Piotr Bednarek Podatek dochodowy i umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania

1. Piotr Bednarek Podatek dochodowy i umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania Poznań, 28 listopada 2006 r. Projekt finansowany przez Komisję Europejską oraz Ministerstwo Nauki i Informatyzacji

2. Podstawa prawna • Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) • Dwustronne umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania.

3. Dwa rodzaje obowiązku podatkowego • NIEOGRANICZONY obowiązek podatkowy – istnieje w kraju stałego miejsca zamieszkania i oznacza, iż w tym państwie należy rozliczyć podatkowo wszelkie dochody, uzyskane gdziekolwiek na świecie. • OGRANICZONY obowiązek podatkowy – istnieje w kraju, w którym przebywamy czasowo i uzyskujemy tam dochody. Obowiązek ten oznacza, iż dochody uzyskane na terytorium danego państwa zawsze winny być rozliczone podatkowo także w tym państwie.

4. Obowiązek podatkowy, a konieczność zapłaty podatku • Żaden z dwu obowiązków podatkowych nie oznacza automatycznie konieczności zapłaty podatku w danym państwie. Oznacza jedynie, iż określone dochody podlegają ustawodawstwu danego państwa, a tym samym zwolnieniom podatkowym przez to ustawodawstwo przewidzianym. • Ponadto, wpływ na faktyczną konieczność zapłaty podatku mają także postanowienia poszczególnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

5. Zwolnienia podatkowe w polskiej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych – cz. I • Art. 21 ust. 1 pkt 39 stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są: • stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

6. Zwolnienia podatkowe w polskiej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych – cz. II • Art. 21 ust. 1 pkt 46 stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli: • a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, w tym również w przypadkach, gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy oraz • b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca - bez względu na rodzaj umowy - wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem.

7. Zakres obowiązywania polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych • Ustawa ta obejmuje wszystkie osoby, które w Polsce maja nieograniczony lub ograniczony obowiązek podatkowy, a tym samym jej postanowienia winny być stosowane także do polskich rezydentów uzyskujących czasowo dochody za granicą. • Polskie zwolnienia podatkowe nie mają zastosowania do podatków należnych obcym systemom prawnym.

8. Praktyka stosowania zwolnień przez polskie organa podatkowe cz. I • Doświadczenie wskazuje, iż przyznawanie zwolnień podatkowych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 39 i art. 21 ust. 1 pkt 46 UoPDOF nie jest jednolite na terytorium całego kraju. • O przyznaniu zwolnienia podatkowego decyduje wykładnia prawa zastosowana przez przedstawiciela organu podatkowego. • Na terytorium kraju spotkać można wykładnie skrajnie różne w stosunku do siebie, od akceptacji zwolnienia, po całkowitą negację.

9. Praktyka stosowania zwolnień przez polskie organa podatkowe cz. II • Najczęściej zgłaszane zarzuty organów podatkowych, w przypadku próby odmowy zastosowania zwolnienia podatkowego: • zwolnienie nie ma zastosowania w Pana/Pani przypadku, • zwolnienie dotyczy jedynie dochodów uzyskanych na terytorium RP, • nie jest stypendium dochód wypłacany na podstawie umowy o pracę, • Minister Edukacji Narodowej i Sportu nie ma prawa zwalniać nikogo z podatku, • środki finansowe z projektu, nie są środkami bezzwrotnej pomocy, • MF wydał interpretację zgodnie z którą z art. 21 ust. 1 pkt 46 mogą korzystać jedynie środki przedakcesyjne, a nie fundusze strukturalne.

10. Formy pytania urzędu skarbowego o wykładnię prawa cz. I • Wystąpienie przez podatnika z pytaniem do organów podatkowych jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem. • Możliwym jest pytanie ustne przy okazji rozmowy z urzędnikiem – ten rodzaj pytania nie wszczyna żadnej procedury podatkowej, daje natomiast możliwość dyskusji i pewnego rodzaju „negocjacji” opartej na dokumentach. Nie uzyskamy jednak pisemnej odpowiedzi, na której można byłoby się oprzeć w przyszłości. • Możliwym jest także wystąpienie do naczelnika właściwego US z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego.

11. Formy pytania urzędu skarbowego o wykładnię prawa cz. II • Podstawą do wystąpienia z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego jest art. 14a Ordynacji podatkowej. • Naczelnik właściwego US ma 3 miesiące (w przypadkach szczególnie zawiłych – 4 miesiące) na wydanie interpretacji. • Wydana interpretacja wiążę urząd, z którego pochodzi ale od momentu złożenia wniosku podatnik uczestniczy w oficjalnej procedurze, co w przypadku interpretacji negatywnej może okazać się pewnym problemem.

12. Umowy bilateralne, a zwolnienia podatkowe za granicą cz. I • Dwustronne umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania pozwalają nie tylko uniknąć zapłaty podwójnego podatku od tego samego dochodu ale i w wielu wypadkach przewidują całkowite zwolnienie podatkowe w tym drugim państwie, w którym wykonywana jest czasowa praca naukowo-badawcza. • Stosowne postanowienia zawarte są najczęściej w art. 20 lub art. 21 takiej umowy

13. Umowy bilateralne, a zwolnienia podatkowe za granicą cz. II • W przypadku umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i zawartych w nich zwolnieniach podatkowych, problem może polegać na tym, że organa podatkowe poszczególnych państw jak również instytucje przyjmujące, często nie mają świadomości istnienia tych zwolnień. • W takim wypadku należy, w chwili pytania o zastosowanie zwolnienia podatkowego, przedłożyć stosowną umowę osobie, do której kierowane jest pytanie.

14. Zwolnienia podatkowe w innych państwach • Poszukując odpowiedzi na pytanie ile podatku należy zapłacić za granicą, nie można zapominać o zwolnieniach podatkowych wynikających z wewnętrznego prawa danego państwa, w którym praca ma być wykonywana. • Możliwym jest, że zwolnienie takie zostanie zastosowane dopiero w chwili, kiedy o nie zapytamy, a nie automatycznie – zależy to od kraju i instytucji.

15. Uwagi końcowe • Planując rozpoczęcie zagranicznej pracy naukowo-badawczej lub przyjęcie naukowca z zagranicy w Polsce, należy jak najwcześniej uzyskać możliwie najwięcej informacji o prawno-administracyjnej stronie realizacji projektu. • Należy mieć na uwadze, że prawno-administracyjne aspekty projektu mogą być nie mniej czasochłonne niż zadania związane z merytoryczną jego stroną. • Zadając pytania instytucjom państwowym należy bardzo dokładnie określić stan faktyczny w sprawie oraz wskazać przepisy, z których wywodzimy nasze twierdzenie.

16. Przydatne adresy internetowe • www.zus.pl – Zakład Ubezpieczeń Społecznych • www.mf.gov.pl – Ministerstwo Finansów • www.mz.gow.pl – Ministerstwo Zdrowia • www.msz.gov.pl – Ministerstwo Spraw Zagranicznych • www.nfz.gov.pl- Narodowy Fundusz Zdrowia • www.kpk.gov.pl – Krajowy Punkt Kontaktowy • www.eracareers-poland.gov.pl – Portal dla Mobilnych Naukowców • http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html – baza aktów prawnych strony sejmowej

17. Krajowe Centrum Informacji dla Naukowców Anna WIŚNIEWSKA ul. Świętokrzyska 21 Lidia JANICKA 00-049 Warszawa Piotr BEDNAREK tel.: (+48 22) 828 74 72 Marta MUTER e-mail: mobility@kpk.gov.pl