Su Ürünleri Yetiştiriciliğinde Canlı Yemler

1. Su Ürünleri Yetiştiriciliğinde Canlı Yemler Prof. Dr. Nilsun DEMİR

2. Canlı yem nedir? • Balık ve larvaların doğal beslenme tipine benzer şekilde düzenlenen ve besin gereksinimlerini karşılayan canlılardır. • Mikroalg • Rotifer • Su piresi • Artemia

3. MİKROALG • Mikroalgler, çeşitli taksonomik gruplara ait tek hücreli, ökaryotik ve planktonik alglerdir.

4. Mikroalgler, kabuklu su canlılarının ve bazı balık larvalarının ilk besinidir. Ayrıca, balık beslemede kullanılan rotifer, cladocera veya copepodların besinini oluşturması dolayısıyla fitoplankton üretimi büyük önem taşımaktadır. • Mikroalg yerine hazır yemler kullanılmasına yönelik tüm çalışmalara rağmen ticari öneme sahip balık, yumuşakça ve kabukluların çoğunun yetiştiriciliği, hala canlı yem olarak mikroalg kullanımı ve üretimine bağlıdır. • Su ürünleri üretiminde mikroalgler, yumuşakça ve kabuklu larvalarının beslenmesinde direkt olarak kullanılırken, balık yatiştiriciliğinde ilk yem olan zooplanktonların beslenmesinde indirekt olarak kullanılırlar.

5. Saf Kültür Temini • Mikroalgler 2 kaynaktan karşılanabilir; - Plankton yetiştiriciliği ile uğraşan kuruluşlardan hazır olarak - Doğal ortamlardan plankton kepçesi ile toplanarak

6. Mikroalg Üretim Sistemleri • Ekstansif alg üretimi, doğal fitoplanktonun su ürünleri üretiminde kullanılmasıdır. • İntensif alg üretiminde belirli mikroalglerin saf kültürleri kullanılır. • Yarı-intensif üretim, doğal fitoplankton patlamalarının teşviki • Dünyanın çeşitli yörelerinden izole edilmiş yaklaşık 40 farklı alg türü intensif olarak yetiştirilmektedir.

7. Ekstansif üretim • Bir m3’ ten büyük hacimlerde yapılan plankton kültürüdür. • Deniz suyunun zenginleştirilmesi için çok ucuz kimyasal maddeler, suni gübreler ve ekmek mayası kullanılır. • Suyun kuvvetli havalandırılması gerekir. Labaratuvar ortamında çoğaltılan algler derinliği 1-2 metre tanklara aşılanırlar bu sistemde de 7 gün sonunda konsantrasyon 2,4x106/ml hücreye ulaşır.

8. İntensif Üretim • Kuluçkahaneler gibi belirli bir alg türünün az miktarlarda kullanıldığı yerlerde, kültürler kapalı test tüpleri, Petri kutuları, erlenler, birkaç litrelik kaplar, steril olmayan akvaryum ve plastik torbalardan birkaç yüz litrelik tanklara kadar değişen kaplarda yapılır.

9. Büyük çaplı alg üretiminde; tanklar, birkaç metrekareden birkaç hektara kadar değişen boyutta havuz ve göletler kullanılmaktadır. Bu havuz ve göletler doğal veya insan yapısı olabilir. Dipleri, asfalt, beton veya polietilen, polivinilklorit sentetik maddelerle kaplanabilir. Tanklar, genellikle dikdörtgen, kare, yuvarlak, yer seviyesinde veya kazılarak yerleştirilmiş, beton, fiberglas, plastikle kaplanmış olabilir. Kültürlerin derinliği 0,25-1 m arasında değişir ancak 1,5 m’de olabilir. • Alg üretim sistemlerinin, tankların tamamen ve hızla boşaltılmasını sağlayacak bir drenajı bulunmalıdır. Böylece temizleme işlemi kolaylaşır.

10. Büyük çaplı üretimde ise çarklar, hava pompaları veya jet pompaları kullanılabilir. 1 m derinliğinde 100 m2’lik bir üretim biriminin saatte 5 dakika kadar karıştırılması yeterlidir.

