Prawo a rozwój elektronicznych środków płatniczych w XXI wieku

1. Prawo a rozwój elektronicznych środków płatniczych w XXI wieku dr hab. Witold Srokosz Uniwersytet Wrocławski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Katedra Prawa Finansowego Radca Prawny we Wrocławiu Międzyzdroje 30 maja 2014

2. Plan prezentacji 1. Pojęcie elektronicznych środków płatniczych 2. Rodzaje elektronicznych środków płatniczych 3. Ewolucja elektronicznych środków płatniczych w XXI wieku 4. Obszary koniecznej interwencji ustawodawcy 5. Wnioski

3. w.srokosz@bskk.pl

4. art. 2 ust. 1 pkt 9 i 12 pr. dewiz. - za zagraniczne środki płatnicze są uznawane papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych (dewizy) art. 2 ust. 1 pkt 14 14) papierami wartościowymi są papiery wartościowe udziałowe, w szczególności akcje i prawa poboru nowych akcji oraz papiery wartościowe dłużne, w szczególności obligacje, wyemitowane lub wystawione na podstawie przepisów państwa, w którym emitent lub wystawca ma swoją siedzibę albo w którym dokonano ich emisji lub wystawienia witeks@prawo.uni.wroc.pl

5. Na gruncie prawa karnego za środki płatnicze uznaje się (w doktrynie i orzecznictwie) w ogóle instrumenty płatnicze w rozumieniu art. 2 pkt 10 u.u.p. art. 2 pkt 10 u.u.p. 10) instrument płatniczy – zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika i dostawcę zbiór procedur, wykorzystywane przez użyt-kownika do złożenia zlecenia płatniczego; witeks@prawo.uni.wroc.pl

6. Rodzaje elektronicznych środków płatniczych kandydaci: - pieniądz bezgotówkowy (bankowy), o ile zapisy w księgach bankowych przybierają postać elektroniczną - pieniądz elektroniczny w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych oraz dyrektywy 2009/110/WE (u.u.p.) - dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego wystawione w złotych polskich lub w walutach obcych, które przybierają postać elektroniczną, - tzw. „elektroniczne weksle” oraz „elektroniczne” czeki - kryptowaluty (cryptocurrency) - wirtualne waluty (virtualcurrency, virtualmoney) wykorzystywane w sieciowych grach komputerowych oraz w portalach społecznościowych. witeks@prawo.uni.wroc.pl

7. Rodzaje elektronicznych środków płatniczych Wstępnie : - pieniądz elektroniczny w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych oraz dyrektywy 2009/110/WE (u.u.p.), - dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego wystawione w złotych polskich lub w walutach obcych, które przybierają postać elektroniczną, - kryptowaluty (cryptocurrency), - wirtualne waluty (virtualcurrency, virtualmoney) wykorzystywane w sieciowych grach komputerowych oraz w portalach społecznościowych. witeks@prawo.uni.wroc.pl

8. Kontrowersje (kwestie do rozstrzygnięcia) : Relacja : - dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego wystawione w złotych polskich lub w walutach obcych, które przybierają postać elektroniczną apieniądz elektroniczny w rozumieniu u.u.p., - dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego wystawione w złotych polskich lub w walutach obcych, które przybierają postać elektroniczną atzw. „elektroniczne weksle” oraz „elektroniczne” czeki witeks@prawo.uni.wroc.pl

9. Ewolucja elektronicznych środków płatniczych w XXI wieku - dyrektywa 2000/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością (Dz. Urz. WE L 275 z 27.10.2000 r. ze zm.) - dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/110/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, zmieniająca dyrektywę 2005/50/WE i 2006/48/WE oraz uchylająca dyrektywę 2000/46/WE (OJ L 267 z 10.10.2009 r.) witeks@prawo.uni.wroc.pl

10. Wartość transakcji płatniczych w całej Unii Europejskiej z wykorzystaniem pieniądza elektronicznego (w MILIARDACH euro) witeks@prawo.uni.wroc.pl

