STRUKTURA E URGJENCAVE KIRURGJIKALE

1. STRUKTURA E URGJENCAVE KIRURGJIKALE ABCD

2. Menaxhimi • Menaxhimiinjepacienti me njeurgjencemjeksorekerkonvleresimteshpejte se bashku me trajtimin e pershtatshentekushteveqerrezikojnejeten ne kohenqeatodiktohen. Kjomundtearrihet duke perdorurnjemenyretestrukturuar. • Menyra e struktuaruarpermban: • VleresiminPrimardheRingjalljen • VleresiminSekondardheTrajtimin e Urgjences • Rivleresimin • KujdesinPercaktues

3. Kujto • Vleresimiparesorndihmon per teidentifikuardhetrajtuarçdorrezikimediat per jetendhetrajtuar ate menjehere , qe do tethote pa vonesedhe me prioritet • Pjesa me e madhe e Pacienteveakutemjeksore (75%) nukkaneprobleme immediate porvleresimiprimareshteikerkuar. • Vleresimiprimarduhetteperseritetmenjehere ne rast se gjendja e pacientitrendohetpapritur. Kjolejonringjalljen e hershmekardiopulmonare per tekthyergjendjen e rende.

4. Kujtese • Pasiçdogjendje immediate kercenuese per jeteneshteidentifikuaroseperjashtuar (vleresimiprimardheringjallja) me pas duhettemerrninjehistorikomprehensivedhenjeekzaminimsekondariploteduhettekryhet, pas çdotrajtimiurgjence. • Pacientiduhettevleresohetdhekujdesiivazhdueshemduhetteplanifikohet duke perfshiretransportimin ne sherbimin e duhur per nderhyrjetemetejshme.

5. VleresimiPrimardheRingjallja • Detyra e vleresimitprimareshteteidentifikohendhetrajtohentegjithaproblemet immediate kercenuese per jeten. • Mosharropacientimundtekete me shume se nje problem • Gjithnjeperdorparandalimin universal perpara se tevleresoshnjepacient me njesemundjeterendeakute.

6. VleresimiParesor • Çelesiivleresimitparesoreshtevleresimidhemenaxhimii : • A – AireayoseRrugeveAjrore • B – Breathing oseFrymemarja • C – Circulation oseQarkullimi • D – Disability osePaaftesite • E – Exposure oseEkspozimi

7. A- RrugetAjrore • Parimi - Vleresointegritetindheidentifikoçdorrezikimediatsipshedemetemukozave ne anafilaksi. Neseeshte e nevojshmepastrodhesigurorrugetajrore • Administro O2 sipaspershkrimit • Shikomundesine e demtimittekordesspinale • Vleresimi • Vleresointegritetin e rrugeveajrore duke biseduar me pacientin. Njepergjigje e pershtatshme e pyetjes “a jeni mire?” tregon se rrugetajrorejanetehapura, pacientipomerrfrymedhe ka perfuzionadekuat cerebral. Ne rast se nukpergjigjetatehereperpiqutehapeshrrugetajrore duke perdorurmetoden e perkuljes se nofulles se poshtmedhevleresointegritetin duke pare levizjet e gjoksit, duke degjuar per zhurmarespiratoredhe duke ndiereajrin e expiruar. • Kontrolliduhetteperfshijekontrollin per trupatehuaj ne rruget e sipermerespiratorekuperfshihendheprotezasidhe per makroglosia

8. Ringjallja • Nesepozicionimiimandibuleseshteinevojshemateherenjerrugeajroremundtejete e nevojshme per teruajturintegritetin. Nesepacientieshteivetedijshemperdoretrrugeajrorenazopharingeale. • Rrugaajroreoropharingealemundteperdoret per pacientet e pavetedijshemderisatekryhetintubimiendotrakeal • Pasihapetrrugaajrore O2 suplementarduhett’ijepettegjithepacienteveqejane pa fryme, ne shok, me gjakrrjedhje, osekurdyshohet per ndonje problem akutngaçdoshkak. • Nesepacientinukeshteiintubuar O2 duhetteaministrohet me njemaskeVenturi. • Te gjithepacientet e semurerendeduhettemarrin O2 me koncentrimtelarte. • Edhepacientetqekaneproblemepulmonareobstruktiveakuteduhettemarrin O2 me koncentrimtelartesifillim, dhe me pas mundtereduktohetsipasklinikesdherezultatevetegazeve ne gjak.