11. Tek hücreli alg kültürlerinde üretim küçük hacimlerde başlar ve hacim adım adım artırılır. Stok kültürler ticari olarak alınabilir. • Alg kültürlerinde aşı, 105-106/ml’lik bir başlangıç hacmi yeterlidir. • Alg patlamalarının teşvikinde ise yapay aşı gerekmez. İçinde fitoplankton olan deniz suyu, sadece büyük predatörlerin yok edilmesi için kabaca süzülerek pompalanır ve besin maddelerinin eklenmesiyle çeşitli türler sayıca artarlar. Işık ve sıcaklık koşullarına bağlı olarak genellikle 2-10 gün içinde doğal fitoplankton patlamaları gerçekleşir

12. Zenginleştirme • Küçük çaplı alg üretiminde kullanılan; makro besin elementleri, mikro besin elementleri, vitaminleri kapsayan ve pahalı, kompleks ortamlar • İnorganik kimyasallardan N, P, Si tuzları gibi makro besin elementleri bulunur ve büyük çaplı alg yetiştiriciliğinde veya doğal alg patlamalarının teşvikinde kullanılır. • En çok kullanılan gübreler, amonyum sülfat, amonyum klorit, potasyum nitrat, kalsiyum nitrat, superfosfat, amonyum nitrat ve sıvı silikatlardır. Örneğin, Japonya’da Porphyra üretiminde ticari gübreler kullanılır. Bu amaçla, bir ton deniz suyuna 50 g üre ve 5 g süperfosfat katılır.

13. Torbalarda mikroalg kültürü

17. Rotiferler • Yaklaşık 1700 türütanımlanmışfakatbunlardan % 5’den dahaazıdenizveacısulardaneldeedilmiştir. Rotiferlerinhepsimikroskobiktir. Büyüklükleri 40µ’dan2,5mm.’e kadardeğişir. Rotiferlersuculveyarısuculhabitatlardaçokçeşitliolarakbulunur. • Nemlitopraklarda, gölveplajlarınkumtaneleriarasındatropikdenizbölgelerindekiküçükkayaçatlaklarındahattamezarlıkçiçeklerininsaksılarındabulunurlar.

18. Brachionus plicatilis • Kök: Nemathelminthes veya Aschelminthes • Sınıf: Rotatoria • Takım: Monogononta • Aile: Brachionidae • Tür: Brachionus plicatilis

19. Rotiferler süzerek beslenen en küçük metazoanlardır. Yaklaşık 1000 hücreden oluşurlar ve büyüme hücre bölünmesi ile değil, plazma artışı ile gerçekleşir. Tipik dönerek hareketleri nedeniyle bu organizmalara Rotatoria adı verilmiştir. • Türlerin bir çoğu rektraktil bir ayakla substratlar üzerine yapışırken, Brachionusplacilisplanktonik, sesil olarak yaşam sürmeyen bir rotiferdir ve bu özelliği nedeniyle deniz balıkları yetiştiriciliğinde büyük önem taşımaktadır.

21. Rotifer kültüründe çevresel koşullar

22. Yüksek Yoğunlukta Rotifer Kültürü • Son yıllarda kütle üretimle yüksek yoğunlukta rotifer elde edilmektedir. Örneğin, aşağıda tanımlanan işlemle 1 m3’lük beş tankta günde bir milyar rotifer üretilebilmektedir.

23. Protokol • Aşı: 500 rotifer/ml, 4 gün sonra 1000 rotifer/ml hasat • Beş tank hazırlanır. • Çevresel parametreler Oksijen: 7-9 ppm’de tutulur, pH: 7,5-8,5 arasında tutulur, TAN: Toplam amonyak azotu < 6 mg/l NH3: < 1 mg/l Havalandırma: Kuvvetli olmalıdır. Tankın dibinden 15 cm yukarıda asılan hava taşlarıyla yapılır. Oksijen basmak için tankın ortasından inen bir hortum asılır.

24. Temizleme işlemleri günde üç kez yapılmalıdır: • Tuzaklar, hava hortumları ve taşları dışarı alınır, temiz su ile yıkanır • Havalandırma 10 dakika durdurulur ve tankın dipteki valvi açılarak sediment boşaltılır • Temizlenen tuzak, hava taşı ve hortumlar geri takılır.

