer alle større saker.

19. Styring av kommunen • Formannskapet (minst fem kommunestyrerepresentantar) førebur saker til kommunestyret og kan gjere vedtak i saker. • Kommunestyret kan opprette faste utval og råd, for eksempel helse- og sosialutval og undervisningsutval.

20. Styring av kommunen • Oslo og Bergen har valt ein parlamentarisk styringsmodell i kommunen. • Bystyret vel eit byråd som står ansvarleg overfor bystyret. • Byrådet blir ei slags «regjering» i kommunen. • Byrådet må ha tillit frå eit fleirtal av representantane i bystyret.

21. Sametinget

22. Sametinget • Sametinget er det folkevalde organet til samefolket i Noreg. • Målet for Sametinget er å sikre ei rettferdig behandling av samane.

23. Sametinget • I 1987 kom samelova, som sikrar samefolket status som urfolk, med dei rettane som følgjer med. • Den samiske befolkninga i Noreg har mellom anna rett til å bli hørt i saker som er viktige for samane.

24. Sametinget • Sametinget har rett til å uttale seg i alle saker som gjeld den samiske befolkninga. • Fråsegnene frå Sametinget skal vektleggjast, jamvel om Sametinget ikkje har avgjerdsmakt.

25. Sametinget • Det blir halde val til Sametinget kvart fjerde år. • Sametinget vel ein leiar som har tittelen Sametingspresident.