9. Ringjallja • Problemetcervikalejaneshumeterralla ne pacientetmjeksor – pervecrasteve me semundjeReumatoide, Spondylitis, dheSindrominDoen. • Pamjakliniketekketaklienteeshte e lehteteidentifikohet. Megjithatemundtekemitebejme me pacientetevjeterqegjendenposhteshkalleve pas nje stroke ne dukje. Nesejudyshonidemtimcervikalkerkonimenjeherendihme per tekryerimobilizimin e pacientit ne linje. • MosHarroni • Hypoxaemiavret • Hypercarbianukvret. • Siguro O2 suplemental per klientin • Monitorizo • Saturimin e oksigjenit Arterial dheDioksidiikarbonitduhettematet pas intubimitendotrakeal per tekontrolluarvendosjenkorrektetetubit.

10. B – Breathing • Parimi - Identifikodhetrajto: • Bronkospazmenkercenuese per jeten • Edemenpulmonare • Pneumothoraksinnga Tension • DesaturiminKritikteOksigjenit • Vleresimi • Njerrugepatenteajrorenuksiguronnjeventilimadekuat. Proçesikerkon: • Qenderkompakterespiratore • Funksionadekuatpulmonar • Levizjetekoordinuaratediafragmesdhemurevetekraharorit

11. Vleresimi • Inspektokraharorin • Ngjyren, shenjatdherushin • Shpejtesine • Perpjekjet • Simetrine • Shikocianozen, shpejtesinedheperpjekjetrespiratore, dhesimetrine e levizjeve. Shiko per devijimoseshtypjetetrakese. • Devijimitrakealtregonzhvendosjetemediastinit. Perkusodhekrahasozhurmat ne tedyanet e kraharorit. Degjomushkerite per pranineosejote zhurmaverespiratore. • Vleresooksigjenimin me oksimeter

12. Ringjallja • Trajtobronkospazmenkercenuese per jetensapoteidentifikohet me salbutamolnebulizatordhe me bromide. • Dekompresomenjeherepneumatoraksin tension me anetetorakocentezes, ndjekur me njesistemdrenimi. • Monitorizo: • Saturimin e gjakut Arterial SpO2 • Shpejtesinerespiratore

13. C – Circulation • Parimi –identifikodhetrajtoshokun • Vleresimi • Mat indeksetkardiovaskularedhenivelin e vetedijes. Examinopulsinqendror (idealjakarotidin) per ritmin, shpejtesinedhekarakterin. • Krahasonitedypulsetkarotideporjo ne tenjejtenkohe. Njereduktimosemungese e pulsit ne njeanemundtetregojeatheromalokaleoseaneurizemdisekt. • Mat tensionin e gjakutdhevleresoperfuzioninperiferik duke perdorurkohen e rimbushjeskapilare.

14. Vleresimi • Hypotensionitregonfillimin e dekomposimit, qekerkontrajtimimediat per teparandaluarshokun e parikthyeshem • Tensioni normal igjakut ne njepacientteridhe me pare teshendetshemmundteruhetpanvaresisht se shokumundteshfaqet me shenjat e plotaklinike. • Kerko per ngushtimtepresionittepulsit. Kjondodhkurpresionisistolikigjakuteshte duke u mbeshteturngapergjigjaneuroadrenergjike (ketekolaminat) ndajreduktimittevolumit stroke qerritpresionindiastoliktegjakut. • Reduktimiivolumittegjakutmundtedemtojevetedijen duke reduktuarperfuzionin cerebral. • Disashkaqeteshokutkerkojnetrajtimspecifiksi adrenaline per anaphylaxis.