11. W 2006 r. wyemitowano pieniądz elektroniczny o wartości 0,7 miliarda euro, a w 2013 r. o wartości siedmiokrotnie większej, tj. o wartości 4,7 miliarda euro. witeks@prawo.uni.wroc.pl

12. w.srokosz@bskk.pl

13. art. 3 ust. 1 pkt 7 u.u.p. Przez usługi płatnicze rozumie się działalność polegającą na: […] 7) wykonywaniu transakcji płatniczych, w przypadku których zgoda płatnika na wykonanie transakcji udzielana jest przy użyciu urządzenia telekomuni-kacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, a płatność przekazywana jest dostawcy usług telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych, działającemu jedynie jako pośrednik pomiędzy użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą.

14. Usługa płatnicza z pkt 7 załącznika do dyrektywy PSD np. I. m-payments - płatności z wykorzystaniem telefonów komórkowych i innych podobnych urządzeń przenośnych : - płatności za pomocą SMS-ów (m.in. Premium Rate Services), - system M-Pesa, II. jednorazowe, wirtualne karty przedpłacone, III. przedpłacone spersonifikowane płatności on-line. witeks@prawo.uni.wroc.pl

15. wirtualnewaluty (virtual currency) - gry MMO lub MMOG (massively multiplayer online game) orazportalespołecznościowe, np. - Linden używany w grze Second Live, - ISK używany w grze EVE Online. - FacebookCredits wykorzystywany przez użytkowników Facebooka, - „eurogąbki” stosowane w Naszej Klasie. witeks@prawo.uni.wroc.pl

16. Kryptowaluty m.in. : - nie mają emitenta, - tworzą systemy zdecentralizowane oparte o sieć peer to peer, - bezpieczeństwo zapewniają rozwiązania kryptograficzne (publiczny i prywatny podpis elektroniczny), - są generowane automatycznie, przez program komputerowy zgodnie z zadanym wcześniej algorytmem, - zapewniają anonimowość. Pieniądz elektroniczny w rozumieniu dyrektywy 2009/110/WE, czy też wirtualne waluty wykorzystywane w grach, czy w portalach społczenościowych mają zawsze emitenta. Tym samym, a także ze względu na inne istotne różnice (np. pełną anonimowość, czy możliwość wykonywania dowolnej ilości kopii) krytpowaluty nie można określać tym samym mianem co środki płatnicze wykorzystywane w grach komputerowych. witeks@prawo.uni.wroc.pl

17. SatoshiNakamoto, Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System www.bitcoin.org „We define an electronic coin as a chain of digital signatures. Each owner transfers the coin to thenext by digitally signing a hash of the previous transaction and the public key of the next ownerand adding these to the end of the coin. A payee can verify thesignatures to verify the chain ofownership.” witeks@prawo.uni.wroc.pl

18. SatoshiNakamoto, Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System „Each owner transfers the coin to thenext by digitally signing a hash of the previous transaction and the public key of the next ownerand adding these to the end of the coin. A payee can verify thesignatures to verify the chain ofownership” witeks@prawo.uni.wroc.pl

19. złoto • monety • Pieniądz papierowy pieniądz bezgotówkowy Kryptowaluta (cryptocurrency) pieniądz wirtualny Pieniądz elektroniczny witeks@prawo.uni.wroc.pl

20. Obszary koniecznej interwencji ustawodawcy największa najmniejsza potrzeba regulacji objętość regulacji Regulacja pieniądza elektronicznego Prawo podatkowe Regulacje dot. przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu Prawo karne Prawo dewizowe witeks@prawo.uni.wroc.pl

21. Wnioski - potrzeba otwierania nowych kierunków badań, - potrzeba konstruowanie nowych siatek pojęć, czy to na potrzeby tych badań, czy nawet szerzej – na potrzeby praktyki Stąd propozycja stosowania pojęcia elektronicznych środków płatniczych. Treść tego pojęcia i jego zakres ma drugorzędne znaczenie, podobnie zresztą jak terminologia. Chodzi głównie o pobudzenie dyskusji i zastanowienie się nad potrzebą i zakresem stosownej regulacji prawnej. witeks@prawo.uni.wroc.pl

22. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ w.srokosz@bskk.pl