25. Su Piresi Daphnia pulex • Phyllum: Arthropoda • Classis:Crustacea • Subclasis:Entomostraca • Ordo: Cladocera • Familya:Daphniidae • Genus:Daphnia

26. Daphnia yetiştiriciliği • Organik gübre ile: Su piresiyetiştiriciliğinde en yaygınorganikgübre at gübresidir. At gübresiyleyapılacaksupiresiyetiştiriciliğindesuyun m3’üne konulacaktazegübremiktarı 1,5 kilo olmasıtavsiyeedilir. Yetiştirmekabındakisuyun m3’üne 1,5 kilo olacakşekildetoplamsuiçintazegübrehesaplanır. • Tavukgübresiylebaşlangıçta m3’e 500 gr. vedahasonrada her 8-10 gündebir 250 gr. ilaveolacakşekildesupiresiyetiştiriciliğiyapılır. • Gübreileyapılansupiresiyetiştiriciliğindeeldeedilensonuçlar her zamantatminediciolmamaktadır. Başarısızlıkbüyükölçüdesukütlesindekiciddiproblemlerve filamentous alglerininfazlamiktardaüremesindenkaynaklanmaktadır.

27. Mineral Gübrelerle Yetiştiricilik • Mineral gübrelerbetondanyapılmışhavuzlardayapılansupiresiyetiştiriciliğiiçintavsiyeedilmektedir. Çeşitlidozları test edilenbugübrelerdentatminedicisonuçlaramonyumsülfatyahutamonyumnitratvesüperfosfatın ilk 7 günde 2 defakullanılmasıylaelde edilir.

28. Artemia salina • Class : Crustacea • Sub-class : Brachiopoda • Order : Anostraca • Family : Artemidae • Genus : Artemia

30. TuzlusuyengeciolarakbilinenArtemiasalina; genellikletuzlalardayumurtabırakanyumurtadançıktıktansonraçeşitlimetamorfozdönemlerigeçirdiktensonraerginbüyüklüğeulaşanbirkabuklutürüdür. Birgünboyuncatamamentatlısudayaşayabildiğigibi 5-15 ppt.’liktuzluluklardadabüyüyebilirler. Erginleri %1-27,5 tuzluluklarıtercihederler. 6-35° C sıcaklıklardayaşarlar. Oksijendüzeyi1 ppm’in altınadüştüğündeyaşayabilirler. • Başlıca protozoa, mikroalg,mayaveyabakterilerlebeslenenomnivorbircanlıdır.

31. Naupliidevresindekilarvası %40 oranında protein ihtivaettiğiiçinbalıkvekaridesyetiştiriciliğinde larval safhadaçokönemlibircanlıyemkaynağıdır. Yumurtalarıkurutozformundatuzlalardantoplanır. Vakumlukaplardabozulmadan 4-5 yılsaklanabilir.

32. Yumurtaların 200-300 µ çapında yumurtadan çıkan larvalar (nauplii) 0,4mm. erginleri 8-10 mm. uzunluğundadır. Bir dişi 100-300 arasında yumurta bırakır 1gr. yumurtada 150-300 bin adet bulunur.

33. YumurtalarındenizsuyundainkübasyonuylaArtemianaupliilarvalarınıneldeedilişioldukçabasityöntemlegerçekleştirilir.YumurtalarındenizsuyundainkübasyonuylaArtemianaupliilarvalarınıneldeedilişioldukçabasityöntemlegerçekleştirilir. • Kullanılacakdenizsuyununfilitrelerdensüzülerekyabancımaddelerdentemizlenmesigerekir .Yapılanhavalandırmaylayumurtalarınsuiçindeaskıdakalmasısağlanır.Su sıcaklığının 25-30°C, tuzluluğundoğaldenizsuyudüzeyindeolmasıistenir. pH 7,5-8,5 arasındatutulur. Metabolikyoğunluknedeniyle pH düşeceğinden 1,2 gr./lt. tekniksodyumkarbonatilaveetmeliortamda 2-4 ppm. düzeyindeerimiş O2 bulunmalıveyumurtayoğunluğulitrede 10 gr.’danaztutulmalıdır. En yüksekçıkışoranınıyakalayabilmeküzereçıkışkaplarıüzerindeyaklaşık 1000-2000 lüx. ‘lükaydınlatmasağlanmalıdır.

34. Dekapsülasyon • Artemia yumurtalarındaki dış kabuğu embriyoya bir zarar vermeksizin su almış yumurtaların kısa bir süre hipoklorit çözeltisi ile muamele edilmesi işlemidir.

35. Yumurtalar 25°C‘de tatlı su veya maksimum ‰35‘lik deniz suyunda 2 saat bekletilirler. Sıcaklık düştükçe su alma süresi uzar. Daha sonra yumurtalar 120 µ süzgeçle süzülür, yıkanır ve fazla suyun akması için bekletilir. Şişmiş yumurtaların daha uzun bekletilmesi çıkış randımanını etkiler. Bekletme zorunluluğu varsa O-4°C’ lerde buz dolabında bekletilmesi gerekir.