15. Resuscitation oseRingjallja • Linjaintravenozeeshte e nevojshme ne tegjithetesemuretrende. Nesedydhohet per shokhypovolemikduhette happen dylinja me age te 18 g. • Fossaantekubitaleeshtezakonishtvendi me ilehte per tevendosurrrugenvenoze. • Merrnjekampiongjaku per examinimebazehematologjikedhebiokimikedhe ne rastetepershtatshme cross-match. Juduhettekonsideronimarjen e gjakut per gazetarteriale per te pare problemetventilatoredheacidozenmetabolike. • Çelesi • Lengjet, antibiotiket, glukoza, adrenalina, inotropet, antidodatdheelektricitetijanejetesore ne trajtimin e tipevetendryshmeteshokut.

16. Ringjallja • Hypovolemike • Nesejudyshoni per hypovolemi, jepilengjesi Ringer Laktate 2 litra me bolusenga 500 ml. Pjasatjeter e lengjeve do tedeterminohet ne bazetenevojavedhepergjigjevetepacientit. Nese pas 2 l lengjeshpacientivazhdontejetehypotensivedhedyshohet per hemorragjiatehereduhettethirretmenjeherekirurgudheteurdherohetmasagjaku. • Kardiogjenike • Po e njejtagjendesizverdhje, ftohtesidhelekure e lagesht do teshihet ne shokunkardiogjenik. Prezenca e edemespulmonare do tediferencojeproblemin. PPV dheinotropet do teperdoren ne keterast. Konsiderokryerjen e menjehershmetekoronarografise ne rast se IM eshteshkakuishokut. • RitmiKardiak • Problemet me ritminkardiakshkaktojnepaqendrueshmerihemodinamikeqeduhettrajtuarsipasrekomandimeve. Ketopacinte do tekerkojnesedaciondhekardiovesion

17. Ringjallja • Septike • Pacientihypotensiv, ingrohte, ivazodilatatuar, pyrexikeshteseptikderisateprovohet e kunderta. Kerko per rush ne formepupurashqenukzbardhenteseptiocemisemeningococcale. Kjogjendjekerkonmjem=kimtemenjehershem me peniciline benzyl 2.4 grdheceftriaxone 1gr. Kerkimetduhetteperfshinekulturetegjakut, CRP, • KetoAcidozaDiabetike(DKA) • Kerko per DKA tekpacientettachypneik,tedehidruar, dhehypotensive. Filloomenjeheretrajtimin. • Anaphylactike • Trajtohetshokungaanafilaksia. Ndonjeheresholumundtekete me shume se njeshkak. Dehidrimihasetshpeshtektesemuretakute. Nesenuk ka shenjateinsuficiencesventrikulareosedisrhyhmia, tegjithepacientetduhettemarrinlengje (200 – 300 ml menjehere). • Vazhdimiitrajtimitvaretngapergjigja e pacientitdherezultatet e testevelaboratorike.

18. Monitorimi • Monitorizimiivazhdueshemisaturimitte O2 (pulsitteoksimetrit), pulsit, tensionittegjakut, dhe EKG japininformacionetevazhdueshmebazerrethpacientitdhepergjigjesngatrajtimi. • Konsiderovendosjen e njekatateri per temonitorizuarsasine e urines ne pacientet me shoksepsekjotregonsukseshmerine e ringjalljes.

19. D – Disability ( ekzaminimi neurologic) • Parimi – per tegjeturdhetrajtuarmenjeherecdoshenjeneurologjikekercenuese per jeten. ( qendrueshmeri e gjate, overdozengaopioidi, infeksioniosesuspekt per ishemicerebrale). • Vleresimi • Mat madhesine e pupilavedhereagiminngadrita. Vleresonivelin e vetedijes duke perdorursystemin AVPU. OseshkallenGlaskoe. • Kontrollopozicionimin e pacientit. Ekzamino per shenjat e irritimitmeningeal. • Kujto: • Shikopozicionin e pacientit per prezencen e shenjavelimbikelaterale. • Examino per shenjateirritimitmeningeal • Kujto FAST – Face (fytyre), Arms (krahe), Speech ( e folura)dhe Time (koha)sinjeindikator per mundesine e hospitalizimit per njepotencial stroke. • Shikonivelin e glukozes ne gjak . Hypoglicemiamundtejete e shpeshte, kapet me lehtesidhetrajtohetpoaqlehte, dhesjellimplikimeseriozeneseterapiavonohet. Ajoduhettetrajtohetmenjeheredhegjaku arterial merret per tekontrolluarnivelindefinitivteglukozes.

20. Ringjallja • Nesepacientieshteipavetedijshemeshtevitaleqetepastrohendheruhenrugetajtore. Jepioksigjensuplementarderikurtejenegatiinformacionetklinikedherezultatet e analizave. Parandalodemtiminsekondartetrurit duke siguruarmenaxhim optimal te A, B, dhe C. • KrizatTonike – klonikezakonishtzgjidhenspotanisht ne nje minute ose me pak. • Sigurohuqepacienti ka rrugeajrorepatente, po e merroksigjeninsuplementaldhemonitorizo ne menyreterregulltshenjatvitale. Vendospacientin ne pozicion per teparandaluaraspirimindhedemtiminngandonjeobjektrrethuas. Nukeshte e rradheqetengaterrohetreduktimiikrizestoniko-klonikesinjendalimisaj. Nesejumendoniqepacienti ka ndaluar se konvulsuari, kontrollo per hapjepasivetesyvedhemungesetelevizjevejonormaletesyve. Kujtotekontrolloshpacientin per hypoglycemia.

21. Ringjallja, ShklallaGlaskoe • Hapja e Syve • Spontanisht 4 • Ndajtefolures 3 • Ndajstimulittedhimbshem 2 • Nukpergjigjet 1 • Best Verbal Response • Orientohet 5 • Confused 4 • Fjaletepapershtatshme 3 • Zeipakuptueshem 2 • Nukpergjigjet 1 • Best Motor Response • NdjekKomandat 6 • LokalizonDhimbjen 5 • Terhiqetngadhimbja 4 • Fleksionjonormal 3 • Extension jonormal 2 • Nukpergjigjet 1 • Kujto: nesekenidobesifokalelimbareduhettedokumentohetpergjigja me e mire motore.

22. Ringjallja • Neseqendrueshmeriavazhdon (me shume se 2-5 min, dhe ne varesitegjendjes se pacientit), jepi benzodiazepine i/v pshlorazepan 4 mg per 2 min (perserite dozen pas 10 min nesepacientivazhdonteluftoje). • Nesebenzodiazepinatnukkontrollojnerezistencen, fillophenytoini/v me 15mg/kg per rreth 15 min duke e monitoruarpacientin me ECG. • Kymedikamentnuk e demtonnivelin e vetedijesdhe do telehtesojevleresimin e hershemneurologjik. • Nesekymjekimnuk e kontrollonqendrueshmerinekerkondihmeurgjentenganjeanestezist.

23. Ringjallja • Ne hypoglicemifilloinfuzion me dextroze 10% oseglukagon 1mg i/v per teparandaluaruljen e metejshme. • Neseshkakudyshohettejetengaperdorimiialkolitjepipoashtu thiamine i/v • Nesepacientiipavetedijshem ka shenjatepermbajtjesopioide (pupilatevoglaqenukreagojne) jepimaloxonei/v 0.2mg • Pacientiipavetedijshemdhekonfuz do teketenevoje per CT tetrurit. Si do qetejetekjonukduhettevonojedhenien e antibiotikeve / antiviraleve per rastetkurdyshohet meningitis/encephalitis oseringjalljet e nevojshmekuperfshihetintubimi per tembrojturrrugetajrore. • Si rregullipergjithshempacientiipastabilizuarnukduhettelevizet ne vende me paktesigurtasiçeshte lab i CT, pa u konsultuar me pare. • Pacientet e dyshyar per ishemicerebraleduhettebejne CT ne fazat e hershmedheneseindikohetmundtemarreterapi me thrombolysisbrenda 4 oreve. • Monitoro • Glasgoe Coma Score • Pergjigjapupillary • Serumiiglucoszes.

24. E – Expozimi • Parimi = Egzaminopacientinkompletdheparandalohypotermine • Gjendjet e rendatelekuresjanetelidhura me “C” por ne rasteteveçantaedhe me A,B, dhe D. • Ketuperfshihethypovolemia, vazodilatacioni, humbja e temperatures dherreziku per infeksion. • Sipasparimittemesipermju e kenitrajtuarketeqe ne fazat e meparshme.

25. Vleresimi • Examino per trerasheterendesishme • Purpuraqenukzbardhen (septicemimeningococal) • Erythroderma • Demtime blister • Shenjat e tjerafizikeperfshijne • Gjakrrjedhjeose hematoma • Demtim, edema, infeksion • Mosharrotekerkosh peer shenjagjilperash.

26. Ringjallja • Pacientet ne kete faze duhettekenemarrelengjedheantibiotike, nese ka qene e nevojshme, ne fazat e meparshmetevleresimitprimar. • Referimiurgjenttekdermatologumundtejeteinevojshem per tehetuardhemenaxhuarproblemet

27. Monitorimi • Temperatura • Examinimikomprehensivnese e lejongjendja • Parandalohypoterminesidomostektevjetrit • Mbulopacientinndermjetexaminimeve me kujdesdhesigurohu se tegjithalengjetintavenozejanetengrohta • Efektivitetiiringjalljesmatet me permiresimin e gjendjeskliniketepacientit. • Eshte e rendesishmeperseritja e ekzaminimevedhematjevedhedokumentimiityre

28. Monitorimi • Ne fund tevleresimitprimar ne njepacienttesemureakuteshte e rendesishmeqepacientitevleresohet ne vazhdimesi, sidomoskurtrajtimieshtefilluar. • Kjo do tetregoje se pacientieshtepergjigjur ne menyreadekuatedhenukporendohet • Celesiisuksesit • Vleresimi me iRendesishemeshteRivleresimi

29. Monitorimi • Minimumiimonitorizimittenjepacientitesemureakuteshte: • Pulsioximetrik • ShpejtesiaRespiratore • PresioniiGjakut • Monitorimiivazhdueshem me ECG • GrafiToraksikureshte e pershtatshme • GazetArterialeteGjakutkureshte e pershtatshme • TemperaturaQendrore • PresioniQendrorVenozkureshte e pershtatshem • ShkallaGlaskoe • PergjigjenPupilare • Urinary output

30. Monitorimi • Pjesa me e madhe e pacientevemjeksore do tekerkojnevetemkryerjen e njevleresimiprimartebrishte per te pare qenuk ka nevoje per nderhyrjeagresive . • Ne praktikenklinike ne pergjithesiprezantimipacient-doktor do tesigurojenjevleresimteshpejtete A, B,C se. • Njepacientqerriulurdhebisedon ka rrugeajrorepatentedhefunksionkardiorespiratorsufiçent per tesiguruaroksigjenimindheperfuzioninperfuzion.

31. Monitorimi • Ka disasistemeqemundteperdoren per tevleresuar me shpejtesitesemuretakute, qetregojnesa ne rriskeshtekypacient. • Kjobazohet ne komponentet A,B,C,D • A variety of scoring systems can be used to assess the acutely ill patient rapidly • Respiracioni • Pulsi • Systolic blood pressure • PergjigjaMendore • Temperatura

32. Sistemiipikevetehershmeparalajmeruese

33. Monitorimi • Sasia e urines mundteperfshihet ne vleresimin ne pacientetqejanetekataterizuar • Cdokomponenteshteklasifikuar me piket 0-3. • Njepacientqe ka 3 pike per njekomponentdhe 4 pike per njekombinimkomponentesh ka nevoje per me shumedetaje • Vleresimiperpararendimitfiziologjikmerrrendesitemadhe • Pasigjendja e pacientitstabilizohet, vleresimisekondareshteinevojshem